Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Bedia Muvahhit

Burçak Evren koleksiyonu

Ateşten Gömlek filminde rol alarak sanat yaşamına başladı. Aynı yıl, Darülbeda-yi'nin İzmir turnesi sırasında, Atatürk'ten gelen Türk kadınım sahnede görme direktifi doğrultusunda, 11 Ağustos 1923 günü Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıktı. Emekli oluncaya kadar Şehir Tiyatrola-rı'nda oyuncu ve yönetmen olarak görev aldı. 1931'de Otello oyunuyla gittiği Atina turnesinde Yunanca oynadığı Desdemona rolüyle eleştirmenlerin .büyük beğenisini kazanan Bedia Muvahhit'in rol aldığı 200'ü aşkın oyundan en tanınmışları, Hisse-i Şayia, Bir Gece Faciası, Ortak, Yorgaki Dandini, Hamlet, Onikinci Gece, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mürai, Venedik Taciri, Fermanlı Deli Hazretleri, Bir Ölü Evi, Bir Çiçek İki Böcek, Lüküs Hayat, Yarasa, Vişne Bahçesi, Müfettiş, Doktor İhsan, Ayaktakımı Arasında, Satıhk-Ki-rahk, Kibarlık Budalası, Mum Söndü, Küçük Şehir, Paydos, İpekçi Merhum, İhtiras Tramvayı, Sana Rey Veriyorum, Kadınlar, Chaillot'daki Deli, Bey Baba, Nu-hun Gemisi, Daha Bitmeyecek mi? olarak sıralanabilir. Bedia Muvahhit, bu arada sinema çalışmalarını da sürdürmüştür. İstanbul Sokaklarında (1929), Beklenen Şarkı (1953), Paydos (1954), Son Beste ve Yaşlı Gözler (1955), Çapkınlar (1961), Barut Fıçısı (1963), Manyaklar Köşkü ve İstanbul Kaldırımları (1964), Bozuk Düzen,. Hep O Şarkı ve Şoförün Kızı (1965), Zehirli Hayat (1967), Son Mektup, Lekeli Melek ve Ateşli Çingene (1969), Muvah-" hit'in rol aldığı filmlerden bazılarıdır.

Sanatçının ayrıca tek başına ya da başkalarıyla birlikte yaptığı oyun ve operet çevirileri, uyarlamaları vardır. Büyük bir bö-

lümü Şehir Tiyatrolarında sahnelenen bu yapıtlardan bazıları, Sevda Hanım, Fırıldak, Kavak Yelleri, Mahallenin Horozu, Kırçiçeği, Müjde, Ayşe, Onlar Ermiş Muradına, Geçti Bor'un Pazarı, Oğlumuz, Anlar, Bebelere Takke, Koç Katımı, Zilliler, İffetimi Korudum, Sakallı Gelin, Enteresan Poz olarak sayılabilir.

1975'te Şehir Tiyatrolarından emekli olan Bedia Muvahhit, 1981'de Atatürk Sanat Armağanı'na layık görüldü. 1987'de devlet sanatçısı seçildi. 1988'de sanatçıya Uluslararası istanbul Sinema Günleri jürisince Altın Lale Onur Ödülü verilirken, 1993'te İstanbul Büyükşehir Belediye -si'nce 70. sanat yılı kutlandı. Ölümünden sonra Beyoğlu'ndaki Küçük Sahne binası içindeki sahneye, Bedia Muvahhit Sahnesi adı verildi.

HİLMİ ZAFER ŞAHİN

MUVAKKİTHANELER

Cami, türbe gibi dinsel amaçlı yapı topluluklarında güneşin konumunun izlendiği, saatlerin ayarlandığı, namaz vakitlerinin belirlendiği kendilerine özgü mimarisi olan mekânlar.

Türk mimarisinde özel bir yeri olan muvakkithanelere diğer İslam ülkelerinde rastlanmamıştır. Muvakkithaneler bazen avlu içine bazen küçük bir oda olarak camileri çevreleyen avlu duvarının bir kenarına yerleştirilmişlerdir. Bunlar geniş pencerelerle dışa açılmış, buralara konulan irili ufaklı saatlerden gelip geçen insanlar zamanı, namaz vakitlerini öğrenmişlerdir.

İslam dininde namaz vakitleri güneşin konumuna göre belirlenmişti. Ölçümler güneşin deniz seviyesinden 625 m yükseklikte görülmesiyle batmasına göre hesaplanırdı. Muvakkithanelerde öncelikle güneş saati dikkate alınmıştı. Basit bir mermer taşın ortasındaki demir çubuğun, düşen gölgesi ölçülür ve böylece zaman belirlenirdi. Bunların üzerindeki demir çubukların gölgeleri belirlenir ve elde edilen sonuçlar da saatlere uygulanırdı. Camilerde ezan okuyacak müezzinler buradan öğrendikleri zamana göre ezanı okurlardı. Muvakkithanelerde basıta ve irtifa tahtalarının yamsıra, usturlap denilen madeni bir