Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

OSMAN H BENDİ

154

155

osman m

şa'nın adamları da yakalandı. Cellada fazla ücret verilip işlerini bitirmesi istendi. Ertesi gün bunlar da idam edildiler. Bir ara kaçmayı başaran Davud Paşa da yakalanıp Yedikule'ye gönderilerek II. Osman'ın boğulduğu yerde idam edildi.

Tuğî'nin tarihine göre, "Bedestandan ve Saraçhane'den siyaset geçmek memnu ve eğer nâgâh geçse ol çarşı ahalisi azad etdi-rirlerken bir padişah-ı mazlum ki günahını itiraf ede asla öldürülmemesi gerekirken II. Osman'ın Yedikule'ye götürülmesine ve orada korunmasız boğulmasına neden olan yeniçeriler asıl sorumlulardır".

Genç Osman Olayı'mn önemli bir diğer sonucu Abaza Mehmed Paşa'nın Kasım l622'de Erzurum'da ayaklanması oldu. 21 Haziran l622'de ise bir meczup sipahi, Sultan Ahmed Camii'nde akçe ülçşen sipahi ve silahdar topluluğuna saldırıp bazılarım öldürdü ve yaraladı.

Osmanlı tarihlerinde bu facia en çok ele alınan konulardandır. Naima, Hasan-beyzade, Solakzade, Karaçelebizade, Pe-çevî ve Müneccimbaşı tarihleriyle Kâtip Çelebi'nin Fezleke 'sinde uzun uzun ve kimi bölümleri öykü üslubuyla anlatılmıştır. Hüseyin Tuğî'nin Ibretnümâ ya da Ve-kayi-i Sultan Osman Han, Bostanzade Yahya Efendi'nin FiBeyân-ı Vak'a-i Sultan Osman, Nev'î'nin Sebeb-i Halâs-ı Sultan Mustafa Han, anonim Tarih-i Sultan Osman, Mirliva Osman Bey'in Mesîrü'l-AhzânfîMakteli's-Sultan Osman adlı eserleri, tamamen bu konuyu işlemektedir. Madame de Gomez, olaydan 100 yıl sonra, Fransız elçilerinin anılarından ve raporlarından yararlanarak Hisioire d'Osman adlı kapsamlı bir eser hazırladığı gibi, Do-ğubilimci Danon da bu olayla ilgili bazı risaleleri toplayıp 1919'da yayımlamıştır.

Olay, Divan Edebiyatı'ndan ziyade halk

II. Osman'ın minyatür portresi.

TSMKtp, P. 2169

II. Osman'ın tuğrası.

S. Umur, Osmanlı Padişah Tuğraları, ist., 1980

edebiyatını da etkilemiş, İstanbul kahvehanelerinde yıllarca konuya ilişkin ağıtlar ve destanlar okunmuştur. Bunlardan, Abaza Paşa ağzından koşulan birinde, Ala kanla yatur ol nâzük teni/Mecruh idüb uçurdular canım / Gazi Sultan Osman Hânın kanını / Ölünce çahşur alurum demiş dörtlüğü de vardır.

Naima, II. Osman'ı "Bir âf-tâb-ı talat pa-dişah-i sâhib-zuhûr, Osman-hayâ, vâlâ-himmet, Haydar-mehabet, fârisü'1-hayl, tâ-hirü'z-zeyl, eslihâ ve âlât istimalinde mahir, şecaat ve fürusiyetde akranı nadir, mahbubü'l-likaa, sâhibü'l-vecih, melihü'l-edâ idiler. Gâhice şi'r söyleyüb..." diyerek olağanüstü özelliklerle tanıtır. Millet Kütüphanesi(->) Ali Emiri Efendi Koleksi-yonu'ndaki divanında, II. Osman'ın başarılı birçok şiiri vardır. Gülsen içre bitmedi bir gönce cana harsız / Dünyada hâsıl degül bir nev-civân ağyârsız ve Niy-yetüm hizmet idi saltanat ü devletime / Çahşur hâsid ü bedhah aceb nekbetime dizeleri onundur.

II. Osman'ın, nikâhla aldığı Âkile Ha-nım'dan başka, Meylişah Kadın ve Pertev Paşa'nın kızı ile de yine nikâhla evlendiği, ayrıca Meleksimâ adlı bir hasekisinin bulunduğu sanılmaktadır. İki oğlu Mustafa ve Emir (Ömer?) ile kızı Zeyneb bebekken ölmüşlerdir.

Bibi. Kâtib Çelebi, Fezleke, I, ist., 1268, s. 390 vd, II, 9 vd; Tarih-i Naima, II, 159 vd; Tarih-i Solakzade, 699 vd; Madame de Gomez, Histo-ire d'Osman, I-II, Paris, 1734; J. v. Hammer, Devlet-i Osmaniye Tarihi, III, İst., 1330, s. 174 vd; Danişmend, Kronoloji, III, 173 vd; Ş. Altun-dağ, "Osman II", lA, EX, 443 vd; M. A. Danon, "Contribution â Phistoire deş sultans Osman II et Moustafa I", JournalAsiatique, seri X, c. XIV (Temmuz-Ağustos 1919), s. 68 vd; M. Sertog-lu, "Yeniçeri Solak Hüseyin Tuğî, İbretnümâ", (Tuğî Tarihi)", Belleten, S. 43 (1947), s. 490 vd;

0. Ş. Gökyay, "II. Sultan Osman'ın Şehade- ti", Atsız Armağanı, ist., 1976, s. 187 vd; F. iz, "XVII. Yüzyılda Halk Dili ile Yazılmış Bir Tarih Kitabi: Hüseyin Tûgî Vak'a-i Sultan Os man Han", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Bel- leten-1967, (1968), s. 119 vd; SiciU-i Osmanî,

1, 56; Uluçay, Padişahların Kadınları, 53-54.

NECDET SAKAOĞLU