Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RIFAttİK

330

331

RIGOTTI, ANMBALE

yaygınlaşmış, Maarifi Tekkesi ile Çürüklük Tekkesi'ni 20. yy'ın başlarında Aynî Ali Baba Tekkesi'nin(->) kurulması izlemiştir. 1902'de Bağdatlı Mehmed Ensarî tarafından yeniden inşa edilmek suretiyle kurulan Aynî Ali Baba Tekkesi'nde Kadirî ve Rıfaî meşihatı ortaklaşa temsil edilmiştir.

Rıfaîliğin İstanbul'daki önemli tarikat merkezlerinden Eyüp'te yaygınlaşması şehrin diğer kesimlerine oranla daha yavaş olmuştur. Tarikatın bu bölgede doğrudan kurduğu tekkeler, Otakçılar'da Dürzî Şeyh Ali Efendi Tekkesi ile Burhan Dede Tekkesi ve Rami'de Abdullah Efendi Tekkesi'dir. Rıfaîliğin Eyüp'te kurduğu tekkelerin azlığına karşın, diğer tarikatlardan bazı önemli tekkeleri kendine bağladığı görülmektedir. Eyüp'ün tanınmış Halveti tekkelerinden Yahyazade Tekkesi, Şeyh Hasib Efendi (ö. 1834) aracılığıyla 18. yy'ın sonlarında Rıfaî denetimine geçmiş, bunu Sa'dî-likten devralınan Sultan Osman Tekkesi ile Kirpasî Tekkesi ve Kadirîliğe bağlı bulunan Selamî Tekkesi izlemiştir.

19. yy'da tarikatın bu örgütlenme alanları dışında Tophane'de Paşa Baba Tekkesi, Beykoz'da Beykoz Çayırı Tekkesi(-»), Kadıköy'de Kozyatağı Tekkesi ve Kartal'da Maarifi Tekkesi'nde faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Ayrıca II. Abdülhamid'in siyasi amaçla, istanbul'a getirttiği Halepli Şeyh Ahmed Safî Efendi'nin Beşiktaş'ta tarikatın Sayyâdî koluna bağlı olarak 19. yy'ın sonunda kurduğu Ebulhüda Tekkesi uzun ömürlü olmamış, II. Meşrutiyet'ten sonra gözden düşmüştür. Ahmed Safî Efendi' nin kardeşi Seyyid Mehmed Nureddin adına Şehremini'de Cafer Ağa Mescidi' ne(->) meşihat koydurtmak suretiyle faaliyete geçirdiği Hüdaiye Tekkesi de bir önceki gibi Rıfaî organizasyonu içinde gereken ilgiyi görmemiştir.

istanbul Rıfaîliğinin şehir hayatında kurduğu son merkez, Fatih'teki Ümmü Kenan Tekkesi'dir. Vakfiyesi 1908 tarihim taşıyan tekkenin ilk ve son postnişini, tarikatın Sayyâdi koluna bağlı bulunan Kenan Rıfaî'dır. Tekke, Cumhuriyet döneminde de faaliyetine devam etmiş, aydın zümrenin rağbet ettiği bir merkez olma özelliğini taşımıştır.

Bibi. BOA, Cevdet Evkaf, no. 3283 (3 Rebiyülâhır 1256); BOA, Cevdet Evkaf, no. 3291 (27 Safer 1261); BOA, İrade Medis-i Vâlâ, no. 16173 (19 Recep 1273); BOA, İrade Evkaf, no. 1304/4 (7 Cemaziyülâhır 1312); BOA, irade Evkaf, no. 1934/2 (7 Şaban 1316); BOA, irade Evkaf, no. 746/7 (22 Rebiyülevvel 1318); CSR, Dosya A/32, 64, 71, U2, 168; Menâkıb-ı Seyyid Ahmed er-Rıfaî, Süleymaniye Ktp, Hacı Mahmud, no. 4658; Izzeddin Ahmed es-Say-yâd, el-Ma'ârifü'l-Muhammediyye fi'l-ve-zâ'ifi'l-Ahmediyye, İst., 1305, s. 2-68; Ahmed el-Fârûsî, en-Nefhatü 'l-Miskiyye fi's-Sülâleti 'r-Rıfâ'iyyeti'z-Zekiyye, İst., 1301, s. 6-12; Hari-rizade, Tibyân, II, vr 52a-62a; Vassaf, Sefine, I, 190-232; Kenan Rıfai, Ahmed er-Rıfaî, İst., 1340; A. Gölpınarlı, Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatler, İst., 1969, s. 194-196; N. Tarkan, Kartal'da Kurulmuş Bir Tarikat: Ma 'rifiye, İst., 1964; D. S. Margoliouth, "Ahmed Rifaî", lA, I, 203-204; M. Tahralı, "Ahmed er-Rifâî", DÎA, II, 127-130.

EKREM IŞIN