Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SARAY TİYATROLARI

Saray genelde tüm sanatlara, özelde sahne sanatlarına önemli destek vermiştir. Geleneksel tiyatronun Batı tiyatrosundaki binalara gereksinimi olmamıştır. Batı kültürünün Türkiye'ye girmesiyle tiyatro binaları yapılmaya başlanmış, bu arada sarayda da tiyatrolar kurulmuştur. Saray dışında yapılan tiyatrolara da, saray her yönden destek olmuş, ayrıca kullanımına da geniş ölçüde katılmıştır, iki saray tiyatrosu ayrı bir tiyatro olarak inşa edilmiştir.

İlk saray tiyatrosu olan Dolmabahçe Sarayı Tiyatrosu'ndan günümüze hiçbir iz kalmamıştır. Yıldız Sarayı Tiyatrosu ise

Saray

Sineması'mn 1930'lu yıllardaki görünümü. Ç. Gülersoy, Beyoğlu 'ndd Gezerken, ist., 1990

onarılarak bugün de hizmet vermektedir. Bunlar dışındaki saray tiyatroları üzerine bilgimiz yoktur. Ancak verilen tiyatro ve opera gösterimleri üzerine bilgimiz olduğuna göre büyük olasılıkla geçici de olsa diğer saraylarda da tiyatrolar yaptırılmış olmalıdır. Bunlardan bazı örnekler verelim: Birinci örnek kanıtlanmamış bir bilgiye dayanmaktadır. Buna göre III. Selim döneminde (1789-1807) Torrini adında bir göz-bağcı İstanbul'a gelmiş, gösterimleri için bir tiyatro kurmuş, bunu duyan padişah Torrini'ye işçiler vermiş, sarayda bir tiyatro ile harem kadınlarının seyretmesi için sahne karşısına altın kafesli bir yer yapılmasını istemiş, tiyatronun yapımı iki günde bitmiştir. Bir başka kaynağa göre ise III. Selim döneminde pek çok yabancı sanatçı sarayda gösterimler veriyordu. 1843' te valide sultanın sarayında Donizetti'nin "Belissario" operası için bir tiyatro yapılmış, harem kadınları operayı ellerindeki taşbakısı librettolarıyla izlemişlerdir. Çıra-ğan Sarayı'nda ve Dolmabahçe Sarayı'nda tiyatrolar yapılmadan önce buralarda da geçici tiyatrolar kurulmuştur. Örneğin 1856' da Danterny ve Felicien yönetimindeki Fransız tiyatro topluluğunun oyunlarını Fransa Elçiliği çevirmeni Battus, sultan için Türkçeye çeviriyordu. 1850'de Daiglemont

Yıldız Sarayı Tiyatrosu'nun onarım sonrasında içinden bir görünüm. Metin And fotoğraf arşivi

yönetimindeki Fransız topluluğunun Çı-rağan Sarayı'nda verdiği gösterimleri Ab-dülmecid ve şehzadeleri seyretmiştir. Saray mabeyincisi Saffet Bey Moliere'in birçok oyununu Türkçeye çevirmiş, bunlar 1847' de Muzıka-i Hümayun'un(->) genç sanatçı-larınca Çırağan Sarayı'nda oynanmıştır.

Bibi. And, Tanzimat; M. And, daraya Bağlı Tiyatrolar ve II. Abdülhamit'in Yıldız Sarayı Tiyatrosu, İst., 1987; ay, "Saray Tiyatrosu", Devlet Tiyatrosu (Ekim 1962); ay, Türkiye'de italyan Sahnesi-İtalyan Sahnesi'nde Türkiye, İst., 1980; Sevengil, Saray.

METİN AND