Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SİLAHDAR YAHYA EFENDİ ÇEŞMESİ

Beyoğlu llçesi'nde, Kabataş'ta Meclisi Me-busan Caddesi üzerinde iskelenin sağ tarafındaki Dolmabahçe Camii(->) yanındaki parkın karşısındadır.

İSKİ tarafından Eylül 1993'te Kabataş set duvarına monte edilmiş yapı, çeşmenin yalnız üç yüzlü ön cephesinden oluşmaktadır. Önceleri set üzerinde bulunan çeşme yapısı 1957'de yol yapımı nedeniyle sökül-

Silahdar

Yahya Efendi

Çeşmesi,

Kabataş

Ertan Uca, 1994/ TETTV Arşivi

müştü. İ. H. Tanışık, K. Çeçen ve A. Egemen, kitaplarında yapının 1957'den önceki konumunu belgeleyen fotoğraflarını yayımlamışlardır. Kitabesinden anlaşıldığına göre I. Abdülhamid'in (hd 1774-1789) si-lahdarı Yahya Efendi tarafından 1203/1788' de inşa ettirilmiştir.

Üç yüzlü tasarlanmış bir yarım altıgenden oluşan çeşme yapısının ön cephesi beyaz mermerden yapılmıştır. Bu taşıntılı yüzey dikey eksende altı ayak üzerine oturtulmuş deste sütunçelerle yükselen ve konsollarla son bulan beş üniteye ayrılmıştır. Yarım altıgenin uzun kenarı üçlü bir ünite; simetrik olarak, diyagonal yerleştirilmiş kısa kenarları ise birer ünite olarak değerlendirilmiştir. Yatay eksende ise cephe iki dar ve ortada geniş bir kuşak biçiminde gelişme göstermektedir.

Haznesi ve örtü sistemi konusunda kesin bilgilere sahip olmadığımız yapının ön cephesinin ortasında sütunçelerle bezenmiş iki ayağı birbirine bağlayan iki ucu "S" kıvrımlarıyla son bulan yuvarlak bir kemer gözü içine aynataşı oturtulmuştur. Aynataşı musluk lülesinin çevresine oturtulmuş rokay bezemelerle oluşturulmuş alev dillerinden oluşan bir motifle taçlanmış bir çerçeve içine alınmıştır. İki yönde dikey dallarla yükselen bu çerçeve rokay süsleme-li alev dillerinden oluşan bir kabara ile son bulmaktadır. Kemerin yan üçgen boşlukları geometrik çizgilerle oluşturulmuş örgü motifleriyle süslüdür. Aynataşının önünde iki tarafında birer dinlenme taşı bulunan tekne vardır. Teknenin dış yüzü yatay oturtulmuş kasetlerle; dinlenme taşlarının altı dikey kasetlerle bezelidir. Aynı tür kasetler iki yanda bulunan nişlerin altını süslemektedir. İki ucu "C" kıvrımla son bulan yuvarlak kemerle taçlanmış bu nişlerin içi içbükey tasarlanmış ve aşağı doğru beş kolla açılan bir midye formuyla dekore edilmiştir. Hasköy'deki Yahya Efendi Çeş-mesi'ne paralellik gösteren süslemeler, ortadaki ünitenin aynı usta tarafından yapılmış olduğunu düşündürmektedir.

Ortadaki ünitede olduğu gibi bir kaide üzerine oturtulmuş iki ucu "C" kıvrımla son bulan yuvarlak kemer gözü içine içbükey aynataşları yerleştirilmiş yan üniteler, çevrelerini kuşatan enli bordürle farklılık arz etmektedir. Bunlardan sağ taraftaki

gövdeden başlayarak ağız kısmına doğru genişleyen, ince uzun kaideli bir vazodan çıkan, ters oturtulmuş, gramofonçiçekleri ve kengel yapraklarından meydana gelen sarmaşıkla bezenmiştir. Sol taraftaki ise birbirini izleyen "S" kıvrımla başlayıp biten, diyagonal eksende gelişme gösteren, içi değişik yönlere bakan gül, gonca, yıldız, krizantem vb çiçek dallarıyla bezenmiş kartuşlarla (pafta) programlanmıştır. Bu bordürle aynataşı bugün Yıldız'daki Belediye Müzesi'nin duvarına monte edilmiş, II. Abdülhamid'in (hd 1876-1909) tuğrasını taşıyan, 1320/1903-04 tarihli ve "Hami-diye Çeşmesi" yazılı çeşme aynasına benzeyen konu seçimi, üslup ve programlama özellikleriyle dikkati çekmektedir.

Orta ve yan ünitelerin üzerinde kitabenin yer aldığı yatay ve geniş bir kuşak bulunmaktadır. Ortada iki tarafı boş oval madalyonlarla bezenmiş kartuşlar içine yerleştirilmiş 16 mısralık kitabe vardır. Yan ünitelerde de benzer biçimde tasarlanmış kitabe panoları görülmektedir. Sağ taraftaki kitabede 1203/1788 tarihi okunmaktadır.

Bibi. Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, II, 142-143; Çeçen, Taksim-Hamidiye, 137; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, ist., 1993, s. 817-819.

H. ÖRCÜN BARIŞTA