Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PİYANGO BAYİLERİ

istanbul'da düzenlenen ilk piyango olduğu sanılan 1856 (?) tarihli Ermeni Katolik Piyangosu'nun biletlerinin satışını yapan kişiler istanbul'daki ilk piyango bayileri ol-

malıdırlar. Bunlar Sırmakeş Hanı sırasında, Hatem (Hanım) oğlu Sarraf Hoca Osep, Mercan Çarşısı'nda Makriyan, kitapçı Ar-tin ve Samatya'da Çilingirler içinde kahveci Torna, Aksaray'da berber Manuk, Valide Hanı karşısında kahveci Simon, Sa-matya haricinde uncu Anesti ile Yemiş İs-kelesi'nde Kostaki idi. Abdülaziz döneminde (1861-1876) piyango bayiliği yapanlar arasında aynı zamanda özel bir emlak piyangosunun da kurucusu olan bankerler Hristaki Efendi ile Zarifi Efendi'yi görürüz. Bu kişilere ayrıca Diankimeno Efendi de yardım etmekteydi.

1880'lerden 1900'lere kadar, Şark Şimendiferleri Piyangosu'nun biletleri olan "promes'leri satan bayilerin çoğu, Gala-ta'dan Tünel'e kadar uzanan bölgede sıralanan sarraf dükkânları idi. Bunların önünde gezinen Rum ve Yahudi çığırtkanlar "Haydi çekiliyor, haydi vakit kalmadı, kazanan 600.000 frank kazanıyor!" diye bağırırlardı. Yine aynı piyangonun biletlerini satan Kulaksızoğlu Efendi adlı biri de dönemin ünlü bayilerinden biriydi.

1898'de İstanbul'da bilet satma izni alan Bulgar Piyangosu'nun en önemli bayii Ga-lata'daki Korniş (?) Han'da bulunan Mösyö Mersenye idi. 7 Aralık 1898 tarihli Tarik gazetesinde yayımlanan bir habere göre, Bulgar Piyangosu'nun biletlerini Galata'da-ki Mehmed Ali Paşa Ham'nda şirketi olan Zende ve Şürekâsı'ndan alanların Peşte'de-ki Macar Iskonto ve Muamelat-ı Sarrafiye Bankası'mn teminatı altında olduğu belirtilmektedir. Bulgar Piyangosu biletlerini satan bir başka bayi de Bahçekapı'da Mösyö Biyanki ve Mösyö Miryo idi.

1902-1906 arasındaki dönemde piyangolar neredeyse tümüyle yasaklanmıştı. Bu tarihe kadar çoğu gayrimüslim 300'e yakın kişinin bayilik ruhsatı aldığı bilinmektedir. Ceride-i Mehakim-i Adliye adlı yayından derlenen bazı kararlardan anlaşıldığına göre, piyango bileti sattıkları için, 1902'de

Hasköy'de oturan taşçı Josef ten 3 lira, 1903'te Yunan tebaalı Sarafim'den l altın, 1906'da Kumbaracı Yokuşu'nda oturan Apostol'dan l altın ceza alınmıştı.

1906-1909 arasında düzenlenen Ziraat Bankası Piyangosu'nun biletleri İstanbul'da Ziraat Bankası'mn idare merkezinde, taşrada ise banka şubelerinde satılıyordu. 14 Mart 1908 tarihli Tercüman-ı Hakikat gazetesinin haberine göre söz konusu piyangonun yeni tertibinin İstanbul'daki bayileri Sultanhamam'da Katırcı-oğlu Ham'nda no. 25'te, Balıkpazarı'nda Nevşehir Ham'nda no. 154'teVentura Efendi, Bahçekapı'da, Hamidiye Türbesi bitişiğinde no. 38'de mukim sarraf Timole-on İsilyadis Efendi ile Beyoğlu'nda Bon-marşe Mağazası'ydı.

Bu yıllarda İstanbul'da gerçekleşen irili ufaklı özel piyangoların bilet satışlarım yapan bayiler arasında Beyazıt'ta Maliye Nezareti karşısında Ferahzadeler, Koca-manoğlu Han'da Artin Tanlıyan Efendi ve Galata Köprüsü'nün Eminönü tarafındaki tütüncü, sarraf ve gazetecilerin adı geçmektedir.

1926-1939 arasında düzenlenen Tayyare Cemiyeti Piyangosu'nun istanbul'da faaliyet gösteren 193 bayii vardı. Bu bayilerden adları tespit edilebilenler arasında, Cağaloğlu'nda Kadızade Ömer Rıfkı Efendi, Galata'da Mehmed Ali Paşa Ham'nda Mehmet Reşit ve Şürekâsı, Eminö-nü'nde, Valide Ham'nda Rafael Ventora, Fatih'te, Okçularbaşı'nda İbrahim Naci, Abdülcelil ve Ali Rıza, Sirkeci Sansaryan Hanı'nda İsak Levi Mahdumları, Sirkeci Üç Direkli Han'da Mustafa Behçet, Pangal-tı'da, Halaskârgazi Caddesi'nde Mahmud Nedim, Kadıköy İskelesi'nde Esat Galip, Çarşı-yı Kebir'de Gümüşçü Artin Sösarar-yan efendiler bulunmaktadır. Ayrıca Tayyare Cemiyeti'nin de Galata'da, Haraççı Sokağı'nda bir yazıhanesi vardı.

Önceleri Tayyare Piyangosu'nun, son-

raları ise sırasıyla Türk Hava Kurumu Piyangosu ile Milli Piyango İdaresi'nin bayiliğini yapanlar arasında Nimet Abla (bak. Nimet Abla Gişesi), Tek Kollu Cemal, Uzun Ömer(-») ve Cüce Simon'un özel yerleri vardır. Bunlardan Nimet Hanım, Eminönü'ndeki küçük tütüncü dükkânında başladığı bayiliği 1978'e kadar aralıksız olarak sürdürmüş ve büyük üne kavuşmuştu.

Tek Kollu Cemal'in dükkânı da Nimet Abla'mn bitişiğindeydi. Astsubay iken geçirdiği kaza sonucu tek kolunu kaybedince ordudan ayrılarak, hanımı ile bilet satıcılığına başlayan Cemal, çekiliş sonrası kazanan talihlileri bulur, bunları gazetelerde halka duyururdu.

Uzun Ömer ise İstanbul'un en rağbet gören bayilerinden biriydi. Önceleri Ka-raköy Postanesi yanındaki küçük dükkânında satış yapan Uzun Ömer, bina yıkılınca Köprüaltı'na taşınarak ömrünün sonuna dek yaz kış demeden bilet satmaya devam etmişti.

Cüce Simon ise küçücük boyu, ince ve tiz sesiyle yıllarca seyyar bayi olarak çalışmıştır. Her zaman şık giyinen, şapkasını başından, boynuna dek gelen bastonunu elinden eksik etmezdi. Cebindeki biletleri kısa sürede tüketmesiyle meşhur olan Cüce Simon, her zaman çalışmayan, eh-likeyf bir bayi olarak tanınırdı.

1994 itibariyle, Milli Piyango İdaresi'nin İstanbul'da Bahçekapı şubesine bağlı 416 seyyar, 67 sabit bayi, Galatasaray şubesine bağlı 299 seyyar, 42 sabit bayi, Kadıköy şubesine bağlı 325 seyyar, 65 sabit bayi ve Aksaray şubesine bağlı 430 seyyar, 73 sabit bayi faaliyet göstermektedir. Ayrıca Çatalca, Silivri, Şile ve Yalova Ziraat Bankası şubelerine bağlı toplam 34 bayi ile bu sayı, tüm istanbul için 1.480'i seyyar, 271'i de sabit olmak üzere 1.751' dir. Ağustos 1994'te satılan biletlerin tutarı ise 53 milyar, 430 bin liraya ulaşmaktadır ki, yaklaşık bir hesapla İstanbul'da 1994'te toplam yarım trilyon liralık bilet satılacağı tahmin edilmektedir.

AYŞE HÜR