1. O‘lim koeffitsientlari Aholi o‘limi darajasini aniqlash uchun ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Ularning eng birinchi va oddiysi o‘lganlarning mutlaq sonihisoblanadi. Statistika organlari yil davomida, so‘nggi paytlarda esa bunday ham qisqa vaqt davrlarida kuzatilgan o‘lim holatlar soni haqidagi ma’lumotlarni to‘playdi va chop etadi. Biroq bu ko‘rsatkich barcha mutlaq demografik ko‘rsatkichlar kabi, umumiy aholi soniga ham, uning tarkibiga ham bog‘liq bo‘ladi.
O‘lim darajasining birinchi nisbiy ko‘rsatkichi – o‘limning umumiy koeffitsientihisoblanadi[1]. Umumiy holatda u T vaqt davridagi o‘lim holatlari sonining shu davr mobaynida aholi yashagan kishi-yillar umumiy soniga bo‘lgan nisbatiga teng:
Bu yerda:
D - T vaqt davridagi o‘lim holatlari soni;
Rx T – T davr mobaynida aholi yashagan kishi-yillar umumiy soni. Agar gap 1 yilga teng bo‘lgan davr haqida boradigan bo‘lsa, o‘limning umumiy koeffitsienti quyidagiga teng bo‘ladi:
.
O‘limning umumiy koeffitsienti bir vaqtning o‘zida uning maxsus koeffitsienti ham hisoblanadi, chunkibarcha odamlar bir kun kelib o‘ladi. Qator yillar uchun umumiy koeffitsient dinamikasi o‘lim ko‘rsatkichlari darajasi haqida ilk tasavvurga ega bo‘lish imkonini beradi. 8.1-jadvalda O‘zbekistonda o‘limning umumiy koeffitsienti dinamikasi haqida ma’lumotlar keltirilgan.
8.1-jadval O‘zbekiston Respublikasida o‘limning umumiy koeffitsienti dinamikasi, ‰
