İ Ç İ ndek I l e r cilt I ab müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı

4.13.11.Üç Aylık ve Çevre Hesapları

I. Öncelik tanımı

a) Mevcut durum

Uydu hesapları, parasal veya fiziksel verinin daha iyi bütünleşmesi için makro ekonomik hesaplar ve analizler kapsamındaki belirli alanların büyüklüklerinin hesabıdır.

Çevresel muhasebenin bir yanı doğal kaynak muhasebesi olarak yansıtılır ve bu hesaplar fiziksel terimler üzerine yoğunlaşır. Fiziksel terimleri ulusal hesaplar içerisinde parasal terimlerle ifade etmek ise parasal uydu muhasebesi olarak adlandırılır. Yine çevresel hesaplar içinde koruma üzerine fiili harcamalar tanımlanır ve net ürünün hesaplanmasında üretim faaliyetlerinin neden olduğu doğal ve diğer aktiflerin çevresel maliyetlerinin göreceği işlemler yapılır.

Devlet İstatistik Enstitüsünde çevresel muhasebe hesapları için “Çevresel İstihdam ve Harcamalar Envanteri” çalışması yapılmaktadır. Bu çalışma kamu ve özel sektör için yapılmış olup, kar amacı olmayan kurumlar için ise yapılması planlanmaktadır.

b) AB Müktesebatı

İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir.

c) Sorumlu kuruluş

Devlet İstatistik Enstitüsü

d) Nihai hedef

Yapılan çalışmaların, Avrupa Birliğinin Avrupa Hesaplar Sisteminde (ESA-95) yer alan ve Birliğe Üye Ülkeler tarafından da hazırlanması belirli bir takvime bağlanmış olan Ulusal Hesaplar ile Üç Aylık ve Çevre Hesaplarına ait çalışmaların 2004 yılında bitirilmesi hedeflenmektedir.

II. AB müktesebatı ile Türk mevzuatı karşılaştırması ve yapılması gereken değişiklik ve yeniliklerin uygulamaya geçirilmesi için alınması gereken önlemler

Yıllık Ekonomik Hesaplar bölümündeki değerlendirmeler geçerlidir.

III. Takvim

Çalışmaların 2004 yılında bitirilmesi hedeflenmektedir.

IV. Finansman

Eğitim ve makina ve teçhizat için finansman sağlanması gereklidir.

4.13.12.Mali Hesaplar

I. Öncelik tanımı

a) Mevcut durum

Harcamalar yöntemiyle GSYİH hesaplamaları kapsamında, devletin nihai tüketim harcamaları ile devlet ve kamu kurumlarının yaptığı sabit sermaye yatırım harcamalarına ilişkin hesaplamalar yapılmaktadır. 1996 Endüstriler Arası İşlemler Tablosu için, SNA tavsiyelerine uygun olarak FISIM hesaplanmış olup, kurumsal birimlere göre dağılımı yapılmıştır. Sabit fiyatlarla hesaplanması konusunda ise problemler vardır.

Merkezi hükümetin mali açığı olarak, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından genel ve katma bütçeli kurumları kapsayan konsolide bütçe açığı düzenli bir şekilde kamuoyuna açıklanmaktadır. Konsolide bütçe hesapları düzeltilmiş nakit esasına (modified cash basis) dayalıdır. Tüm kamu kesimini içeren ve kamu kesimi genel dengesini yansıtan mali hesaplar ise Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından derlenip, düzenli bir şekilde açıklanmaktadır.

Kamu borçlarına ilişkin olarak ise, Hazine Müsteşarlığı tarafından merkezi hükümetin iç ve dış borç verileri, diğer dış borç verileri ile ihtiyari yükümlülükleri düzenli olarak kamuoyuna duyurulmaktadır. Hazine Müsteşarlığında iç ve dış borç veri sistemleri mevcut olup, nakit bazlı ve tahakkuk bazlı muhasebe için oluşturulan sistemler ise henüz test safhasındadır.

Ancak, kamu sektörü içerisinde sayılabilecek kurumlar birbirlerinden farklı muhasebe ve istatistik standardı kullanmaktadır. Bu farklılıklardan dolayı, kamu kesimine ait verilerin konsolidasyonu tam olarak yapılamamakta, ESA 95’te belirtilen kamu tanımı kapsamında ve tahakkuk esasına dayalı veri henüz yayımlanamamaktadır.

b) AB Müktesebatı

İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir.

c) Sorumlu kuruluş

Devlet İstatistik Enstitüsü, Maliye Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı

d) Nihai hedef

Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.

	II. AB müktesebatı ile Türk mevzuatı karşılaştırması ve yapılması gereken değişiklik ve yeniliklerin uygulamaya geçirilmesi için alınması gereken önlemler
a) Türk mevzuatının mevcut durumu

1050 sayılı Genel Muhasebe Kanunu, Devlet Muhasebe Yönetmeliği, Hazine Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Bütçe Kanunları, Devlet İstatistik Enstitüsünün 53 sayılı Kuruluş Kanunu ile 219 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve bunda değişiklik yapan 357 sayılı Kanun Hükmünde Kararname.

b) Türk mevzuatında yapılması gereken değişiklik ve yenilikler

ESA 95 ilkelerine göre “Excessive Deficit Procedure”(EDP) kapsamında hazırlanacak kamu açığı ve borçlarına ilişkin tabloların ulusal hesaplar tanım ve kavramlarından yola çıkılarak düzenli olarak yayımlanması gerekmektedir. Bunu başarabilmek için tüm kayıtların ESA 95 ilkeleri ve standartları çerçevesinde ve tahakkuk esasına göre muhasebe kaydının yapılması ve veri sistemlerinin bu esaslar çerçevesinde veri üretebilmesi gerekmektedir.

EDP kapsamında hazırlanacak tabloların oluşturulmasını teminen, kamu açığı ve borçlarına ilişkin tahakkuk bazlı veri üretilebilmesi için başta Devlet Muhasebe Yönetmeliği olmak üzere veri kaydı ve yayımlamaya ilişkin usul ve esasları içeren tüm mevzuatın gözden geçirilmesi gerekmektedir. Mali istatistikleri üretmek ve açıklamakla yükümlü tüm kuruluşlar için standartları ve uyulması gereken ilkeleri açık bir şekilde belirleyecek, kamu hesaplarının tutarlı bir bütünlük içerisinde konsolide edilmesine temel oluşturacak bir Muhasebe Kanunu oluşturulmalıdır.

Mukabil Türk mevzuatının bulunmadığı alanlarda çıkarılması gereken mevzuat

Mali istatistikleri üretmek ve açıklamakla yükümlü tüm kuruluşlar için, standartları, uyulması gereken ilke ve metodolojiyi kapsayan bir İstatistik Kanununun oluşturulması düşünülmelidir.

c) Gerekli kurumsal değişiklikler

Çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından önerilen ulusal hesaplar ile ilgili sistemin uygulanabilmesi amacıyla gerekli yapısal düzenleme yapılacaktır.

d) Yeni mevzuatın yürürlüğe girmesine bağlı olarak alınması gereken tedbirler

Yukarıda bahsedilen diğer kamu kuruluşlarıyla işbirliği içinde gerekli çalışmaların yapılabilmesi için bir sistemin kurulması ve bu konuda DİE’nin yönlendirme görevinde bulunması gereklidir.

e) Yeni düzenlemelerin uygulanması için gereken ek personel ve eğitim ihtiyacı

Ulusal hesaplar konusunda çalışan personel sayısı yeterli olmayıp, üyelik sürecinde yapılması gereken çalışmalar için yabancı dil (özellikle İngilizce) bilen, ekonomi, istatistik veya ekonometri eğitimi almış ve ulusal hesaplar alanında bilgi sahibi elemanların desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, Avrupa Ulusal Hesaplar Sistemi gibi teknik bilgi ve deneyim gerektiren bir konuda ilgili tüm kuruluşların teorik ve uygulamalı eğitime de ihtiyacı bulunmaktadır.

f) Gerekli yatırımlar

Avrupa Hesaplar Sisteminin uygulanması kapsamlı ve büyük hacimli dosyalar ile çalışılmasını gerektirdiğinden hızlı ve büyük kapasiteli bilgisayarlara ve bir network sisteminin kurulmasına ihtiyaç vardır.

III. Takvim

Avrupa Birliğinin Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA-95) ve ilgili mevzuatta belirtilen ayrıntılı hesaplara ilişkin çalışmaların orta vadede ve mali hesaplara ilişkin çalışmaların 2004 yılında bitirilmesi hedeflenmektedir.

IV. Finansman

Eğitim ve makine ve teçhizat için finansman sağlanması gereklidir.