İ Ç İ ndek I l e r cilt I ab müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı
Yüklə 7,49 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.23.5.Doğa Koruma
- 4.23.6.Kimyasallar ve Genetik Olarak Yapıları Değiştirilmiş Organizmalar
- 4.23.6.2. Genetik Olarak Yapıları Değiştirilmiş Organizmalar
- 4.23.7.Araç ve Makinaklardan Kaynaklanan Gürürltü
- 4.23.8.Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma
- 4.23.9.İklim Değişikliği
4.23.4.Su Kalitesi
2872 sayılı Çevre Kanunu hükümlerine uygun olarak “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” (SKKY) 4 Eylül 1988 tarihinde 19919 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Genel olarak Türkiye, ülkenin her yerine düzgün olarak dağılmamış olan çok sayıda su kaynağına sahiptir. Türkiye yüzeysel sular açısından coğrafik olarak yirmialtı su havzasına ayrılmıştır. Ancak yüzey akışının yarıdan fazlası altı ana havzadan kaynaklanmaktadır. Bunlar Dicle, Fırat, Doğu ve Batı Karadeniz, Antalya ve Batı Akdeniz havzalarıdır. Fırat havzası (Türkiye’nin toplam alanının yüzde 15’ini kaplar ve su hacmi 32 milyar metreküptür) en büyük olandır. 200 adet doğal göl (bunlardan 50 tanesinin alanı 5 km2 den fazladır) yaklaşık 1 milyon hektarlık alanı kaplamakta olup, bu ülkenin toplam alanının yüzde1’idir. Doğu Anadolu’daki Van Gölü (374.000 hektar) ve Orta Anadolu’daki Tuz Gölü (128.000 hektar) en büyük olanlarıdır. Toplam yıllık yeraltı suyu beslemesi 41 milyar metreküp olup , bunun 12 milyonunun teknik ve ekonomik olarak işletilebilir olduğu tahmin edilmektedir. Halihazırda 8 milyar metreküp işletilmektedir (sulama için yüzde 55’ i , içme suyu ve sınai amaçlar için yüzde 45’i). Mevcut yeraltı su rezervlerinin dörtte biri Fırat ve Sakarya su toplama havzalarında bulunmaktadır. Ülkemizde yaşanan hızlı sosyal ve ekonomik gelişme, su gereksiniminde çok ciddi artışlara neden olmuştur. Bu gelişmeler bir yandan su talebini artırırken, diğer yandan da muhtelif kullanımlar için gereken uygun kalitedeki su kaynaklarının mevcudiyetini kirlenme yoluyla tehdit etmekte, su kaynaklarının çok amaçlı olarak kullanılabilirliğini kısıtlamaktadır. İç suların (nehirler,doğal ve yapay göller) kalitesi 20 parametreye (pH, oksijen, askıda ve çözünmüş katı madde, nitrat, fosfor, amonyum, fekal koliform ve bazı ağır metaller) göre değerlendirilmiş ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde dört kalite sınıfına ayrılmıştır. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği yeraltı sularının üç, yüzey sularının dört sınıfa ayrılmasına yönelik esasları ortaya koymaktadır. Ayrıca su kalite planlamasını da sağlamaktadır. Yönetmelik içmesuyu amacıyla kullanılan rezervuarlar ve göller açısından koruma bölgeleri ve arazi kullanım stratejileri ile yeraltı ve yüzey sularına atıkların deşarjına dair esasları ortaya koymaktadır. DSİ dört nehirde, iki doğal ve iki yapay gölde su kalitesini sürekli olarak izlemektedir. Ayrıca, yeraltı suyu kalitesi ile birlikte periyodik olarak 126 gölün su kalitesi de izlenmektedir. İzleme çalışmaları 1979 yılında 65 örnekleme noktası ile başlamışken 1996‘da 1080’e ulaşmıştır. DSİ laboratuarları 40 parametreyi ölçebilecek şekilde donatılmıştır.1998 yılında Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) bu verileri ve su ile ilgili diğer verileri toplamaya başlamıştır. Fakat ülkemizde su kalitesinin izlemesi için gereken veri bankası henüz oluşturulamamıştır. Sağlık Bakanlığı, “Doğal Kaynak, Mineral, İçme ve Tıbbi Suların Üretimi, Ambalajlanması ve Satışı Yönetmeliği” ve Türk Standartları Enstitüsünün 1984 yılında çıkardığı içme ve kullanma suyu kalitesi standartları çerçevesinde bu çalışmaları yürütmektedir. Avrupa Mavi Bayrak Kampanyası bağlamında, kıyı sularının mikrobiyolojik kalitesi belirli plajlar ve marinalarda turizm sezonu süresince on beş günde bir analiz edilmektedir. Çoğunlukla sınai ve evsel atık sulardan kaynaklanan nehir kirliliği, büyük kentsel ve sınai yoğunlaşmaların olduğu bölgelerde toplanmıştır. Nehirler tarımsal faaliyetlerden (BOI, KOI, fosfor, azot) kaynaklanan kirliliği Akdeniz’deki kıyı sularına taşımaktadır. Deşarj edilen atık su toplamının yüzde 1’inden azını oluşturan sınai atık sular civa, kurşun, krom ve çinko gibi çok zehirli maddeler içermektedirler. Ege Denizine olan atık su deşarjları turizmin gelişimi ile birlikte artmaktadır. Karadeniz kıyısı boyunca görülen kirlilik doğal nedenlerden ve büyük nehirlerin taşıdığı atık sulardan kaynaklanmaktadır. Marmara Denizi’ne giren BOI ve KOI yükü İstanbul ve İzmit büyük şehirlerindeki sanayilerden gelmektedir. 1980 ila 1997 döneminde su kullanım yoğunluğu mevcut kaynakların yüzde 7’sinden yüzde 15‘ine çıkmıştır (OECD Avrupa ortalamasına yakın) Devam etmekte olan ve planlanan su işlerinin tamamlanmasıyla çok daha yüksek yoğunluğa ulaşacağı tahmin edilmektedir. Toplam su çekiminde sulamanın payı yüksektir. Su temin şebekelerindeki bakım ve yenileme çalışmaları çoğunlukla gecikmekte veya hiç planlanamamaktadır. Ayrıca Türkiye su yönetimi konusunda aşağıda belirtilen uluslararası anlaşma ve protokollere taraf olup çalışmalarını bu çerçevede sürdürmektedir. Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (BARSELONA SÖZLEŞMESİ) (12 Haziran 1981, 17368 sayılı Resmi Gazete)
Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Sözleşme, (MAR-POL-73 SÖZLEŞMESİ) (13 Eylül 1989 tarih ve 89/14547 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı) (24 Haziran 1990, 20558 sayılı Resmi Gazete) Karadeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (BÜKREŞ SÖZLEŞMESİ) (İmza 21 Nisan 1992) (6 Mart 1994, 21869 sayılı Resmi Gazete)
İçmesuyu Kentsel nüfusun yaklaşık yüzde 78’ i ve kırsal nüfusun da yüzde 62‘si sağlıklı ve yeterli içmesuyuna erişebilmektedir; kentsel nüfusun yüzde 20’si ve kırsal nüfusun yüzde 17’si için içmesuyu yetersizdir ve kentsel nüfusun yüzde 2’si ile kırsal nüfusun yüzde 21’ine içmesuyu temin edilememiştir. Yıllık kişi başına düşen 74 metreküp içmesuyu tüketimi, ortalaması 100 metreküp olan Avrupa’daki değerin altındadır. Son verilere göre İller Bankası ve Turizm Bakanlığının hizmet verdiği 3216 belediyenin yüzde 58’inde içmesuyu temin şebekesi; bunların da yüzde 4’ünde içmesuyu arıtma tesisi vardır. 1995 yılı verilerine göre, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün hizmet götürdüğü 35.000 köyün dörtte üçünde yeterli içmesuyu , yüzde 15’inde yeterli kalitede olmayan içmesuyu vardır. yüzde 7’sinde ise hiç yoktur. 1997 yılında, içme suyunun bakteriyolojik ve kimyasal kalitesi, ulusal düzeyde alınan örneklerin yüzde 12‘sinde kabul edilemez olarak bulunmuştur. Yüzülebilecek su kalitesine sahip olan ve Mavi Bayrak verilen plajların sayısı 1994’te onikiden 1999 yılında altmışdörde çıkmıştır. TS 266 sayılı İçme Suyu Standardında tavsiye edilen değerler ile maksimum sınır değerler yer almaktadır. Ancak bu standartta klorlu-organik bileşiklere ilişkin sınırlama yoktur. Altyapı Kentsel su, kanalizasyon ve arıtma tesislerinin finansmanında en büyük pay, İller Bankasının yetkisinde olan Belediyeler Fonu aracılığıyla merkezi yönetim tarafından sağlanmaktadır. İller Bankası dışında belediyeler büyük projelerini finanse etmek için dış kaynaklardan (merkezi hükümet garantisi ile) borç alabilmektedir. Altyapı yatırımlarında özel sektörün masraflara katkısı çok sınırlı düzeydedir. İller Bankası öncülüğünde, 1960‘lı yılların sonunda şehirlere içme ve kullanma suyu temini için tasarımlar ve inşaatlar başlatılmıştır; 1970’li yıllarda İller Bankası tarafından onbir kanalizasyon sistemi tesis edilmiştir. 1980’li yıllarda, yeni oluşturulan Su ve Kanalizasyon İdareleri (SKİ’ler) tarafından büyükşehir belediyelerinde yetmişbeş adet kanalizasyon sistemi gerçekleştirilmiştir. Bu seksenaltı sistemin dörtte üçü yanlızca şebeke tesisleri olup, kalanı arıtma tesisleridir. Kanalizasyon projesi teklifi olan 250 belediye, bu projelerin İller Bankası yatırım programına alınmasını beklemektedir. Atıksu arıtma tesislerinin inşası ve deniz deşarjları 1980’li yılların ilk dönemlerinde başlamıştır. Bu güne kadar, otuzaltı adet atıksu arıtma tesisi, yirmidokuz adet deniz deşarjı ve yüzaltmışüç adet kanalizasyon şebeke inşaatı İller Bankası tarafından tamamlanmış olup, yirmiyedi adet atık su arıtma ve onsekiz adet deniz deşarjı inşaatları devam etmektedir. Ankara merkezi atıksu arıtma tesisi 1997’de tamamlanmıştır. Onyedi adet deniz deşarjı projesi tamamlanmış olup, ondört tanesinin inşası halen devam etmektedir. Evsel atıksu arıtımı yönünden çok az ilerleme kaydedilmiştir. Son dönemlerde, kent nüfusu 3000 den fazla olan belediyelerde nüfusun yaklaşık yüzde 62’si kanalizasyona ve sadece yüzde 12’si atıksu arıtımına bağlanmıştır. Arıtımın yüzde 70’i birincil, kalanı ise ikincildir. İller Bankası ve Turizm Bakanlığı‘nın hizmet sunduğu 2800 belediyenin yüzde 11’inde kanalizasyon şebekesi, yüzde 2’sinde (65 belediye) atıksu arıtma tesisi vardır. KHGM’nin hizmet götürdüğü 35.000 köyün yalnızca yüzde 0,3‘ünde kanalizasyon sistemi vardır. Kentsel atıksularla ilgili Türk yasal düzenlemeleri AB’nin 1991 Kentsel Atıksu Arıtma Talimatına yakındır; ancak nüfusu 2000’in üzerinde olan bütün belediyelerin atıksularını toplama konusunda açık bir zorunluluk getirilmemiştir. İzin verilebilir en yüksek BOI konsantrasyonu Türk mevzuatında iki kat daha yüksektir ve kentsel atıksu deşarjlarında toplam azot ve fosfor konsantrasyonları için sınır değerler yoktur. Evsel atıksular için temel sorun, arıtma konusundaki düzenlemelerin gerek yönetmelik hükümleri ve deşarj limitleri bakımından gerekse de uygulamadaki proses seçimi aşamasında, alıcı ortam özelliklerini tamamen göz ardı etmesindedir.
1990’ların başında (mevcut olan en son etüt) yirmibeş kişiden daha fazla istihdamı olan 1870 şirketin dörtte biri atıksu arıtma tesisi ile donatılmıştır; bu şekilde donanımı olan şirketlerin yaklaşık yarısı Marmara havzasında yer almaktadır. Arıtımın yüzde 80’inden fazlası birincil, yüzde 15’i ikincil(biyolojik) ve yüzde 5’ten daha azı ileri arıtmadır. Kapalı veya yarı kapalı körfezlerde ve İzmir Körfezi gibi girintilerde atıksu, biyolojik arıtımayı takiben, derin deniz deşarjı ile denize verilmektedir. Devlet teşekküllerinden gelen atıksuyun dörtte üçü arıtma olmaksızın deşarj edilmektedir, bu değer özel sektör için yüzde 46 ‘dır. Bununla birlikte, toplam yük (kamu ve özel sektör) yönünden ölçüm yapıldığında sınai atıksuyun yüzde 75’i arıtma yapılmadan (çoğunlukla denize ve daha az oranda ırmaklara), yüzde 20’si arıtmadan sonra ve kalan yüzde 5’i ön arıtmadan sonra (çoğunlukla nehirlere ve daha az oranda şehir kanalizasyonuna) boşaltılmaktadır. 190 000 firmanın (çalışan sayısı 25‘ten az) yarısı yüksek oranda kirletici olan tekstil/giyim/deri ve metal ürünleri/makine/donanım gibi alt sektörlerde, üçte biri ise yiyecek/içecek/tütün ve orman ürünleri/mobilya sektörlerinde faaliyet gösterdiğinden, önemli bir atıksu kirliliği sorununa neden olmaktadır. Bu şirketlerin yalnızca üçte biri küçük sanayi bölgelerinde, yüzde 1,4‘ü ise organize sanayi bölgelerinde bulunmaktadır. Sınai işletmelerin atık sularını yerel kanalizasyon sistemlerine ve derin deniz kısımlarına boşaltmalarına izin verilmekle birlikte, firmalardan atıksularını ortak atıksu arıtma tesislerine deşarj etmeden önce ön arıtmaya tabi tutmaları istenebilmektedir. Tehlikeli maddelerin suya boşaltılması yasaklanmıştır. 1989 yılından beri izin prosedürü uygulanmaktadır. Farklı tipteki sanayiler ve deşarj edilebilen maddeler için izlenecek temel esaslarla birlikte atıksu standartları tespit edilmiştir. Özellikle balık yetiştirme havuzlarının olduğu bölgelerdeki deşarjlar için çok sıkı kurallar getirilmiştir. Deşarj izin yetkisi üç yılda bir yenilenmektedir. Olumsuz çevresel etkiyi (aşırı kirlenmiş alanlara doğrudan deşarj gibi) engellemek için izin istemi reddedilebilir veya verilen izin geri alınabilir. SKKY’de her türlü kirletici kaynak izne bağlanmış ve alıcı ortama deşarjda, sanayiler onaltı ayrı ana kategoriye ayrılmıştır. Atıksu arıtma tesisleri inşa etmeleri için Çevre Bakanlığı ile sanayiler arasında bir takım gönüllü anlaşmalar imzalanmıştır.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmiştir.
Çevre Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı-Deniz Kuvvetleri, Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, Türk Standartları Enstitüsü, DSİ Genel Müdürlüğü, İller Bankası, Sahil Güvenlik Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri ile TCDD, TDİ, BOTAŞ ve rafineriler Ayrıca ilgili dernek, kurum ve kuruluşlarla da koordinasyon sağlanmaktadır.
Su Kirliliği Yönetiminde mevcut kanun, yönetmelik ve ilgili tebliğler ile ilgili Türk Standartlarının Avrupa Birliği Müktesebatına uyumlu hale getirilmesi ve uygulamaya geçirilmesidir.
Çevre Bakanlığının merkezi ve bölgesel teşkilatları güçlendirilmelidir. Özellikle eğitimli ve kaliteli personel ve yöneticiler gerekmektedir. Daha fazla koordinasyon gerktiğinden iç sular ve kıyı suları birbiriyle ilgili şekilde yönetilmelidir. Ayrıca yüksek kalitede yeraltı suyunun sadece yüksek kalitede kullanımlara açık olması için yeraltı ve yüzey suyu kaynak kullanımlarının koordinasyonu sağlanarak yüzey ve yeraltı suları birlikte yönetilmelidir. Çevre altyapı yatırımlarında özelleştirmeye hız verilerek, özel sektör katılımının artırılması yönünde değişikliklere gidilmesi gerekmektedir.
Avrupa Birliği Mevzuatına uyumun sağlanması, ilgili kurum ve kuruluşların mevzuatında değişiklik gerektirmekte ve/veya yeni mevzuatın oluşturulmasını zorunlu kılmaktadır. Mevzuat uyumunun tamamlanması ise mevcut sistemlerin revizyonunu gerektirecek ve yeni yatırımların yapılmasını zorunlu kılacaktır.
Su kirliliği konusundaki AB mevzuatına uyum, şu anda ülkemizde su kirliliği kontrolü konusunda çalışan personelin önemli miktarda artırılmasını gerektirecektir.
Değişikliklerin uygulamaya geçirilmesi için yapılacak yatırımlar ve yatırım maliyetleri şu aşamada belirlenememektedir.
Kısa Vade
Orta Vade
Yapılacak yatırım ve yatırım maliyetleri bilahare belirlenecektir. 4.23.5.Doğa Koruma
Türkiye’nin Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındaki geçiş noktası üzerinde bulunması, üç tarafının farklı ekolojik karakterdeki denizlerle çevrili oluşu, deniz seviyesinden 5000 metreyi aşan yükseklik farklılıkları ve bunun neticesinde ortaya çıkan iklim çeşitliliği, biyolojik çeşitliliğe zenginlik kazandırmıştır. Farklı ekolojik karakterdeki ekosistem mozayiği binlerce hayvan ve bitki türü ile bunların ırk ve popülasyonlarının barınmasına olanak sağlamıştır. Batı Palearktik Bölge'deki dört kuş göç yolundan ikisinin Türkiye üzerinden geçmesi bu zenginliği artıran bir başka etken olmuştur. Türkiye’de üç bine yakını endemik olmak üzere dokuzbinin üzerinde bitki türü tespit edilmiştir. Hayvan türlerinin ise seksenbin civarında olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye aynı zamanda yeryüzünün en önemli gen merkezlerinden biridir. Türkiye'de arazi varlığının yüzde 28'ini meralar, yüzde 20'sini ormanlar ve yüzde 2'sini ise sulak alanlar oluşturmaktadır. Türkiye’de yaban hayatı ve yaşam ortamlarının korunması ile ilgili Çevre Bakanlığı, Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı gibi birden fazla kurum yetkilidir. Her kurum, kanunlarla belirlenmiş görev ve yetkileri dahilinde koruma alanları ilan etmekte, bu alanlar için planlar yapmakta veya koruma-kullanma ilkelerini belirlemektedir. Türkiye'de Milli Parklar Kanunu uyarınca ilan edilmiş otuziki Milli Park, otuzbeş Tabiatı Koruma Alanı, onbeş Tabiat Parkı, ellidört Tabiat Anıtı; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca ilan edilmiş 699 Doğal Sit, Özel Çevre Koruma Alanları Hakkında KHK uyarınca ilan edilmiş onüç Özel Çevre Koruma Alanı, Kara Avcılığı Kanunu uyarınca ilan edilmiş 118 Yaban Hayatı Koruma Alanı bulunmaktadır. Ayrıca uluslararası öneme sahip sulak alanlardan dokuzu Ramsar Sözleşmesi Listesi'ne dahil edilmiştir. Türkiye’de korunan alanların ülke alanına oranı yüzde 2 civarındadır. Korunan alanların yüzde 1'inin NATURA 2000 bilgi ağına dahil edilmesi beklenmektedir. Ayrıca korunan alanlar dışındaki potansiyel alanların da bir kısmının bu ağa dahil edilmesi planlanmaktadır. Doğal kaynaklar üzerindeki baskıya rağmen, Türkiye'nin doğal alanlarının önemli bir kısmını koruyabilmiş olması; hukuki ve kurumsal anlamda kırk yılı aşan doğa koruma geleneğinin bulunması; kamuoyunda doğa koruma bilincinin gelişmesi; özellikle gönüllü kuruluşların koruma projelerine ve faaliyetlerine katılması ve giderek karar süreçlerinde etkili olması; uluslararası sözleşmelere taraf olunması ve uluslararası ilişkilerin güçlenmesi, Türkiye'nin AB'ye uyum sürecinde doğa koruma konusundaki avantajları olarak görülmektedir. Türkiye BERN, RAMSAR, CITES ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmelerine taraf olmuştur. Bu Sözleşmelerin uygulama yönetmeliklerinin hazırlanması çalışmaları AB Direktifleri hükümlerini de dikkate alarak devam etmektedir. Çevre Bakanlığı tarafından başta evcil hayvanlar olmak üzere tüm hayvanların insan ve doğa kaynaklı mağduriyetlerinin önlenmesini, gözetilmelerini, bakımlarını, kötü muamelelerden uzak tutulmalarını üremelerinin ve sağlıklarının korunmasını sağlamak amacıyla "Hayvanları Koruma Kanun Tasarısı“ hazırlanmıştır. Bu tasarının 11inci maddesinde deney hayvanlarına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. Doğal kaynaklar üzerindeki baskılara rağmen, Türkiye’nin yaban hayatını ve doğal yaşam ortamlarının önemli bir kısmını koruyabilmiş olması, hukuki ve kurumsal anlamda köklü bir geçmişinin bulunması ile mümkün olmuştur. 1937 tarihli 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ile muhafaza ormanlarının tanımlandığı 3116 sayılı Orman Kanunu korunan alan çalışmaları kapsamında ele alınması gereken ilk yasalardır. Bunu 25inci maddesinde Milli Park kavramının tanımlandığı, 1956 yılında yürürlüğe giren 6831 sayılı Orman Kanunu takip eder. Bu kanunla; 2873 sayılı Milli Parklar Kanunun yürürlüğe girdiği 1983 yılına kadar onyedi adet Milli Park, altı adet Biyogenetik rezerv ve iki adet Biyosfer Rezerv alanı ilan edilmiştir. Daha sonra 1983 yılında, doğa koruma alanında temel yasa görevini üstlenen 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu yürürlüğe girmiştir. 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanununun Değiştirilmesi İle İlgili Kanun Taslağı TBMM gündemindedir.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmektedir.
Çevre Bakanlığı, Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK, Üniversiteler, Sivil Toplum Kuruluşları
İlk etapta Türkiye’nin korunan alanlarının yüzde 1'lik kısmının NATURA 2000 ağına dahil edilmesi, AB düzenlemelerine tam uyum sağlamak ve NATURA 2000 ağı uygulamalarının gerçekleştirilmesidir. CITES Sözleşmesi yeterli gümrük tedbirleri geliştirilmedikçe amacına ulaşması oldukça zor olan bir sözleşmedir. Sözleşme hükümleri doğrultusunda CITES Sözleşmesi için Ulusal Uygulama Yönetmeliği AB uygulamaları dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile nesli tehlike altında olan bitki ve hayvan türlerinin uluslararası ticaretten olumsuz etkilenmemesi için gümrük kapılarında geçişler kontrollü yapılabilecektir. Mevcut doğa koruma amaçlı yasaların aynı amaç doğrultusunda bir bütün olarak düzenlenmesi, var olan koruma statülerinin Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) statüleri ile örtüşmesinin sağlanması, AB ile birlikteliği sağlanan koruma statülerinde ülkemizin mevcut tüm ekosistem örneklerinin yer almasının sağlanması, korunan alanların sayılarının ve alanlarının artırılması, ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere uyumun sağlanması ve bu konuda doğacak sorunların giderilmesidir.
Taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler kapsamında habitatı korumaya yönelik ulusal mevzuatın hazırlanması için başlatılan idari ve teknik düzenlemelerin, Doğal Yaşam Ortamları ve Flora ve Faunanın Korunmasına İlişkin (Habitat) Direktifte (92/43/EEC) belirtilen hususları da içerecek şekilde kısa sürede tamamlanması öngörülmektedir. Doğanın Korunmasına ilişkin Çerçeve Yasa hazırlanarak, yürürlükteki mevzuattaki AB Direktifi ile çelişki oluşturan maddeler çıkarılacak ve uyum sağlanacaktır. "Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği" taslağı, AB Direktifinin (79/409/EEC) içerdiği hükümler çerçevesinde, başta Kara Avcılığı Kanunu olmak üzere yürürlükteki mevzuat dikkate alınacak ve tekrar gözden geçirilerek uyum sağlanacaktır. Daha etkin doğal koruma sağlayacak düzenlemeler, GEF kaynaklarından hayata geçirilecek projeler vasıtasıyla gerçekleştirilmeye çalışılacaktır. CITES Ulusal Uygulama Yönetmeliğinin çıkarılması ile birlikte yönetmelik hükümleri doğrultusunda uygulamaya yönelik tebliğler yayımlanacaktır. Doğal yaşam ortamları, flora ve faunanın korunmasına ilişkin direktifle ilgili olarak Türkiye’deki temel yasa 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu yeniden ele alınarak Dünya Doğa Koruma Birliği kriter ve statülerine uygun hale getirilecektir.
Doğa koruma alanında hizmet üreten kurumların ( özellikle Orman Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı) kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi ve bu bağlamda “Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi” projesinin kurumsal güçlendirme alanındaki sonuçlarının uygulamaya aktarılması.
Mevcut statülerin ve korunan alanların yeni düzenlemelere göre yeniden değerlendirilmesi. Doğa Koruma ile ilgili yürütülecek uyum çalışmalarının, ulusal boyutta strateji ve çalışma planı oluşturmak üzere bir teknik komitenin kurulmasıyla başlatılması.
Mevzuatın uyumlaştırılmasında, uygulanmasında çalışan ve çalıştırılması düşünülen personelin yabancı dil eğitiminin, mevzuatın tanınması, yorumlanması ve uygulanması konusunda yurtiçi-yurtdışı eğitiminin (staj, kurs vb.) sağlanmasına, donanım, yazılım ve internet kullanımı konusunda personelin eğitimine ihtiyaç vardır.
Mevzuat ve bilgiye erişim için gerekli bilgi ağının ve bilgisayar sisteminin kurulmasına ve koruma alanlarında izleme ve değerlendirme yapılabilmesi için GIS merkezlerinin kurulmasına gerek vardır. Kanunlara aykırı olarak yapılan ticaret sonucu yakalanan hayvanların gümrüklerdeki işlemleri bitinceye kadar yaşamlarını sağlıklı ortamlarda sürdürebilmeleri için, gümrük kapılarında müsadere merkezleri ile yasa dışı yollarla gelen ve gümrüklerde ya da yurtiçindeki çeşitli satış noktalarında el konulan hayvanların, yaşamlarını uygun şartlarda sürdürebilmelerinin temini amacıyla, yurtiçindeki hayvanat bahçelerinde veya münferit olarak inşa edilecek, “Kurtarma Merkezleri”nde muhafaza edilmeleri gerekmektedir.
Kısa Vade GEF projesi kapsamında, doğa koruma ile ilgili yasaların gözden geçirilmesi ve AB Mevzuatı ile karşılaştırılarak uyumlaştırma için gereken değişiklikler, yeni düzenleme ve ihtiyaçlar belirlenecektir. Ülkemizde 22 Aralık 1996 tarihinde yürürlüğe giren CITES Sözleşmesi hükümleri doğrultusunda, Ekim 2001 tarihine kadar CITES Ulusal Uygulama Yönetmeliğinin hazırlanması gerekmektedir. Hayvanları Koruma Kanununun yasalaşması beklenmektedir. Orta Vade Yapılması gereken değişiklikler ile yeni düzenlemelerin taslak haline getirilerek Parlamentoya sunulması ve, NATURA 2000’deki bütün alanların izleme sistemi kapsamına alınması gerekmektedir.
Yasal değişiklikler, oluşturulması gereken yeni kurumlar, izleme değerlendirme sisteminin kurulması, envanter oluşturulması, NATURA 2000 ağındaki korunan alanlar için planlar oluşturulması, tercüme, ekoloji eğitimi, seminerler ve workshoplar ve CITES Sözleşmesi kapsamında yapılacak uygulamalar için ortaya çıkacak önemli miktarda finansman ihtiyacı çalışmalara paralel olarak belirlenecektir. 4.23.6.Kimyasallar ve Genetik Olarak Yapıları Değiştirilmiş Organizmalar4.23.6.1. Kimyasallar
2872 sayılı Çevre Kanununun 13üncü maddesine göre, havada suda veya toprakta kalıcı özellik göstererek ekolojik dengeyi bozan kimyasalların üretimi, ithalatı, taşınması, depolanması ve kullanımında çevrenin korunması esastır. Çevre Kanununa bağlı olarak, çevre ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen sanayi kimyasallarının yönetimini kapsayan "Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliği”, Avrupa Birliğinin ilgili Direktifleri göz önüne alınarak hazırlanmış olup, 1993 yılı itibarı ile yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik ile;
500 kimyasal maddenin etiket bilgileri, risk ibareleri ve kombinasyonları, güvenlik ibareleri ve kombinasyonları, tehlike sembolleri ve ifadeleri bu yönetmeliğin ekinde düzenlenmiştir. Bu yönetmelik ile yasaklanmış ve kısıtlanmış kimyasal maddeler ile bazı önemli kimyasal maddelerin ithalatı Dış Ticaret Kanunu ve ilgili Dış Ticaret Rejim Kararları doğrultusunda kontrol altında tutulmaktadır. Bu yönetmeliğe bağlı olarak, kimyasalların etkin yönetimi üzerine karar oluşturmak ve gerekli çalışmaları yapmak üzere, Çevre Bakanlığının koordinasyonunda , Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Gümrük Müsteşarlığı gibi ilgili kurum temsilcilerinin yanı sıra üniversitelerden temsilciler ve sanayi temsilcilerinden oluşan , Kimyasal Güvenlik Komisyonu kurulmuştur. AB mevzuatına tam uyum için Yönetmeliğin revizyona alınması gerekmektedir. Bu konudaki çalışmalara Kimyasal Güvenlik Komisyonu ile birlikte başlanmıştır. Bazı tehlikeli kimyasal maddeler ve pestisitlerin uluslararası ticaretinde uygulanacak ön bildirimli kabul sistemine ilişkin ‘’ Rotterdam Sözleşmesi‘’ ne Türkiye imza koymuştur. Sözleşmeye taraf olunabilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülmektedir. Türkiye ‘’Montreal Protokolü ‘’ne taraftır.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmektedir.
Çevre Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve sosyal Güvenlik Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Türk Standartları Enstitüsü Kurumu
Söz konusu AB Mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
Mevzuatın uyumlaştırılması sürecinde mevcut kurumsal yapıda herhangi bir değişikliğe gerek duyulmamaktadır.
Kimyasallar yönetimi üzerine mevzuatın etkin bir şekilde yürürlüğe konması için on uzmanın istihdamına ihtiyaç vardır. Yukarıda bahsedilen çalışmalar çerçevesinde aşağıda verilen konularda eğitim ve teknik yardıma ihtiyaç duyulmaktadır;
Kapasite artırımı ve iletişim ağı için gerekli donanım sağlanmalıdır.
Kısa Vade
Orta Vade
Gerekli harcamaların tutarı ve nasıl finanse edilecekleri daha sonra belirlenecektir. 4.23.6.2. Genetik Olarak Yapıları Değiştirilmiş Organizmalar
Türkiye’de genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar, bu organizmaların çevreye tedbirli bırakılmaları ve pazarda yer almaları ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmiştir
Çevre Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Türk Standartları Enstitüsü Kurumu
Söz konusu AB Mevzuatının üstlenilerek, uygulanmasıdır. 4.23.6.3. İyi Laboratuar Uygulamaları Prensipleri ve Kimyasal Maddelerin Testleri İçin Kullanımın Doğrulanması ve İyi Laboratuar Uygulamalarının Denetlenmesi ve Onaylanması
Avrupa Birliği ve Türkiye arasında imzalanan 16 Eylül 1990 gün ve 20637 Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ‘Çevre Kirliliği Ölçme ve İzleme’ projesi kapsamında finansman anlaşması yapılmıştır. Anlaşma gereği 2,5 milyon ECU’luk kısmı AB tarafından 585 ECU’luk kısmı Çevre Bakanlığı tarafından karşılanmıştır. Bu kapsamda Çevre Bakanlığına üç adet mobil su kirliliği ölçüm aracı, üç adet mobil hava kirliliği ölçüm aracı ve bir adet sabit hava kirliliği ölçüm aracı ile merkez laboratuar cihazları hibe edilmiştir. Çevre Referans Laboratuarı ve diğer Bakanlık laboratuarlarında kalite değerlendirmesine yönelik su, hava, toprak ve atık numuneleri analiz edilmektedir. Ancak, 67/548/EEC Direktifinde belirtilen kimyasal maddelerin potansiyel risklerinin belirlenmesine yönelik testleri İLU presiplerine uygun olarak gerçekleştirebilecek laboratuar Türkiye’de bulunmamaktadır. İLU ile ilgili Türk Mevzuatı bulunmamaktadır. İLU prensiplerinin uygulanması ile ilgili Türk Mevzuatının Avrupa Birliği Müktesabatına uyumlaştırılması sağlanacaktır. 67/548/EEC Konsey Direktifinde belirtilen testlerin tamamının yapılabilmesi için aşağıda belirtilen alanlarda desteğe ihtiyaç duyulmaktadır.
İLU prensipleri ve kimyasal maddelerin testleri için kullanımın doğrulanması ve İLU denetlenmesi ile ilgili taslak yönetmeliğin hazırlanarak aşağıda belirtilen amaca ulaşılması planlanmaktadır:
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmiştir.
Çevre Bakanlığı – Çevre Kirliliği Önleme ve Kontrol Genel Müdürlüğü – Ölçme ve İzleme Dairesi kurumların koordinasyonunun sağlanmasından sorumludur. Özellikle Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Türk Akreditasyon Kurumu, diğer bakanlıklar ve özel sektör ile işbirliği halinde programlar yürütülecektir. İLU ile ilgili mevcut Avrupa Birliği Mevzuatına Türk Mevzuatının uyumunun sağlanabilmesi için Dış Ticaret Müsteşarlığının yardımına ihtiyaç duyulmaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı yukarıda bahsedilen kurumlarla işbirliğinin sağlanmasında aktif rol oynamalıdır.
İLU prensipleri ve kimyasal maddelerin testler için kullanımının doğrulanması ile ilgili yönetmelik 31 Aralık 2000 tarihine kadar tamamlanacaktır. İLU denetlenmesi ve onaylanması ile ilgili yönetmeliğin 31 Aralık 2000 tarihine kadar tamamlanması planlanmaktadır, ancak yürütmenin gerçekleştirilebilmesi, altyapının tamamlanması için yapılacak yardıma bağlıdır.
İLU ile ilgili Türk Mevzuatı bulunmamaktadır.
Yürürlüğe girmesi gereken yönetmelikler:
İLU yürütülebilmesi kapsamında kimyasal ürünlerin fiziko kimyasal ve toksikolojik testleri için yeni toksikoloji laboratuarları kurulması veya mevcut labaratuvarların komplike analiz cihazları ile donatılması gereklidir. Bunun yanısıra bu laboratuarlarda istihdam edilmek üzere uzman ve kalifiye personele ihtiyaç duyulmaktadır.
Kimyasal ürünlerin testlerini gerçekleştirecek personel ile laboratuarlar güçlendirilmelidir. Kimyasal ürünlerin 67/548/EEC sayılı Direktif kapsamındaki testlerin İLU’ya uygun şekilde gerçekleştirilebilmesi için yaklaşık olarak yetmiş personele ihtiyaç duyulacaktır.
Kısa vade Çalışma Konuları: İLU prensipleri ve Kimyasal Maddelerin testleri için kullanımın doğrulanması.
İLU denetlenmesi ve onaylanması
Toplam 6,5 milyon EURO finansmana ihtiyaç vardır. 4.23.7.Araç ve Makinaklardan Kaynaklanan Gürürltü
Gürültünün yarattığı rahatsızlıklar 2827 sayılı Çevre Kanununda ele alınan temel konulardan birini oluşturmaktadır. Bu konudaki temel hukuki düzenleme olan 1986 yılında çıkarılan Gürültü Kontrol Yönetmeliği; yerleşim yerleri için gürültü düzeyleri, tren yolları, havaalanları, sanayi ve inşaat alanlarında izin verilebilecek azami değerleri ve motorlu taşıtlar gibi dışarıda kullanılan makinelerden kaynaklanan gürültü emisyon değerlerini belirlemekte ve gürültünün azaltımı için kentsel planlama prensiplerini ortaya koymaktadır.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmiştir.
Çevre Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Gümrük Müsteşarlığı, Valilikler, Belediyeler, Türk Standartları Enstitüsü
Söz konusu AB Mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
Gürültü Kontrol Yönetmeliği revizyon aşamasında olup, revizyonun özellikle yetkili mercilerin tanımlanması, izleme, akreditasyon ve belgelendirme işlemleri ile ilgili AB direktiflerinin bütün bileşenlerini kapsaması beklenmektedir. Topluluk gereklerinin uygulanması, Yönetmeliğin gürültü ölçümleri, analizi, rapor edilmesi gibi konularda ilgili mevzuat hükümlerinde yapılacak değişikliklerden sonra gerçekleşecektir.
Bir test ve belgelendirme organı kurulacaktır. Ek bir kurumsal değişiklik yapmadan sorumluluklar açık ve net biçimde tanımlanacaktır.
Etkili bir uygulama, ancak kalifiye elemanlarla yürütülecek etkin izleme ve denetim çalışmalarıyla gerçekleştirilebilecektir. Bu nedenle kullanımda olan endüstriyel ürünlerin düzenli ve/veya ani kontrolü ve üretimi doğrulamak için yapılacak düzenli kontrolleri gerçekleştirmek üzere daha fazla sayıda personele ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda görevlendirilecek personelin, izleme, ölçüm, analiz, raporlama ve denetimlerle ilgili eğitim alması gerekmektedir.
Mevzuatın getireceği temel yatırım ve maliyet kalemleri aşağıdakilerden oluşacaktır:
Kısa Vade
Orta Vade
Gerekli harcamaların büyüklüğü ve finansman biçimleri daha sonra belirlenecektir. 4.23.8.Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA)’nın “Temel Güvenlik Standardları” esas alınarak hazırlanmış olup, güncel gelişmeler yakından takip edilerek gereken revizyonlar düzenli şekilde yapılmaktadır..
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmiştir.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu: Nükleer güç, araştırma reaktörü ve yakıt çevrimi tesisleri ile ilgili her türlü onay, izin ve lisansı vermek ve bu amaçla gerekli denetimleri yaparak ilgili teknik mevzuatı hazırlamak TAEK’in sorumluluğundadır. Ayrıca TAEK, radyoaktif maddeleri ve radyasyon cihazlarını bulunduran, kullanan, bunları ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, ticaretini yapan resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilere lisans vermek, radyasyon güvenliği bakımından bunları denetlemek ve bu kapsama giren konularda gerekli mevzuatı hazırlamaktan da sorumludur. Sağlık Bakanlığı
TAEK mevzuatı ile söz konusu AB Müktesabatı arasındaki farklılıklar ve eksik hususlar tespit edilerek değerlendirme çalışmaları yapılacaktır..
TAEK mevzuatı ile söz konusu AB Müktesabatı arasında farklı ve eksik hususlar tespit edilerek değerlendirme çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışmanın sonucunda mevcut TAEK mevzuatındaki eksiklikler ve/veya farklılıklar belirlenecek ve mevzuatta gerekli değişiklikler yapılacaktır.
2690 sayılı TAEK Kanunu gereğince, TAEK nükleer enerjinin kullanımına yönelik olarak bir yandan lisanslama ve denetim görevini yerine getirirken diğer yandan da nükleer teknoloji ile ilgili araştırma/geliştirme ve eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir. UAEA’nın Nükleer Güvenlik Konvansiyonu’nun da öngördüğü gibi, ülkemizde nükleer teknolojinin yaygın olarak kullanılmasına ve nükleer güç santrallarının kurulmasına bağlı olarak, TAEK Kanunu’nda değişiklik yapılarak lisanslama ve denetim ile nükleer teknoloji alanında araştırma ve geliştirme faaliyetlerini ayıracak yeni bir kurumsal yapıya kavuşmayı sağlayıcı yasal düzenlemeye gidilmesi söz konusu olabilecektir.
Bu müktesebat başlığı altındaki AB yasal düzenlemelerine uyum için çıkarılması gereken yeni mevzuat çalışmaları devam etmektedir.
TAEK mevzuatında değişiklik veya yenilik yapılması öngörüldüğü takdirde ihtiyaç duyulacak ek personelin, UAEA’nın öngördüğü uygun kalifikasyona sahip olabilecek şekilde, nükleer ve radyasyon güvenliği konularında eğitilmesine ilişkin çalışmalar bugüne kadar olduğu gibi, TAEK’in hizmet içi eğitim programına ek olarak, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’ndan sağlanan desteğin kullanılması ile sürdürülecektir..
TAEK mevzuatında değişiklik veya yenilik yapılması ihtiyacı oluştuğu takdirde olabilecek yatırımların belirlenmesi için çalışmalar yapılacaktır.. 4.23.9.İklim Değişikliği
Küresel iklim sisteminin korunması kapsamında Türkiye’nin üzerine düşen sorumluluklar çerçevesinde; artan nüfusun gereksinimleri temel alınarak, ortak, fakat, farklılaştırılmış yükümlülükler ilkesi doğrultusunda İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (İDÇS) sürecine katılmak üzere çalışmalar sürdürülmektedir. Son yıllarda küresel ısınmaya yol açan emisyonların artış hızında bir miktar azalma tespit edilmiştir.
İlgili AB Müktesebatı listesi Cilt II de verilmektedir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
Söz konusu AB Mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
Orta vade Hava kalitesinin yönetimi için ihtiyaç duyulan emisyon faktörlerinin belirlenerek emisyon envanterlerinin çıkarılması. Ulaştırma, enerji, sanayi ve konutlardan kaynaklanan sera gazı emisyonlarını kontrol etmek ve azaltmak amacıyla enerji verimliliğinin artırılması ve tasarruf sağlanması yönünde düzenlemelerin yapılması.
Yüklə 7,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||