|
Tablo 65, İKG OP 1. Öncelik kapsamında uygulanan üç hibe programı çerçevesinde fonların NUTS II bölgelerine dağılımının eşit şekilde gerçekleşmediği varsayımını güçlendirmektedir.
TR83 (Samsun) Bölgesi 9.5 milyon € ve TR72 (Kayseri, Sivas) Bölgesi hemen hemen 7.5 milyon € alırken, 2 bölgenin aldığı hibe tutarı 1 milyon Avronun altında kalmıştır. TRA2 (Kars) Bölgesi, yaklaşık sadece 350.000 € ile en dezavantajlı bölge durumundadır.
Ekonomik performans açısından bölgeler arasında belirgin farklar varsa alınan hibe tutarındaki farklılıklar haklı görülebilir. Bu varsayım, bir sonraki alt bölümde ele alınacaktır.
-
Ekonomik göstergeler ışığında bölgenin hazır olma durumu
12 NUTS II bölgesine verilen proje sayısı ve aktarılan fon miktarı, bölgelerin ekonomik profillerine paralel olabilir. Bu nedenle söz konusu bölgelerin ekonomik performanslarının incelenmesi gerekmektedir.
İki tür kriter kullanılmıştır:
-
Öncelikle kişi başına düşen GSYİH’ye bakılmıştır (2007 verilerine göre 2000 dolar).85
-
İkinci olarak, sosyal (demografi, istihdam, eğitim, sağlık, altyapı ve diğer refah göstergeleri) ve ekonomik (imalat, inşaat, tarım, finans) alanlarından seçilen 58 değişkene dayanan Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi kullanılmıştır.86 Endeks, söz konusu ilin, sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi bakımından Türkiye’de nerede olduğunu göstermektedir.
Tablo 66: NUTS II Bölgesinde yer alan illerin sosyoekonomik sıralaması
Bölge
|
İl
|
GSYİH (2007)
|
SEGE Endeksi
|
TRC1
|
Gaziantep
|
3,260
|
-0,315
|
TR63
|
Hatay
|
3,581
|
-0,338
|
TR72
|
Kayseri
|
4,132
|
-0,376
|
TR83
|
Samsun
|
4,262
|
-0,417
|
TR90
|
Trabzon
|
3,990
|
-0,559
|
TRB1
|
Malatya
|
3,342
|
-0,559
|
TR82
|
Kastamonu
|
4,315
|
-0,675
|
TRA1
|
Erzurum
|
3,170
|
-0,790
|
TRC2
|
Şanlıurfa
|
2,548
|
-0,964
|
TRC3
|
Mardin
|
2,636
|
-1,204
|
TRA2
|
Ağrı
|
2,492
|
-1,267
|
TRB2
|
Van
|
2,051
|
-1,391
|
SEGE Endeksi temel kriter olarak alırsak, proje ve fon dağılımının, 12 NUTS II bölgesindeki farklılıkları dikkate alıp almadığını kontrol edebiliriz. Şayet alıyorsa en dezavantajlı durumdaki bölgelerin (örneğin, SEGE’si en düşük olan bölgeler), diğerleri ile arasındaki gelişmişlik açığını azaltmak için daha fazla fon ve proje alması gerekirdi.
Üç hibe programı kapsamında başvuru için temel alınan serbest rekabet ilkesi, bu sıralamayı kuşkusuz tamamen yansıtamamaktadır. Ancak farklılıkların azaltılması hedefine ulaşılmak isteniyorsa fonlar en azından ihtiyaçların büyüklüğüne göre dağıtılmalıdır.
Aşağıdaki tablo bu ilişkiyi kurmaya ve göstermeye çalışmaktadır.
Tablo 67: IPA IV. Bileşen kapsamındaki toplam fonların istihdam bağlantılı hibe programları aracılığıyla ihtiyaçların en yoğun olduğu bölgelere tahsisi
Bölge
|
Büyüme Merkezi
|
SEGE Endeksi
|
TOPLAM Fon Tahsisi
|
TRB2
|
Van
|
-1,391
|
4.064.695,45
|
TRA2
|
Kars
|
-1,267
|
359.083,42
|
TRC3
|
Batman
|
-1,204
|
1.492.152,50
|
TRC2
|
Diyarbakır, Şanlıurfa
|
-0,964
|
3.462.326,74
|
TRA1
|
Erzurum
|
-0,790
|
1.838.374,64
|
TR82
|
Kastamonu
|
-0,675
|
981.880,65
|
TR90
|
Trabzon
|
-0,559
|
5.170.369,97
|
TRB1
|
Elazığ, Malatya
|
-0,559
|
4.669.951,30
|
TR83
|
Samsun
|
-0,417
|
9.507.157,30
|
TR72
|
Kayseri, Sivas
|
-0,376
|
7.478.409,20
|
TR63
|
Kahramanmaraş
|
-0,338
|
4.900.580,64
|
TRC1
|
Gaziantep
|
-0,315
|
1.133.053,27
|
Tablo, SEGE Endeksine göre ilin ihtiyaç durumu ve ile aktarılan fon miktarı arasında bir bağ olmadığını net şekilde ortaya koymaktadır.
-
SEGE’ye göre ihtiyacın en yoğun olduğu bölge olan TRB2, en yüksek fon miktarını alan bölge sıralamasında beşinci sıradadır.
-
İhtiyaç sıralamasında ikinci sırada yere alan TRA2 ise en düşük miktarda fon alan bölgedir.
-
TR83 ve TR72 ise SEGE Endeksi’nde 9. ve 10. sırada olmaların rağmen fon alma konusunda en üst sıralarda yer almaktadırlar. Örneğin, TR83 (Samsun) bölgesi ihtiyaç sıralamasında TRA2 (Kars) bölgesinden yaklaşık üç kat daha az ihtiyaç sahibi olmasına rağmen TRA2 (Kars) bölgesine göre IPA fonlarından yaklaşık 26 kat daha fazla fon almıştır. En başarılı ikinci bölge olan TR72 de yine TRA2 (Kars) bölgesinden yaklaşık üç kat daha az ihtiyaç sahibi olmasına rağmen yaklaşık 20 kat daha fazla fon almıştır.
-
Gelişmişlik açığının daha az olduğu bölgeler (özellikle TR90, TRB1, TR83, TR72 ve TR63 bölgeleri) NUTS 12 bölgesi arasında ihtiyaçların en düşük olduğu bölgeler arasında yer almalarına rağmen genel olarak hibe alma konusunda oldukça iyi bir performans sergilemektedirler. Diğer yandan özellikle TRA2 ve ayrıca TR82, TRC3 ve TRA1 ihtiyaçların en yüksek olduğu bölgeler arasında olmalarına rağmen zayıf bir performans sergilemektedirler.
-
Bu kuralın istisnaları olağanüstü bir performans sergileyen TRB2 (Van) bölgesi ve ihtiyaç sıralamasında en son sırada, en az fon alan bölge sıralamasında ise üçüncü sırada yer alan TRC1 (Gaziantep) bölgesidir. TRC1’in fon alma sıralamasındaki bu yeri makul gözükmektedir.
Şu ana kadar fon dağılımından çıkarılan dersler şunlardır:
-
Büyüme merkezleri ve artalanları toplam dağılımı, genel olarak İKG OP ve SCF’de belirtilen yaklaşımı izlemektedir.
-
Ancak, uygun bölgeler arasında fon yoğunlaşması bakımından ciddi farklılıklar vardır ve bunları sosyoekonomik performanstaki farklılıklarla gerekçelendirmek mümkün değildir.
-
Dolayısıyla bu orantısızlığın bazı nedenleri olmalıdır.
-
Orantısız fon tahsisine ilişkin varsayımlar: Başvuru sayısının düşük olması
Fon dağılımının 12 NUTS II bölgesinde orantısız olmasının nedenleri ile ilgili olarak iki temel varsayım bulunmaktadır:
-
Başvuru sayısında da bir orantısızlık vardır. Örneğin, TRA2 bölgesinden çok fazla başvuru gelmediyse bölgeye çok fazla proje verilmemesi son derece mantıklı bir sonuçtur.
-
Çok iyi performans sergileyen bölgelere dışarıdan destek gelmiş ve bu da verilen proje sayısını etkilemiştir.
Başvurular açısından düşünüldüğünde MFİB’ye, GİD için 1128, KİD için 1058 ve KİTUP için 238 olmak üzere üç hibe programı için toplam 2424 başvuru gelmiştir:
Aşağıdaki tablo, yukarıdaki tablolarda belirtilen sosyoekonomik ihtiyaç ile bağlantılı olarak bölgelere göre başvuru sayısını göstermektedir.
Tablo 68: NUTS II Bölgelerine göre İKG OP 1. Öncelik Hibe Programı bağlantılı başvurular
Bölge
|
Büyüme Merkezi
|
SEGE Endeksi
|
TOPLAM Başvuru
|
Başarı Oranı
|
GİD Başvuru
|
KİD Başvuru
|
KITUP Başvuru
|
TRB2
|
Van
|
-1,391
|
405
|
%6,4
|
181
|
179
|
45
|
TRA2
|
Kars
|
-1,267
|
83
|
%3,6
|
38
|
37
|
8
|
TRC3
|
Batman
|
-1,204
|
106
|
%6,6
|
62
|
39
|
5
|
TRC2
|
Diyarbakır, Şanlıurfa
|
-0,964
|
171
|
%9,9
|
85
|
68
|
18
|
TRA1
|
Erzurum
|
-0,790
|
154
|
%7,1
|
63
|
75
|
16
|
TR82
|
Kastamonu
|
-0,675
|
109
|
%7,3
|
55
|
46
|
8
|
TR90
|
Trabzon
|
-0,559
|
229
|
%16,2
|
93
|
105
|
31
|
TRB1
|
Elazığ, Malatya
|
-0,559
|
186
|
%14,5
|
70
|
99
|
17
|
TR83
|
Samsun
|
-0,417
|
270
|
%21,5
|
128
|
121
|
21
|
TR72
|
Kayseri, Sivas
|
-0,376
|
259
|
%18,5
|
113
|
126
|
20
|
TR63
|
Kahramanmaraş
|
-0,338
|
147
|
%19,0
|
77
|
57
|
13
|
TRC1
|
Gaziantep
|
-0,315
|
133
|
%10,9
|
73
|
49
|
11
|
Diğerleri
|
Ankara, İstanbul
|
U/D
|
172
|
%12,8
|
90
|
57
|
25
|
TOPLAM
|
|
|
2424
|
%12,3
|
1128
|
1058
|
238
|
Dostları ilə paylaş: |
