İkg op öncelik 1’e ilişkin Değerlendirme (İstihdam) Ankara, Ekim 2013

GİD projesi başına ortalama fon miktarı, 135,221.52 Euro idi. Proje başına daha yüksek ortalama fon miktarı olan bölgeler, TRC3 Batman ve TRA1 Erzurum iken TRA2 Kars, TRC1 Gaziantep ve TR82 Kastamonu, çok daha düşük ortalama fon miktarına sahipti. Daha önceden gözlemlenmiş örüntülerinden farklı bir örüntü söz konusu değildir.

Buraya kadar, Bölüm B3.1.2.5’te KİD için ulaşılan bulgular, GİD hibe programı için de geçerlidir.

2. 
   Sektörel Dağılım
   

Başvuru Rehberi, GİD hibe programı projeleri için herhangi bir sektörel yoğunlaşma öngörmemektedir. Tek öneri, desteğe ihtiyacı olan sektörleri tespit ederken işgücü piyasasının gerçek ihtiyaçlarının dikkate alınmasıdır. İlgili sektörlere ait hiçbir kayıt, proje dokümanlarında ve raporlarında tutulmamıştır.

Bu nedenle hibe faydalanıcılarından, kendi mesleki eğitim programları kapsamında katılımcılarını hazırladıkları sektörlerin isimlerini belirtmeleri talep edilmiştir. Bu soruya verilen cevaplar, üretim sektörünün diğerleriyle kıyaslandığında en çok tercih edilen sektör olduğunu göstermektedir. Diğerleri arasında, sıklık sırasına göre, turizm, enerji, madencilik ve hizmet sektörü, gençlerin istihdama hazırlanmalarında önemli bir rol oynamaktadır.

Grafik 64: GİD kapsamında mesleki eğitim veren projelerin sektörel yoğunlaşması


GİD kapsamında eğitim alan gençlerin yönelimi, tipik erkek mesleklerinin hâkimiyeti altındaymış gibi görünmektedir.
Ancak, sektörlerin seçiminin başvuru rehberinde belirtilen yolu takip etmesi muhtemeldir. Yerel seviyede talep edilen işgücü piyasası araştırması konusunda ise, hibe faydalanıcıları, en çok bilinen yöntemleri kullanmışlardır.

GİD için aşağıdaki cevaplar kaydedilmiştir:

Grafik 65: Projelerin hazırlanmasında hibe faydalanıcılarının yürüttüğü araştırma türü

Cevaplar, özellikle kamu istihdam kurumu istatistiklerinin kullanıldığını ve böylelikle sektör ihtiyaçlarının erken bir aşamada fark edildiğini ve ihtiyaçların proje planlamasına dahil edildiğini ortaya koymaktadır.

2. 
   Sonuçlar
   

Uygunluk:

GİD hibe programının amaçları, başvuru rehberinde şu şekilde özetlenmiştir:

• 
  Genç istihdamı ve girişimciliğini desteklemek için yerel yetkililer, işçi ve işveren örgütleri, üniversiteler, meslek odaları, STK’lar ve şirketler (ortaklar olarak) gibi ilgili aktörlerin faaliyetleri arasında sinerji yaratmak.
  
• 
  Genç istihdamını ve girişimciliğini desteklemek için yerel yetkililer, işçi ve işveren örgütleri, üniversiteler, meslek odaları, STK’lar ve şirketler (ortaklar olarak) gibi ilgili aktörleri desteklemek.
  

Bu oldukça belirsiz bir şekilde formüle edilmiş amaçlar arasındaki farkı anlamak kolay değildir.

Faaliyet analizinin gösterdiği gibi, hibe faydalanıcıları rehberde önerilen faaliyet alanlarını izlemeye çalışmışlardır. Sonuçlar şunu göstermiştir:

• 
  Yürütülen faaliyetlerin 273’ü, “iş becerisi ve mesleki beceri kazandırma” ile ilgiliydi; yani, beceri sağlama yoluyla genç istihdamını desteklemekteydiler.
  
• 
  Yürütülen faaliyetlerin 109’u, “okuldan işe geçiş” ile ilgiliydi; yani, en azından genç istihdamını dolaylı olarak desteklemek anlamına gelen iş eşiğini geçmeyi kolaylaştırmaya odaklanmaktaydılar.
  
• 
  Yürütülen faaliyetlerin 72’si, “girişimciliğin desteklenmesi ve girişimcilik alanında rehberlik” ile ilgiliydi; yani, gençlerin kendi hesaplarına çalışmalarını sağlamak için zemin oluşturmaya çalışmaktaydılar.
  
• 
  Yürütülen faaliyetlerin 45’i, “istihdam edilebilirlikle ilgili alanda yenilik” ile ilgiliydi; yani, gençlerin işgücü piyasasında istihdam edilebilir olmaları için yeni yollar arıyorlardı.
  

Aşağıdaki grafik, hibe faydalanıcılarının kendi projelerinin öncelikleri bakımından öz değerlendirmelerini göstermektedir:

Grafik 66: Hibe programı amaçlarına göre GİD projelerinin öncelikleri
Projenizin dâhil olduğu programın öncelikleri nelerdir?

Genç istihdamı ve girişimciliğini desteklemek için ilgili aktörlerin faaliyetleri arasında sinerji yaratmak

Genç istihdamı ve girişimciliğini desteklemek için faaliyetleri uygulama konusunda ilgili aktörleri desteklemek


Hibe yararlanıcılarının büyük çoğunluğunun her iki cevap seçeneğini işaretlemesi kayda değerdir. Bu, iki öncelik arasındaki farkı gerçekten anlamadıklarına işaret edebilir. Ancak, 4 faydalanıcıdan 3’ü, “ilgili aktörleri destekleme”ye yöneldiklerini söylemiştir. Bu, hibe program öncelikleri arasında biraz daha pasif bir seçenek gibi görünmektedir.

Rehber, geniş kapsamlı bir potansiyel hedef grup tanımlamıştır. Bu gruplar, aşağıdakileri içermektedir:

• 
  Üniversite mezunu genç işsizler
  
• 
  Ortaokul mezunu genç işsizler
  
• 
  Eğitim düzeyi daha düşük olan gençler ve okulu erken bırakan gençler
  
• 
  Eğitimine devam etmekte olan gençler
  
• 
  Eğitim düzeyi düşük olan genç kadınlar
  

İnternet üzerinden yürütülen anket, hibe faydalanıcılarının bu yolu ne ölçüde izlediklerini kontrol etmiştir. İlginç sonuç şudur: Projelerin büyük çoğunluğu, önemli eğitimsel kazanımları olan gençlere yönelmiştir; yani, az gayretle memnun edilmeleri muhtemel hedef gruplara. Eğitim düzeyi düşük olan genç kadınlar ve eğitimine devam etmekte gençler, istisna kalmışlardır.

Görünüşe göre, faydalanıcıların çoğu, desteklenmesi daha zor olan hedef gruplar yerine daha kolay yolu seçmeyi tercih etmişlerdir. Sonuç olarak, pek çok potansiyel hedef grubunun başvuru rehberinde belirtilmesinin ardından hedef gruplarla ilgili daha kısıtlayıcı bir formül veya bir kota oluşturma düşünülebilir.

Grafik 67: GİD projelerinin hedef grupları

Projeniz kapsamında hedeflenen işsiz grubu hangisidir?

Üniversite mezunu genç işsizler

Ortaokul mezunu genç işsizler

Eğitim seviyesi daha düşük olan gençler ve okulu erken bırakan gençler

Eğitimine devam etmekte gençler

Eğitim düzeyi düşük olan genç kadınlar

Değerlendirme ekibi, GİD kapsamındaki projelerin uygunluğunu şüphesiz kabul ederken yetkililerin aslında neyi gerçekleştirme niyetinde olduklarını anlamak için amaçlar ve hedef grupların daha net bir şekilde formüle edilip edilmediği sorusuyla ilgili şüpheler devam etmektedir. Hibe programı rehberinin amaçlar, hedef gruplar ve faaliyetler ile ilgili oldukça geniş bir alan sağlama niyetinde olduğu genel bir tespittir. Bu tür bir yaklaşım, hibe programına katılımın keyfi hale gelmesi tehlikesini taşır ki bu da, tutarlı ve aktarılabilir sonuçların elde edilememesine yol açar.

Şayet yetkililer karar verip bir hibe programının (bir projenin değil) ulaşması gereken sonuçlar hakkında bir dizi beklenti ortaya koyarsa, amaçlar ve hedef grupların daha kısıtlayıcı ancak net bir formülasyonunun yanı sıra faaliyetlerin formülasyonunda yeniliğe daha fazla odaklanma, hibe programı başvuru sahiplerinin gerçek ihtiyaçlara daha yakın projeler hazırlamalarını sağlar. Yalnızca bir kez bu tür beklentiler geliştirilmiş ve yayımlanmış, hibe faydalanıcıları bunlara uygun bir dizi sonuç elde etmiştir. Bu, ne GİD ne de diğer programlar kapsamında mümkün değildir; çünkü ne Program Otoritesi ne de Operasyon Faydalanıcısı bu beklentileri yukarıda belirtildiği şekilde dile getirmemiştir.

Faaliyetlerin etkinliği açısından, KİD programı için yapılan açıklamalar, burada da geçerlidir. Hibe faydalanıcılarının çoğu, faydalanıcı olarak ya da proje ortağı olarak çok fazla tecrübeye sahip değildir. Dolayısıyla, dış kaynaklara destek anlamında fazlasıyla bağımlıdırlar. Aşağıdaki tablo, bu desteğin ne ölçüde olduğunu göstermektedir:

Tablo 120: GİD projelerine proje geliştirme ve yazma ile ilgili olarak İŞKUR, SGK, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı veya bölgesel kurumlar tarafından sağlanan dış destek

GİD proje bölgeleri	Destek: Evet	Destek: Hayır	Kazanan toplam proje sayısı
TR-63		8	8
TR-72	2	11	13
TR-82		2	2
TR-83	2	12	14
TR-90	1	9	10
TR-A1	2	1	3
TR-A2		2	2
TR-B1		6	6
TR-B2		3	3
TR-C1	2	1	3
TR-C2	2	4	6
TR-C3		4	4

Tekrar belirtmek gerekirse, destek sağlanmayan bölgeler, destek sağlanan bölgelerden daha düşük bir performans sergilemiştir.

Pek çok durumda, daha sonra sağlanan destek, hibe faydalanıcıları tarafından olumlu olarak değerlendirilmektedir. Aşağıdaki grafik, destekle projelerin memnuniyetini göstermektedir:

Grafik 68: Hibe faydalanıcılarının kendilerine dış destek sağlanmasıyla ilgili memnuniyeti

• 
  Bölgesel ihtiyaçlara odaklanan proje fikri/kavramın geliştirilmesinde oldukça yararlı.
  
• 
  Faaliyetleri, bütçe çıktısını ve sonuçları belirlemekte/planlamakta yararlıydı.
  
• 
  Eğitim program dahil faaliyetlerin ayrıntılını belirleme konusunda yaralıydı.
  
• 
  Hiç yararlı değildi.
  

Hibe faydalanıcılarının yalnızca %13,5’i, desteğin hiç yararlı olmadığını söylemiştir. Cevaplar, genel dış desteğin GİD ile ilgili başarılı ve etkili projeler hazırlanmasında kilit bir rolü olduğunu yansıtmaktadır.

Etkililik:

GİD hibe programı, yukarıda belirtildiği gibi dört farklı faaliyet alanından oluşmaktadır; bunlar arasında projeler ağırlıklı olarak mesleki eğitim ve rehberlik sağlama konularına odaklanmaktadır; dolayısıyla, Başvuru Kılavuzu’nda belirtilen sözde “bütüncül yaklaşımı izlemektedirler. Bunun yanında girişimciliği destekleme ve yenilikçi faaliyetler geri planda kalmıştır.

Bu nedenle, GİD projelerinin gerçekleştirdiği başarıların değerlendirilmesi önemlidir. KİD programından farklı olarak, GİD programı proje başvurularında belirtilen göstergeleri gerçekleştirmede daha az başarılıymış gibi görünmektedir:


Grafik 69: GİD projelerinde hedeflenen ve gerçekleştirilen sonuçlar

Artış yüzdesi

(Soldan sağa sırasıyla)

Girişimcilik eğitimlerine katılan gençlerin sayısı

İstihdam garantili kurslara katılan gençlerin sayısı

Staj ve çıraklık programlarına katılan gençlerin sayısı

Danışmanlık eğitimlerine katılan gençlerin sayısı

Programların sonucunda istihdam edilen gençlerin sayısı

Girişimci olarak istihdam edilen gençlerin sayısı

Hibe faydalanıcıları tarafından yürütülen bu (öz) değerlendirmeye göre, başarı göstergeleriyle ilgili ciddi bir başarısızlık söz konusudur. Sorunun büyüklüğü düşünüldüğünde, istihdam ve girişimcilik rakamları özellikle üzücüdür. Projeler (gerçi çoğu daha kolay faaliyet türlerini tercih etmiştir) genç işsizliğiyle ilgili temel sorunları çözmeyi başaramamış gibi görünmektedir. Yani, ikna edici şekilde ve miktarda iş eşiğini geçememişlerdir.

Mesleki eğitim, GİD kapsamında en çok tercih edilen faaliyet olduğu için (uygulanan faaliyetlerin %55’i bu alandadır), bu alana daha derinlemesine bakmak iyi olacaktır:

• 
  Projelerin %81,7’sinde müfredat, Milli Eğitim Bakanlığı standartlarını temel almıştır.
  
• 
  Projelerin %89,2’sinde eğitimi yarıda bırakma oranı %5’ten az,
  
• 
  %6,2’sinde %10dan fazla bırakma oranı % 4,6
  

Ayrılma nedenleri çok çeşitlidir ve nedenler, aşağıdaki grafikte gösterilmiştir:
Grafik 70: GİD eğitim kurslarından ayrılma nedenleri

Ayrılma oranı “%10 veya daha fazla” ise en sık belirtilen ayrılma nedenleri nelerdi?

Ailevi nedenler

Eğitimin istihdamı kolaylaştıra-cağına dair inanç eksikliği

Eğitim programı, eğitim alan kişilere uygun değildi

Eğitim devam ederken işe girme

Eğitimle ilgili kişisel başarısızlık

Ailevi nedenler, tüm durumların %50’sine tekabül etmekteydi. Odak grup toplantıları, zor ulaşım koşulları, masraflar ve benzer nedenler dolayısıyla dağ köylerinde yaşayan gençlerin eğitim kurslarını takip etmek için şehir merkezine gelmelerinin zor olduğunu doğrulamıştır.

Eğitim faaliyetlerinin değerlendirilmesiyle ilgili olarak, GİD projeleri, KİD projeleri kadar sık değerlendirme yürütmemiştir. Projelerin %56’sı, değerlendirme yaptıklarını iddia etmiştir. Eğitim alanların memnuniyeti açısından puanlar, aşağıdaki grafikte görüldüğü üzere, kadın istihdamı alanındakinden önemli ölçüde daha düşüktür:

Grafik 71: Projeler tarafından sunulan mesleki eğitim hizmetleriyle ilgili olarak eğitim alanların memnuniyeti

Eğitim müfredatı

Eğitim materyalleri, çalıştaylar, ekipman ve teçhizat

Eğitmenler

Eğitim merkezi ve muamele

GİD kapsamındaki projelerin etkileri açısından, sonuçlar, KİD kadar olumlu değildir.

Grafik 72: Projelerin gençlerin istihdam edilebilirliği üzerindeki etkileri

İstihdam edilebilir hale gelmişlerdir

Becerilerini geliştirmişlerdir

Girişimci olmuşlardır

Özgüven kazanmışlardır

Hibe programı amaçlarıyla ilgili etkilerin yanı sıra hibe faydalanıcıları yan etkileri de belirtmişlerdir.

Grafik 73: GİD kapsamında proje faaliyetlerinin yan etkileri

Katılımcılar arasında ağ sayesinde istihdam

Sosyal ağ kurma

Geleneksel olarak erkek mesleği olarak görülen mesleklere ilgi

Mesleki eğitim veya benzer faaliyetler, iş bulma konusunda herhangi bir katkı sağlamamışlardır

Dolayısıyla, GİD projelerinin önemli başarılarının değerlendirmesinin, pek umut verici sonuçlar sağlamaması pek de şaşırtıcı değildir:

Grafik 74: GİD projelerinin önemli başarıları

İstihdam en yüksek puanı almıştır; yine de sadece %36,51’de kalmıştır. Bu, GİD’deki proje başarısının ikna edici bir göstergesi değildir. Ancak, sürdürülebilir istihdamla ilgili rakamlar sunulamaz; çünkü bu sayılar maalesef yoktur. Bu, genel olarak hibe programı projelerinin izlenmesinin önündeki önemli bir eksikliktir.

GİD sonuçlarının sürdürülebilirliği ve kullanılabilirliği ile ilgili olarak, değerlendirme ekibi, KİD için yapılan açıklamalara göndermede bulunmaktadır. Genel olarak GİD puanlarının KİD puanlarından daha düşük olması dışında, açıklamalar KİTUPnsipte GİD için de geçerlidir.
Yatay Konular:

KİD kapsamında olduğu gibi, GİD Başvuru Rehberi, yatay konularla ilgili olarak proje başvuru sahiplerine belli kurallar sunmamıştır. Hatta bundan hiç bahsedilmemiştir. Rehberde “yatay” kelimesinin geçtiği tek yer, GİD’de hibe faydalanıcıları için bir zorunluluk olarak dile getirilmiş olan ve takip edilmesi gereken “bütüncül yaklaşıma” gönderme yapmaktadır.

Bu nedenle, online araştırma, hibe faydalanıcılarının yatay konulardan, özellikle çevrenin korunması ve dezavantajlı gruplarla ilgili olanlardan, haberdar olup olmadıklarını anlamaya çalışmıştır.

Beklenebileceği üzere, faydalanıcıların yarısından daha azı, proje faaliyetlerinin çevre üzerinde olumsuz bir etkisi olmamasını sağladıklarını söylemişlerdir.

Grafik 75: GİD, projelerin çevre üzerindeki etkisi

Faaliyetlerinizin çevresel konular üzerinde hiçbir olumsuz etkisi olmamasını sağladınız mı?


Evet Hayır

Online araştırmaya cevap veren projelerden en az altısının eğitim içeriklerinin eko yenilik girişimciliği eğitimi veya farkındalık yaratma unsurları gibi çevre koruma meselelerini kapsadığını rapor etmeleri olumlu olarak görülebilir.

On projeden üçünden biraz fazlası, aşağıdaki grafikte görülebileceği gibi, dezavantajlı bireyleri entegre etmek için gayret ettiklerini belirtmiştir:

Grafik 76: GİD kapsamında dezavantajlı bireylerin entegrasyonu

Projeniz, dezavantajlı bireyleri entegre etmek için herhangi bir çaba gösterdi mi?


Evet Hayır

Bunu yapanlar arasında, gecekondu bölgelerinde yaşayan insanlardan oluşan hedef grup kesinlikle çoğunluğu oluşturmaktaydı:

Grafik 77: GİD projelerinin odaklandığı dezavantajlı grupları




Tespitler:

GİD hibe programı ile ilgili tespitler, KİD kapsamındaki tespitlere oldukça benzerdir. Dolayısıyla, orada yapılan genel yorumlar, bu hibe programı için de geçerlidir.

Ancak, sonuçlarla ilgili olarak, GİD’in KİD’e göre daha kötü bir performans gösterdiği söylenebilir. Sonuç göstergelerinin başarısı, rakamsal veriler olmamasına rağmen, online araştırmada hibe faydalanıcılarının kendi ifadelerine göre yeterli değilmiş gibi görünmektedir.

Bu ifade, genç istihdamının desteklenmesine yönelik faaliyetlerin İŞKUR’un günlük işleyişinin bir parçası olduğu gerçeğiyle ilgili olarak görülürse, bu hibe programı daha eleştirel bir şekilde görülmekten kaçınamaz. Değerlendirme ekibi, İŞKUR tarafının yorumlarını almıştır. Bu yorumlarda, hibe programı eğitim faaliyetlerinin “İŞKUR’un kendi faaliyetlerinden çok daha maliyetli olduğu ancak kalite standartları açısından daha kötü olduğu” iddia edilmişti. Bu ifade doğruysa, ve bu anlamda İŞKUR çalışanlarına inanmamak için hiçbir neden yoktur, GİD gibi hibe programları yürütmenin bir mantığı olup olmadığı tartışılmalıdır.

Bu ifade doğruysa, bu tür bir program için tek gerekçe hazırlanacak olan rehberlerin genç istihdamının desteklenmesine yönelik daha kapsamlı ve yenilikçi yöntem ve yaklaşımları ortaya koyması ve bunların İŞKUR’un faaliyetlerini tekrarlamak yerine tamamlayacak olmasıdır. İŞKUR için Operasyon Faydalanıcısı olarak hibe programı uygulamasından bir şey öğrenme ve kendi genç istihdamı stratejileri ve faaliyetleri için bir sonuç çıkarma potansiyeli olmadığı sürece, başka bir GİD programını anlamlı ve gerekli olarak değerlendirmek zordur.

2.