Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

se morte morte plectendum, de quo infra dicam.

Imò potest malefactor zelo Iustitiæ, & exempli

publici se offerre iudici puniendũ, vt docet Petrus

Nauarra lib. 2. cap. 3. num. 73. & condemnatus ad

mortem per famem potest abstinere à cibo clācu-

lum oblato; vt docet Henricus quodlib. 5. quæst.

31. Sotus lib. 5. quæst. 6. art. 4. Lopez cap. 63. instru-

cto. Quod mirum est negari ab Arogon, & Victo-

ria, cum doceant reum teneri bibere venenum, si

ad hoc condemnetur. Et si quis haberet tantum

idolothyta in extrema necessitate, posset his non

vesci, vt docet Augustinus epist. 74. in fine, & Hen-

ricus suprà. Idem dico, si solum haberet carnes

humanas, quāuis etiam in eo euentu talibus possit

vesci, vt docet Caietanus quæst. 148. art. 2. ad. 2.

Martini. Hæc Lessius. Sed mihi regula sit, nemi-Nemo potest|abstinere à|mediis quibus|propriam tue-|atur vitam.

nem posse abstinere à mediis, quibus propriam

tueatur vitam, neque se periculo mortis expone-

re, nisi alicuius magni boni consequendi, vel mali

magni vitandi causa, in se, vel aliis: tale autem bo-

num non videtur præcisè sumpta iusta eius puni-

tio. Solùm igitur, vt iustè puniatur non potest se

offerre iudici, nec in carcere manere, nec ab obla-

to cibo abstinere. Illud de idolothytis in hoc eo-

dem tract. cum Lorino, & aliis, reiecimus: il-

lud de abstinentia ab esu humanarum car-

nium, quando nullus est alius cibus, mihi non

probatur.

  Tertia difficultas est, an damnato ad mortem87

liceat se defendere, vel fugere. Constat, non licereReus condem-|natus iuridice|non potest se|defendere.

reo dùm capitur, detinetur in carcere, vel est iuri-

dicè condemnatus ita se defendere à ministris iu-

tiæ, vt illis damnum inferat. Ita D. Thomas, & alij

communiter. 2. 2. quæstio 69. art. 4. Plaza. 1. de de-

lictis ca. 23. num. 7. Alioqui esset bellum iustum ex

vtraque parte sine ignorantia excusante. Addit

Vazquez disp. 174. c. 1. cum Soto 1. iustitiæ. quæst.

6. art. 6. & lib. 5. quæst. 6. art. 4. innocentem ex præ-

sumptione falsa damnatum ad mortem, posse à iu-

dice, & ministris se defendere eos armis terrendo,

non vulnera infligendo, & saltem illud non videri

graue peccatum: sed Bannes 2. 2. qu. 69. art. 4. cum

Victoria ait, secluso scandalo posse etiam vulne-

rādo à ministris iustitiæ se defendere. Idem sense-

re Paris à Puteo, Lucas Penna, & Hippolytus apud

Couarr. 1. var. ca. 2. num. 13. Contra quos Lessius

libr. 2. cap. 31. dub. 4. cum S. Thom. 2. 2. quæst.

69. artic. 4. & Soto suprà: sed quod ait Sotus, non

esse peccatum saltem graue, armis in eo euentu

terrere ministros iustitiæ, si hac ratione possit

innocens periculum mortis euadere, mihi placet,

quamuis rarò fieri debet: quia ferè semper est

periculum vulnerum, & scandalum sine spe fru-

ctus.

  Quod si euidenter constaret, iudicem malitio-

sè procedere, atque velle capere, & damnare in-

nocentem, liceret armis impedire capturam, aut à

carcere & iniqua morte se liberare, etiam occidẽ-

do aggressorem, nisi bona fide procederet: quia ad

ipsum non pertinet examinare, an iudex bona fide

procedat. Ita Vazquez: similiter si necessariũ esset

ad vitandam infamiam, seu magnæ, & notabilis

bonorum partis iacturam, liceret iniustum iudi-

cem, seu inuasorem occidere: constat etiam, si sẽ-

tẽtia sit iniusta, se defendere fuga ex carcere posse.

Si verò iusta, Salon 2. 2. qu. 69. art. 4. citat Maio-<-P>

@@0@

@@1@400 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>rem 4. d. 15. quæst. 21. asserentem, nec post senten-

tiam, nec ante illam posse fugere. Maiori tamen

ead. quæst. contrariam sententiam tribuit Vazq.

disp. cit. capit. 2. Qui tamen Vazquez hac in re di-

stinguit cum Caietano 2. 2. quæst. 69. art. 4. aut

enim est sermo de reo detẽto in carcere ante sen-

tentiam latam: aut post sententiam. Si ante sen-

tentiā, potest fugere, si verò post sententiā vel ad

pœnam, quam non tenetur in se exequi, & sic po-

test fugere: si verò ad pœnam, quam tenetur in se

exequi, qualis est pœna exilij, aut pecuniaria, non

potest licitè fugere eo fine, vt pœnam euadat: se-

cus pœnam pecuniariam soluendo, vel in locum

exilij sibi destinatum, si quis est, tendendo. Idem

tenet Castro 1. de lege pœn. capit. 3. Sayrus lib. 3.

cap. 9. num. 41. Driedo 2. de lib. Christiana cap. 6.

Aragon 2. 2. quæst. 69. art. 4. Salon ibi controuer. 2.

vbi refert Maiorem tenentem, quòd reus nec ante

sententiam, nec post illam fugere potest: quia est

contra obedientiam: ipse verò tenet, quacumque

ex causa sit in carcere, etiamsi pœnam mortis non

timeat, fugere posse: quia carcer datur in pœnam,

& pæna non debetur. Sed non placet: quia præ-

cipuè datur in custodiam. Melius diceretur, illum

non habere præceptum carceris. Sed adhuc ma-

gis probo, quod dixit Vazquez, qui addit, sic illũ,

qui ad triremes, vel metalla damnatus est, fugere

non posse: quia iure quodam seruitutis tenetur

Principi, cuius sunt triremes, vel auri, aut argenti

fodinæ: ergo sicut seruus iniustè fugeret: sic, &c.

quamuis si alium æquè vtilem substitueret, vel

aliter satisfaceret, fortè non peccaret non taliter

fugiendo. Et seruum bello captum ad suos posse

fugere iure gentium, rectè docet Vazquez cùm

Couarruuia 1. var. cap. 2. num. 10. post med. & reg.

peccatum part. 2. §. 11 num. 6. Salon 2. 2. quæst. 69.

art. 4. contr. 2. Et latiùs, qu. 62. art. 2. & definitur in

nostro regno. l. 23. tit. 14. partita 4. vbi decernitur,

Sarracenum captum in bello à Christianis iure

fieri, & esse seruum capientis, & dominium hoc

numquam amitti, quamdiu seruus intra regnum

capientis vagatur: secus si confugiat ad regna Sar-

racenorum. Ad hoc adducit Couarruuias l. nihil

inter est ff. de captiuis. Sed Vazquez putat, non

esse ad rem: quia in ea solùm definitur, quod atti-

net ad iura postliminij perinde esse aliquem libe-

ratum esse à captiuitate, dolo, aut fallacia: atque

missum esse à domino. Concedit etiam Vazquez,

si damnatus ad triremes, vel metalla, iam sit extra

regnum Principis, qui sententiam tulit, solui ab

obligatione: quod alij non credunt, nisi seruus sit

bello captus: sed cæteros, vbicumque sint, obliga-

tionem sententiæ secum ferre: & patet, si pœna

fuit pecuniaria: ab hac enim non liberatur Hi-

spanus, si in Galliam, vel Italiam se conferat.

  Si verò quis sit damnatus ad manendum in car-

cere, interim dum non patitur mortem, ad quam

etiam damnatus est, licet Caietanus illo art. 4. di-

cat, non posse fugere; quem sequitur Valentia 2.

2. disp. 5. quæst. 13. punct 4. ad 3. & à fortiori idem

dicit de damnato ad triremes. Tamen rectè Vaz-

quez cum Soto 5. Iust. quæst. 6. art. 4. ad argumẽta

ait, posse fugere: quia nemo damnatus ad mortem

potest per sententiam spoliari beneficio fugiendi

ex carcere: idem tenent expressè Salo, Petrus Le-

desmius, & Bannes.

  Addunt rectè Valentia, Sotus, & Vazquez suprà,

& Sayrus lib. 3. cap. 9. num. 41. Caietanus, & Ara-<-P>@@

<-P>gon, 2. 2. quæst. 69. art. 4. eum, qui ob graue deli-

ctum esset damnatus ad perpetuum carcerem, fu-

gere non posse: quia illa esset iusta sententia, cui

parere teneretur, quāuis Sa, verbo, iudicialis actus

num. 52. ait, damnatus ad solum carcerem, non potest

fugere secundùm quosdam: quibus non assentior. Pla-

cet tamen mihi quod subiungit: certè qui ob debita,

quæ non potest vllo modo soluere, illic tenetur, & fu-

gere potest, & ad id iuuari ab aliis. Nam ille non estDamnatus ob|debita ad te-|nendum car-|cerem fugere|potest.

damnatus ad manendum in carcere, & licet habe-

ret præceptum manendi ibi, tamen tale præceptũ

fundaretur in falsa præsumptione, quòd illud es-

set medium vtile ad solutionem: ideò non tenere-

tur manere. Probabile quoque est, damnatum iu-

stè ad perpetuum carcerem (de quo intelligo Sa)

posse fugere: quia perpetuus carcer æquiparatur

morti, aut perpetuæ seruituti violentæ, qualis est

bello captorum: sed hi possunt fugere: ergo & illi:

vt hac ratione tenet Salon, 2. 2. quæst. 69. art. 4.

controuer. 2. excipit tamen in fauorem fidei reos

damnatos à Sancta inquisitione, & quibus pœna

capitis in pœnam carceris est commutata. Sed ab-

solutè damnatum ad perpetuum carcerem posse

fugere docet Petrus Ledesmius suprà, idem asserẽs

de damnato ad durissimam aliquam seruitutem,

vel triremes. Vtrumque etiam docet Bannes loco

citato, qui carcerem perpetuum æquiparari mortiPerpetuus car|cer morti æ-|quiparatur.

probat ex l. ante penul. ff. de reg. iur. ergo sicut dā-

natus ad mortem, potest illam fugere: ita damna-

natus ad perpetuum carcerem potest inde fu-

gere.

  Qui verò in carcere sententiam mortis timet,

fugere potest, quidquid dicant Bartolus, l. rele-

gatus ff. de pœnis, Panormitanus, ca. 1. & ca. sicut

3. de testib. à nobis enim est D. Thomas 2. 2. quæst.

69. ar. 4. Caietanus, Aragon, Bannes, & alii ibi. Vbi

Salon contro. 2. Petrus Ledesmius tract. 8. de iust.

commut. cap. 24. post. 8. con. Henricus quodlib. 9.

quæst. 25. Driedo 2. de libert. Chris. c. 6. Nauarrus

commentar. 4. de regular. nu. 63. Sotus 5. iust. qu. 6.

a. 4. Angelus verbo fugere, & Syluester ibi, & verb.

accusatio, & 16. Valentia suprà, Lessius lib. 2. cap.

31. dub. 5. Castro 2. de lege cap. 3. Nauarr. cap. 17.

num. 101. Couarruuias 1. var. cap. 2. num. 7. & 11.

Vazquez disp. cit. cap. 2. probans: quia ille nullum

habet præceptum manendi in carcere, nec est dā-

natus ad pœnam pecuniariam, licet ad illam fortè

damnaretur: ergo nulli facit iniuriam. Sed limi-

tat Maior suprà, nisi damnum immineret custodi-

bus. Hoc tamen meritò reiiciunt Lessius, Vazquez

Nauarrus cap. 17. num. 101. & 102. Bannes, & alij

communiter. Nam si custodi sequitur damnum,

sibi imputet, cùm vigilare teneatur, & alius vta-

tur iure suo, & assumat suæ vitæ tuendæ medium,

ex quo per accidens sequatur damnum custodis.

Secus si ad saluandam vitam necesse esset, equo

fugientem occidere alium iacẽtem in strictissima

via: tunc enim iniustam fore occisionem ait Vaz-

quez, & alij

  Aduerte hîc Lessium suprà videri existimare,An cuilibet|detẽto in car-|cere præceptũ|sit in eo ma-|nendi.

quòd ante sententiam cuilibet detento in carcere

licet fugere, & ait esse communem opinionem,

de quo tamen aliqui dubitant: quia omnes exi-

stentes in carcere videntur habere tacitum præce-

ptum manendi ibi: à quo tamen causa mortis,

& alia causa excusare possunt. Dato tamen, quòd

cuilibet, per se loquendo liceat fugere, rectè ad-

monet Lessius, considerare reum debere, vtrum<-P>

@@0@

@@1@Disput. XV. Sectio VII. 401

<-P>tanti sua intersit fugam capessere, vt damnum cō-

mentariensis, seu custodis secundùm charitatis le-

gem non sit curandum. Si enim rei commodum

est modicum: damnum autem custodis magnum,

charitas obligabit ad manendum in carcere. Bene

etiam Lessius docet, damnatum iustè ad carcerem

temporarium non posse fugere. In hoc conueniũt

omnes citati. Meritò autem subiungit, licet pro-

babile sit, quod dicunt Caietanus, & Sotus suprà,

& Couarruuias 1. var. cap. 2. num. 14. damnatum

iustè ad perpetuum carcerem, non posse fugere, si

carcer esset valde grauis, vt ait Salon, quia abso-

lutè idem ait de damnato ad triremes, vel ad per-

petuam seruitutem, atque probabile, maximè si

seruitus esset valde dura, secus si tolerabilis. Sua-

rez etiam hîc ait, neminem posse obligari, si est

absens, vt veniat, & includatur in carcere perpe-

tuo. Item nec ad numquam exeũdum à carcere,

& ad manendum ibi perpetuò, si carcer esset rigo-

rosus, & strictus, nisi fide data, sub peccato aliquis

promisisset sponte ibi manere: nam tunc tenere-

tur stare promissis. Posset etiam obligari secun-

dùm Suarez ad non effringendum carcerem. Cre-

dit etiam contra Nauarr. infrà cōdamnatos ad tri-

remes posse fugere, sed damnatum, vt maneat per-

petuò in carcere, non posse fugere præter relatos

suprà, tenet Nauarrus comment. 4. de regul. num.

63. Couarruuias 1. var. cap. 2. num. 14. Salcedo in

pract. cap. 137.

  Quarta difficultas est, an reo existenti in carce-89

re, & damnato ad mortem, liceat confringere fo-4. Difficul.

res, & vincula, & rumpere parietes, vt fugiat. Hẽ-

ricus, Maior, & Syluester suprà, Couarruuias su-

prà, num. 14. Rosella verb. incarceratus, & iterum

Syluester, verb. accusatio num. 12. putant, non li-

cere, sicut nec lædere ministros Iustitiæ, vt fugiat:

par enim ratio est. Vnde qui sic fugit, grauiter pu-

nitur, & tenetur illatum damnum resarcire: non

autem teneretur, inquiunt Henricus, Couarr. &

alii, si iustè esset illatum, vt nec tenetur damnum

restituere, quod ex eius fuga patiuntur custodes,

quia iustè illatum est. Et sanè respondeo, videtur

ius habere, vt cum damno directo carceris, vel

ministrorum non fugiat. Probabilis est hæc sen-

tentia: sed oppositam meritò tenent Caietanus,Damnato ad|mortem licet|effugere cum|effractione|carceris.

Nauarrus, Sotus, Vazquez, Valentia, Salon, Ara-

gon, Bannes, Petrus Ledesmius, Lessius, & alij su-

suprà, Driedo loco cit. cap. 6. quia ille solùm tene-

tur fugere sine iniuria iudicis, & ministrorum, &

sine resistentia, ex D. Thoma 2. 2. qu. 69. art. 4. ad

2. Hoc autem non est resistere: ergo. Item ius ha-

bet fugiendi vtendo equo, vel aliis rebus alienis

eas destruendo, cum onere tamen resarciendi dā-

na, cùm possit: ergo fugere potest, infringẽdo vin-

cula, fores, & parietes: nec enim tanti momenti

illud damnum est, vt reus propter illud vitandum

priuari debeat benficio tuendi propriam vitam,

vel famam. Secus si pœnam tantùm leuem passu-

rus esset in pecunia, vel alia re simili. Ius quidem

habet reus ad tuendam vitam illo modo, non cùm

vulneribus iudicis, aut ministrorum: hoc enim

maioris momenti est. Sic nec liceret ob illum

finem, sumptuosum edificium sine spe restituendi

comburere.

  Nec valet, Possunt puniri: ergo effringendo90

carcerem peccauerunt, nam etiam puniuntur qui

sine vlla euidentia, & ruptione euaserunt: qui ta-

men non peccauerunt. Et quòd illi possint puniri<-P>@@

<-P>licet leuiùs, quàm effractores, contra Sotum docẽt

Vazquez, & Couarr. suprà, Gomezius to. 3. opus.

c. 9. nu. 11. ex l. 1. ff. de effractoribus, & expilat. vbi

dicitur, De iis, qui carcere effracto euaserunt, sumen-

dum supplicium, diui fratres rescripserunt: Saturni-

nus etiam probat, hos, qui de carcere eruperunt, siue ef-

fractis foribus, siue conspiratione cum cæteris, qui in

eadem custodia erant, capite puniendos. Quòd si per ne-

gligentiam custodum euaserint, leuiùs puniendos. Sed

respondet Sotus, legem intelligendam, quando

cum aliqua effractione euaserunt. Hoc tamen est

vim legi inferre, inquit Vazquez, & omnium in-

terpretationi aduersari. Melius diceretur, legẽ lo-

qui de iis, quorum fuga non esset necessaria advi-

tādam mortem, vel grauem infamiam: tales enim

videntur peccare contra virtuale quoddam præ-

ceptum manendi in carcere, & ideò possunt puni-

ri: aliàs lex non esset iusta. Et quidem quod in illa

continetur ex Saturnino de effractoribus carcetũ,

iniquum est, si illi ad vitandam mortem fugiunt:

quia vel non peccant, vt tenet secunda sententia,

vel peccant leuitet, vt tenet prima: ergo iniquissi-

mum esset capite eos punire, nisi fortè, cùm sunt

causa, vt multi è carcere fugiant cum iustitiæ, vel

aduersarum partium notabili detrimento.

  Nec mihi displicet, quod Salon, Sotus, & alij91

dicunt, eos qui sine vlla violentia ministris facta

fugerunt, puniri à iudicibus, vel ex præsumpta ali-

qua violentia: vel quia sequuntur sententiam as-

serentium, eos peccare: iuxa nostram autem, quæ

est probabilior, puniendos non esse. Quamuis pro-

babilius est, leuem pœnam impropriè dictam etiā

sine culpa irrogari posse propter communem bo-

num, iuxta reg. 23. de reg. iur. 6. sine culpa, nisi subsit

causa, non est aliquis puniendus. Imò Vazquez putat

ex causa sine culpa grauiter posse effractores car-

cerum puniri. Ad quod etiam pactum implicitum

iuuare posset, scilicet, vt detur illis facultas effrin-

gendi carcerem, cum sua pœna. Item quando ex

fuga sola, vel cũ aliis indiciis cōstaret de crimine,

quātum satis esset, ad iustè inferendā grauẽ pœnā

grauiter puniri possent. Vide dicta tract. de pecca-

tis, & Arogonem 2. 2. q. 69. art. 4 qui ad argumen-

tum, quo probāt aliqui non esse licitum, carcerem

effringere: quia id puniunt leges: ergo est pecca-

tum; respondet primò, quod cùm legum ciuiliumLegum ciui-|lium condito-|res non sunt|rerũ spiritua-|lium iudices.

conditores non sint rerum spiritualium iudices, vt

perpẽdere valeant culpā in foro conscientiæ, non

est mirũ, si culpam putẽt esse, vbi non est. Secũdò,

Iuriscōsultum in illis legibus sequi opinionẽ asse-

rentium esse culpam mortalem. Tertiò, fundari in

falsa præsumptione, quod vis sit illata custodibus:

addit, vltima verba illius legis etiam intelligi de

fugientibus effracto carcere: itaque solùm velle

legem, effractores carceris vi illata custodibus, si

conspiratione aliorum id fecerunt, grauius puni-

endos esse, quàm si absque conspiratione. Quæ

expositio aliquantulùm violenta est: sed necessa-

ria, ne dicamus, deceptum legislatorem. Quod ve-

rò dicitur l. in eos, ff. de custodia & exhibitio. reo-

rum, quòd etsi effractores inueniantur posteà innocen-

tes ex eo crimine propter quod impacti sunt in carcerẽ,

adhuc puniendi erunt: interpretatur Aragon, simili-

ter fundari in falsa præsumptione violentiæ illatę:

nam qui innocens est, proculdubio licitè potest

vincula dirumpere, & perforare parietes. Petrus

etiam Ledesmius suprà, ad has leges respōdet, pro-

cedere ex falsa præsumptione violentiæ, vel ex<-P>

@@0@

@@1@402 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>falsa opinione contraria, vel pœnam irrogari pos-

se sine culpa, modò adsit causa; eodemque modo

leges exponunt Valentia, Lessius, & Bannes.

  Addit Lessius, obligationem reparādi damnumVnde proue-|niat reparan-|di damnũ obli|gatio effracti|carceris.

effracti carceris prouenire ex tacito contractu:

cùm enim rei iustè detineantur, videntur tacitè

consentire in compensationem damni, si quod fu-

giendo inferant directè: idq́ue meritò Resp. potest

ab illis exigere: non enim par est, vt per fugam suā

damnum Reip. inferant, sed etiam si nullus esset

contractus implicitus, concederem obligationem

ex natura rei: quæ licentiam effringendi cum hoc

tamen onere tribuit. A quo fortè liberantur eo ip-

so, quod à iudicibus puniuntur: vnde subdit Les-

sius. Puto hanc restitutionem vix esse in vsu: nempe

quia Resp. horum punitione contenta est, vel quia

damnum carceris modicum esse solet, & ipsi rei

pauperes.

  Addit quoque Lessius, si occasione pertusionis

carceris alij vincti fugiant, non teneri reum de

damnis, quæ inde actoribus, vel Reipub. eueniunt:

quia illorum fuga per accidens sequitur ex facto

licito rei, qui non tenebatur illam impedire, vt re-

ctè Salon 2. 2. quæst. 69. art. 4. non tamen probat

Lessius quod ibidem Salon docet, iniustè damna-

tum, si carcerem fregerit, ad eius reparationem te-

neri. Quia cùm per iniuriam detineatur à ministro

Reip. potest reus carcerem effringere absque ani-

mo compensandi incommodi, quod Respub. pati-

tur. Si verò iudex vel ministri mala fide procede-

rent, ipsi tenerentur damnum resarcire.

  Quinta difficultas, an possit quis opem ferre,92

vel consilium dare existentibus in carcere, vt5. Difficultas.

fuga sibi consulant.

  Quando fuga est illicita, certum est, vt ait Vaz-Quando fuga|est illicita.

quez disp. 174. cap. 3. non esse licitum suadere illis

fugam. Est autem illicitum meo iudicio, quando

non est necessaria fuga ad fugiendum mortem,

mutilationem, grauissimam infamiam, aut simile

damnum: quia in aliis casibus præceptum virtua-

le manendi in carcere illos obligat. Item quando

fuga esset cum animo non soluendi debitam pœ-

nam pecuniariam, nec proficiscendi in exilium, ad

quæ est damnatus. Cùm autem reo licitum est fu-

gere, & carcerem effringere, licitum quoque esse

id ei suadere ait Sotus 5. iustit. quæst. 6. art. 4. quia

consilium de re licita licitum est. Quamuis secun-

dùm Sotum illicitum sit, reum iuuare, aut instru-

menta ei dare ad effringendum carcerem: quia ex

eo quod liceat consilium ei dare, nulla sequitur

Reipubl. perturbatio; rarò siquidem potest fuga

hac ratione effectum sortiri. Si autem licitũ esset

iuuare ad effringendum carcerem, perturbaretur

Respub. nihilq́ue tutum esset: quia sic facilè multi

possent è carcere fugere: & sic nihil esset tutum in

Repub. nullaq́ue esset custodia carceris. Hanc sen-

tentiam Soti in rigore iuris veram esse ait Nauar-

rus cap. 25. num. 38. & optimè defendit Valentia