Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
2. 2. disp. 5. quæst. 13. punct. 4. Quia suppeditare in- strumenta ad effringendum carcerem, nō expedit bono communi: sic enim multi fugerent: crimina impunita manerent: rarò iudicum processus habe- rent exitus, expensæ multæ in reis quærendis fie- rent, &c. consilium autem non est medium tam efficax. Caietanus tamen 2. 2. quæst. 69. art. 4. quem se- quitur Aragon ibi, & Salon ibi, controu. 3. Petrus Ledesmius tract. 8. de iust. commut. cap. 24. post 8.<-P>@@ <-P>con. cum Medina & Orell. & Vazquez illo cap 3. tria docet: primum, non licere Iudici, aut carceris custodibus, aut aliis iustitiæ ministris consilium dare reo, vt carcerem effringat, nedum instrumẽ- ta ei præbere, id vt faciat: quia id est contra fideli- tatem, & obligationem officij sui, ex quo tenentur malefactores custodire, & pro suo quisque modo ad eorum punitionem iuuare. Secundum, cæteris licitum esse consilium, & instrumenta dare reo, vt carcerem effringat: quia ipse reus, qui est princi- palis causa, non peccat id faciendo: ergo nec alij, qui consilium, vel opem ei præbent, qui ratione officij non sunt prohibiti. Sed pro Soto facilè re- sponderetur, omnes implicitè prohibitos esse à Rep. eo ipso quòd aliquem tenet in carcere, ne in- strumenta, vel auxilium illi præbeant, vt carcerem confringat: propter incommoda, quæ inde seque- rentur, quæ non sequuntur, ex eo quòd præbeant consilium: & ideò hoc non est interdictum. Quod confirmatur, ex 3. dicto Caiet. Aragon, Salon, Vaz- quez & aliorum, quos retuli: scilicet, nemini lice- re præterquam reo effringere carcerem: aut ad ef- fractionem carceris proximè cooperari: ratio, in- quit Vazquez, est manifesta: quia non licet pri- uatæ personæ custodiam ciuitatis violare: aliàs nihil esset in ciuitate securum, quando custodia carceris mille pateret incursibus: liceret etiam cui- que in bello diruere machinas gerentis iustum bellum ad puniendum malefactores, vt ipsos tue- retur: quod est absurdum: videtur autem eadem ratio: quia iudex etiam gerit iustum bellum cōtra malefactores. Hæc Vazquez. Ex hoc tertio dicto, quod verum est, cōfutari videtur secundũ dictum, Nam qui præbet instrumenta, & consilium, non minus causat moraliter effractionem carceris, & fugam, quàm ipse exequens, vel proximè adiuuās: sed iste peccat, quia impedit iustitię executionem: ergo & ille, qui etiam illam impedit. Sed adhuc probabile est secundum dictum: quia minus dam- ni potest sequi in Rep. ex eo quòd non sit prohi- bitum dare consilium, & instrumenta ad effrin- gendum carcerem, quàm ex hoc, quòd nō sit pro- hibitum cooperari illi. Nam per se, etiamsi habeat instrumẽta, longè minùs potest facere, quàm si alij illi cooperentur, qui plura possunt habere instru- menta, & maiorem potestatem, & commoditatem effringendi carcerem. Vide Lessium lib. 2. cap. 31. dub. 6. qui simpliciter docet primum, & tertium dictum Caietani: secundum verò solùm affirmat esse probabile: & Angelus verbo fugere, ait, licere reo ex carcere fugere, & cuicumque fugam illius iuuare, modò fiat sine iniuria iudicis, & ministro- rum: & Nauarr. cap. 17. num. 103. ait, non peccare reum, si fugiat, neque illum, qui auctor est fugę, & Angel. Syluest. ac Nauarr. docent, licere præbere equum reo, vt fugiat. Excipit Nauarr. reum Reip. perniciosum, scilicet, in futurum, vt interpretatur Vazquez: sed magis fauet Sa, verb. iudicialis actus num. 51. dicens, cùm licitum est fugere, licet aliis ad id iuuare, nisi lex prohibeat, aut officij proprij ratio. Salon etiam ait, posse leges condi, quæ obli- gent ad non præbendum his instrumenta. Proba- bile est, semper esse expressè, vel tacitè prohibitũ iuuare dando instrumenta, sicut & effringẽdo car- cerem, aut vincula: & ideò sic iuuantes meritò pu- niri. Quamuis Salon, & Petrus Ledesmius putent, hanc punitionem fundari in opinione falsa, quòd id sit peccatum: vel in præsumptione falsa, quòd<-P> @@0@ @@1@ signa, quòd tantùm iuuerint præbendo instru- menta, & nihilominùs iuuantes puniantur. Bene tamen Salon ait, damnatum ad carcerem propter delicta, si nullo modo possit soluere, fugere posse. Alia difficultas est, an iustè damnatus, vel dam- nandus ad mortem, possit fugere. Pro parte affir- mante facit D. Thom. 2. 2. quæst. 69. art. 4. ad 2. di- cens, damnatum ad mortem, non teneri manere in
secundus peccaret abstinendo à cibo oblato: ergo & primus non fugiendo è carcere, & ita tenet Vi- ctoria, quamuis cum formidine relect. de homic. num. 29. & ad minùs, putat. verum esse, quòd si la- tro peccat offerendo se carceri, etiam peccat, si li- berè potest fugere, & non fugit. Contrarium tenet Angelus & Syluester verbo fugere, Caietanus 2. 2. quæst. 69. art. 4. ad 6. dubium, Aragon eod. art. & ibidem Salon controuer. 4. in fine, & contro. 2. con. 2. & Bannes eod. art. Sotus 5. iust. quæst. 6. art. 4. ad argum. Simancas in cathol. instit. tit. 18. num. 90. Couarruuias 1. variar. cap. 2. num. 7. Vazquez hic disput. 174. cap. 4. Sa, verbo iudicialis actus, nu. 51. dicens, si iustè est damnatus ad mortem, & si potest,
net Lessius lib. 2. cap. 9. dub. 6. num. 28. imò cum Petro Nauarr. qui lib. 2. cap. 3. num. 73. ait, licitum esse malefactori offerre se iudici puniendum. Pro- bari hæc sententia solet: quia abstinere à cibo ne- cessario, per se infert mortem: ideò secũdùm mul- tos est illicitũ, sed manere in carcere nō infert illā per se, & periculum mortis annexum potest licitè suscipi, aut nō vitari, vt exerceatur in ipso iustitia punitiua, communiter vera est hæc sententia: quia fuga ex carcere habet annexos magnos alios la- bores, & pericula: sed ob solum exercitium in se iustitiæ punitiuæ sine vllo alio suo, vel aliorũ bo- no non crederem esse licitum manere in carcere morte afficiendum, vt nec licitum est ob iustitiæ punitiuæ in se exercitium abstinere à cibo clancu- lum oblato, sicut superiùs diximus: & à fortiori, si- quis damnatus, vel damnandus esset iniustè, pec- catum esset manere in carcere, vt ait Couarr. num. 10. & Vazquez, & multis relatis Plaza 1. de delictis cap. 23. nu. 6. quia temerè, & sine causa fieret. Idem dicunt de eo qui ab iniusta sententia non appella- ret, cùm vtiliter posset. Idem ait Vazquez de eo, qui non declinaret aggressorem, cùm commodè posset; sed ait, licitè mortem perpessurum, si eua- dere non posset: nisi ipsum occidendo, præsertim in mortali: quia tunc non temerè, & sine causa mortem permittit propriam, sed ne alter moria- tur in peccato. Peccatum etiam esset prodigalitatis, temerè, & sine causa expectare iniustam sentẽtiam infamiæ: sed si in fuga esset magna difficultas, hæc esset suf- ficiens causa expectandi in carcere, vt docet Vaz- quez.
Addit Vazquez, probabile esse licere manere in carcere ei, qui ex falsa causa, sed in iudicio proba- ta, damnatus esset ad mortem, quia illa est iusta sententia: sed de hoc dubito: quia illa sentẽtia verè est iniusta ex parte causæ, licet iudex excusetur ob ignorantiam, & ideò etiam eius effectus sit iustus: ergo ille non haberet sufficientem causam expe- ctandi mortem: satis est si id concedamus in eo, qui damnatus, vel damnandus est iustè in effectu.<-P>@@
fugere: nō enim sine magna vtilitate sua, vel alio- rum debet mortem expectare, si potest sine culpa illam vitare: hîc verò non videtur esse magna vti- litas alicuius: ergo. Addit quoque Salon, ei, qui fugit è carcere, lici- tum esse ad eum redire, vt mortem pro suis deli- ctis iustè inferendam patiatur, sed hoc moderan- dum est iuxta superiora. Vnde egregiè Castro 2. de lege pœnali, cap. 3. ait, damnatum ad mortem fa- mis, peccare si cibum sibi oblatum non sumat: & similiter, damnatum ad mortem, si inueniat aper- tum carcerem, debere exire, vt euadat mortẽ, nisi tam graue scandalum, aut alia tam grauis necessi- tas offerretur, vt pro illa vitanda teneretur, aut sal- tem licitè posset homo mortem subire: & genera- tim docet omnes teneri ad conseruandam vitam, nisi aliqua grauis causa eos excuset, vide illum omninò. Alia difficultas est, an qui iuramentum præsti- tit redeundi ad carcerem, redire teneatur. Respō- deo, si carcer esset iustus, & in eo iusta sententia expectanda esset, teneri redire, sed si carcer esset iniustus, vel iniusta sententia timeretur: est diffi- cultas, Sa, verbo iuramentum, num. 11. solùm ait:
89. art. 7. ait, teneri redire: quia licitè potest redire, & patienter mortem expectare: ergo iuramentum est de re licita: ergo seruādum. Hoc esse verũ cùm carcer est iustus, licet sententia expectetur iniusta, tenet Nauarrus cap. 12. num. 18. quia iuramentum de re licita obligat etiam cum periculo vitæ. Hanc sententiam tenent etiam Sotus 8. iust. quæst. 1. art. 7. Tolet. lib. 4. cap. 22. Lessius lib. 2. cap. 42. dub. 6. num. 28. iuramentum 5. num. 37. Syluest. iuramen- tum 4. quæst. 26. & hoc tenent, etiamsi carcer sit iniuriosus præter Nauar. qui putat, si carcer esset iniustus, non teneri reum redire, iniustam in eo sententiam expectaturus, quia reditus non esset licitus. Sed Vazquez putat, in neutro casu debere redi- re: quia siue carcer sit iniustus, siue iustus, si sentẽ- tia in eo timetur iniusta, redire est illicitum, aut indifferens: ergo ad id non potuit reus obligari iuramento: nam vt iuramentum obliget, debet actus, de quo est, esse studiosus. Antecedẽs proba- tur: quia si ille actus esset studiosus, maximè in ge- nere patientiæ, at non est vera patientia, cùm quis potest commodè vitam tueri, non tueri illam, sed morti se exponere: nec potest dici actus veritatis, & fidelitatis: nam iste supponit obligationem fi- delitatis, & veracitatis in promissione, ac proinde materiam alioqui studiosam, quæ hic nō est, alio- qui etiam qui sine iuramento redire promisit, ad id teneretur: quę rationes æquè procedunt de car- cere iusto, & iniusto, si in eo timetur iniusta sen- tentia: tunc enim redire nulla virtus est: ergo iu- ramentum non potuit ad illum reditum obligare. Addit Vazquez, illum non debere redire ad car- cerem, licèt inde damnum immineret custodi car- ceris participanti culpā iudicis tyranni, quia cùm etiam ipse custos sit tyrannus, non debet ei fides seruari, vt suam tyrannidem exercere possit: & sibi damnum imputet, qui in tyrannide minister esse voluit. Si verò custos bona fide ductus, & ignorās<-P> @@0@ @@1@ cultatem reo, vt ex carcere exiret, præstito iura- mento, vt rediret, reus debet redire, quia pro eui- tando damno custodis meritò se exponit morti, & ad id potuit iuramento obligari. Ego tamen in primis sentio, etiamsi custos particeps sit iniustiæ tyranni, si tamen ei est vtilis reditus, potuisse obligari ad reditum, quia reditus ille est bonus charitatis fine impediendi illud malum custodis, quamuis iniusti, maximè cùm bonum corporis, vel honoris, vel diuitiarum, op- positum illi damno iustè ab eo possideatur. Secundò dico, etiamsi reditus non esset neces- sarius, aut vtilis ad impediendum damnum custo- dis, licitum est redire, & ad id se potuit ille per iu- ramentum obligare: nam ad dandas pecunias la- troni inuadenti, vel vsuras vsurario potest quis obligari iuramento: ergo & ad redeũdum in car- cerẽ iudicis iniqui, & tyranni. Nec enim valet ra- tio discriminis assignata à Caietano 2. 2. quęst. 89. art. 7. & Vazquez suprà: quia vnus exercet actum virtutis redimendo vexationem, alius verò non. Nam certè in vtroque euentu eodem modo redi- mitur vexatio: qui enim est in carcere, quia iniustè negatur ei licentia exeundi ad suas res componẽ- das, promittit reditum, vt sic non vexetur, & po- steà illum reditum dat tanquam pretium faculta- tis sibi concessæ: ergo in vtroque casu licitè, & ex obligatione facit, quod sub iuramento promisit. Confirmatur, quia vtile est posse ad reditum ali- quomodo obligari: alioqui non permitteretur exire ad ea, quæ sibi, aut liberis, aut aliis expediũt: ergo capax est talis obligationis, nec opus est, vt materia sit de se studiosa: satis est, non esse illici- tam, ac proinde hîc, & nunc studiosam, cùm non detur actus indifferẽs in indiuiduo, & esse vtilem, aut gratam ei, cui iuramentum præstatur, licèt ipse ea sit abusurus, ad iniustam actionem: nec est ea- dem ratio de promissione iurata, & de non iura- ta, quia promissio simplex iniustè extorta, non potest inducere obligationem religionis, cùm nō habeat ad iustum iuramentum: neque Iustitiæ, quia est iniustè extorta: Iuramentum autem in- iustè extortũ potest producere obligationem reli- gionis, vt tract. 3. de voluntario & inuoluntario diximus: ergo licet simplex promissio non obli- garet ad reditum, tamen iuramentum obligat. Quod colligitur ex D. Thoma 2. 2. quæst. 89. art. 7. vbi ait, iuramentum coactum inducere obliga- tionem etiam cum damno temporali: & confir- mat Lessius primò, quia ista promissio fuit pru- dens: nam absque illa non poterat obtinere exi- tum ad res suas componendas: ergo eius execu- tio est licita; licitum enim est exequi, quod pru- denter promittitur: secundò, quia supposita pro- missione redeundi, iste reditus non solùm est lici- tus, sed etiam est honestus, vtpore opus fidei, ve- ritatis, & fortitudinis, vt ex sensu omnium gen- tium constat: ergo si iuramentum accedat, nasci- tur obligatio. Tertiò, quia si quis violet tale iura- mẽtum, censebitur periurus, & iniurius in numen diuinum
Sed secunda ratio parum habet roboris, nam ante promissionem, & iuramentum videtur ap- prehendi debere bonum obiectum, vt promissio, & iuramentum obliget, imò vt liceat: id verò non potest esse exercere fidelitatem, aut veracitatem, aut religionem in seruanda promissione: quia hoc<-P>@@ <-P>iam supponit promissionem, & iuramentum: nec verò est, exercere fortitudinem, quia nulla forti- tudo est redire ad iniuriosum carcerem, vbi ex- pectanda est sententia mortis, nisi iam suppona- tur obligatio, vel saltem honestas in reditum: er- go quæri debet alia honestas præconcepta. Vnde dico illam esse redemptionem vexationis præce- dentis: item ne videatur homo mendax, & pro- missi, ac iuramenti violator: quæ ratio sicut in re honestat posteà reditum, ita anteà apprehensa ho- nestare potest ipsum iuramentum, & promissio- nem.
Addit Lessius ibi, dānatum ad mortem iniustè, qui iurauit, aut simpliciter promisit non fugere ex carcere, non teneri fugere, & ca. 31. dub. 5. in prin- cipio, eum, qui iurauit se permansurum in carce- re, non posse fugere. Addit etiam esse probabile, & securum in praxi, talem non teneri, nec posse redire ad carcerem iniuriosum expectaturus mor- tem: quia id tenet Nauarrus cap. 12. nu. 18. Tabien- ta, verb. iurare §. 10. Panor. cap. si verò de iureiur. glos. communiter recepta Clem. pastoralis de sen. & re iud. Ioan. And. Rub. de iureiur. Couarr. 1. va- ri c. cap. 2. num. 7. citans Baldũ, Curtium seniorem, Ancharanum, & Maior. 4. dist. 15. qu. 22. quos, & alios citat, & sequitur Plaza 1. de delictis cap. 23. num. 6. vt retuli diffic. 2. Est etiam difficultas, an qui est causa, nequis cō demnetur ad pœnam iustam, teneatur pœnam restituere ei, cui esset applicanda. De hoc agitur communiter 2. 2. in materia de rest. & in materia de iudice, teste, & reo, sed quia à Vazquez hic disp. 175. & ab aliis tractatur, ali- quid de eo dicamus. Custodes syluarum, & ciuitatum, non manife- stantes crimina, propter quæ esset imponenda pœna pecuniaria, teneri ad eius restitutionem do- cuit Medina, C. de rest. quæst. 12. §. alia hinc ori- tur, Angelus verb. pœna num. 26. De iudice non condemnante ad pœnam lege præscriptam, idem tenuit Angelus verb. pœna numer. 18. Syluester iudex 1. quæst. 11. di- cto. 5. De reo iudice interrogato crimen negante, te- nuit Sotus 1. iust. quæst. 6. artic. 6. post 4. con. siue lex pœnalis cōtineret sententiam latam, siue à iu- dice ferendam, idem tenet Bartolus, Medina, & alij Thomistæ apud Petrum Ledesmium, in sum. Hisp. tract. 8. de iust. commut. cap. 24. post 6. concl. vbi hanc sententiam censet probabilem, licet op- positam censeat probabiliorem. Salon etiam 2. 2. qu. 62. art. 4. & 7. & q. 70. art. 1. in fine, tenet iudi- ces non damnantes ad pœnam, & custodes mon- tium, vinearum, itinerum, &c. non accusantes, te- neri ad restitutionem pœnarum: licet de reo, & teste neget. Sed quòd prædicti omnes, qui iniquè sunt causa, ne acquirantur pœnæ, restituere te- neantur, suadetur: nam qui per actionem, vel omissionem iniustam est causa damni alterius, te- netur restituere: sed isti per actionem, vel omissio- nem iniustam, sunt causa damni ei, cui erat appli- canda pœna: ergo. Sed de ministris non deferentibus crimina ad iudicem, quales sunt custodes syluarum, & ci- uitatum, non teneri ad restitutionem docet Na- uarrus cap. 25. num. 34. Corduba in sum. quæst. 66. Syl. rest. 3. quæst. 5. dicto. 7. Idem non solùm de his, sed etiam de iudicibus tenet Vazquez suprà,<-P> @@0@ @@1@ lis vtebantur Corduba, & Nauarr. nimirum, quia reus non debet pœnam, antequam condemnetur, vt vidimus: ergo, nec illi ministri: nam reus non tenetur de iustitia procurare pœnam fisco, vel par- ti, cui erat applicanda; secus verò custodes illi & iudices. Vnde magis videtur, quòd illi teneantur, quàm ipse reus. Impugnat etiā meritò aliam quo- rumdam rationem, scilicet causa principalior, nẽ- pè reus non tenetur ad restitutionem pœnæ: ergo neque custodes tacentes, aut iudices non cōdem- nantes tenentur ad restitutionem. Omissis autem Vazquez argumentis ea ratio sic reiicitur: reus si non negat crimen iuridicè interrogatus, non est causa illius damni per actionem iniustam, & ideò causæ principales iniustæ sunt custodes, non accu- santes, & iudices non damnantes: ergo nil mirum si ipsi tenentur, & non reus. Si verò reus negat iu- ridicè interrogatus, ipse solus est causa illius dam- ni, & non tenetur restituere, quia etsi iniustè con- tra iustitiam legalem, neget delictum: tamen non negat contra iustitiam erga eum, cui pœna erat applicanda per iudicem: at alij ministri contra iu- stitiam erga fiscũ sunt causa quòd non applicetur fisco pœna: ergo tenentur illam fisco restituere, sicut administrator, aut negotiorum gestor, qui ex iustitia tenetur negotiari pro alio, si id non faciat, peccat contra iustitiam, & tenetur ad restitutio- nem damni emergentis, & lucri cessantis. Quare immeritò Ioannes Medina ait, iudicem, & mini- stros in hoc casu teneri ad restitutionem, vt cau- sas minus principales: nullum tamen teneri, vt causam principalem, quoniam quando sunt causæ prædicti damni, illi soli sunt causæ, & principales, & quamuis si tacendo, vel non impediendo eos, qui conantur alia damna facere, si ea fierent, dice- rentur causæ minus principales eorum damnorũ: tamen tunc causa principalis teneretur damna re- stituere: nullum ergo profert casum, in quo te- neatur minus principalis causa dāni, & non prin- cipalis. Aliam rationem secundæ opinionis assi- gnant aliqui, quia iudices, & alij ministri non ma- nifestantes crimen, aut non damnātes ad pœnam lege præscriptam, peccant quidem cōtra iustitiam legalem, quæ est in ordine ad Remp. secundùm D. Thom. 2. 2. quæst. 58. art. 6. non autem contra iustitiam commutatiuam: quæ respicit priuatam personam: & ideò non tenentur restituere pœ- nam: obligatio enim restituendi solum nascitur ex violatione iustitiæ commutatiuæ. Hanc rationem reiicit Vazquez: primò, quia Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|