Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

Armil. suprà: sed posteà magis videtur inclinare in

sententiam Syluest. qui suprà, & verbo excommu-

nicatio, 1. quæst. 3. ad finem docet, etiamsi pœna

excommunicationis ferendæ imponatur ab ho-

mine, transgressionem mādati mortalem esse: quia

ille iam meruit excommunicari, & quia prudens

Rector nunquam pro leui culpa seriò minatur

mortem: & ita docent Ioan. Gutier. in quæst. cano.

tom. 2. cap. 7. num. 22. 25. 28. Petr. Nauar. 2. de restit.

cap. 3. à num. 301. Ludouicus Lopez 2. part. instru-

cto. conscient. cap. 31. Couar. cap. alma, part. 1.

§. 9. num. 1. Vazquez autem disp. 158. cap. 5. proba-

bilem indicat, vt diximus, illam limitationem Ca-

ietani, & Nauarri, quam confirmat ex eo, quod di-

cunt Maior 4. dist. 18. quæst. 3. Gab. quæst. 3. art. 2.

Couar. cap. alma, part. 1. §. 3. num. 3. communican-

tes cum excommunicatis, ab aliis iudicibus quàm

à Papa, quando sub excōmunicatione præceptum

illis est, vt communicent cum illis, non peccare

mortaliter, donec à iudicibus moneantur: quam-

uis Sotus suprà absolutè dixerit peccare mortali-

ter: addit tamẽ Vazquez, verùm quia quoties fer-

tur lex absolutè sub excommunicatione (quæ in-

telligitur ferenda) nunquam intelligitur præmit-

tenda monitio, nisi exprimatur in lege; sed iudex

statim potest excommunicare transgressorem: se-

quitur Driedonem, & recentiores absque funda-

mento dixisse legem latam sub tali pœna nō sem-

per ad culpam mortalem obligare. Sequitur etiam

immeritò excusatos fuisse à mortali à quibusdam

Theologis clericos in sacris, & beneficiarios, qui

spectaculis agitationis taurorum intererant, cùm

à Pio V. & Gregorio XIII. sub excommunica-

tione prohibebantur. Atque eadem ratione nunc

excusari non possunt religiosi, qui adhuc eodem

motu proprio spectaculis his interesse prohibiti

sunt, licet per Clementem VIII. clericis sit indul-

tum, vt taurorũ spectaculis interesse possint. Hæc

Vazquez; mihi verò neque illa moderatio Caie-

tani placet, quia monitio iudicis supra monitio-

nem legis (quidquid nonnulli dicant) non ita au-

get malitiam, vt quæ sine monitione iudicis esset

leuis ex leuitate materiæ, iam sit grauis, ac proin-

de digna excommunicatione maiori: ergo anteà

erat digna. Nec illud exemplum de clerico laxio-

rem comam ferente, certum puto. Nam in illis ca-

nonibus nulla petitur monitio prælati, sed tantùm

dicitur, si quis ex clericis relaxauerit comam, sit ana-

thema, quod glossa cap. siquis 23. dist. intelligit, si

fiat in contemptu Ecclesiæ, & Angelus verbo cle-

ricus 4. §. 5. ait, si comam relaxauit sine causa ratio-

nabili, peccauit mortaliter: quia meruit excommuni-

cari: idem Syluest. clericus 2. quæst. in fine. Armi.

verbo clericus num. 11. in fine. Tabien. clericus 2.

quæst. 7. num. 9. Rosel. clericus 1. nu. 1.

  In illa verò quæstione de agitatione taurorum,

quæ plusquam tauri ipsi in Hispania agitata est,

Medina, Bannes, & alij docti iuniores verbo tenus

vel manuscriptis docuerunt, clericos in sacris, be-Clerici vel re-|ligiosi qui in-|tersunt agita-|tionibus Tau-|rorum nō sunt|excommuni-|cati: & quan-|tùm peccant.

neficiarios, & religiosos illis spectaculis assisten-

tes non peccare mortaliter: vel quia excommuni-

catio ferenda non indicaret obligationem sub

mortali, vel quia illud mandatum esset abrogatum

contraria consuetudine: vel quia eius materia fa-

cta esset leuis, postquam enim tauri ex permissio-

ne Gregorij III. agitantur, paràm referte vide-<-P>@@

<-P>tur, prædictos agitationi interesse: scandalum

autem si quod est, vitari potest occultè assistendo:

cæterùm hæc sententia, vt manifestè falsa reiecta

est peculiari tractatu à Patre Castanenda nostræ

societatis docto, & egregio concionatore, ab Al-

phonso Velazquez Theologo doctissimo Archie.

piscopo posteà Compostellano, à Nauarra & Lu-

douico Lopez suprà, & à Ioan. Gutier. illo c. 7. qui

num. 53. refert ita definiisse omnes Theologos &

Canonistas, capituli Ciuitatensis. Maior etiā pars

vniuersitatis Salmantinæ idem decreuit: & Hiero-

nymus Mantique Episcop. Salmantin. breui Apo-

stolico impetrato, quod ad verbum refert Gutier.

supra n. 7. grauiter clericos hac in re delinquentes

puniebat, & cæteri Episcopi. Maior etiam pars

capituli Burgensis, & Segobiensis hanc sentẽtiam

secuta est; pro qua probanda ad instantiam quo-

rundam prælatorum, & capitulorum tractatum

ego tunc feci: modò autem breuiter probo, quia

licet sententia illa non sit lata (vt falsò dixere qui-

dā relati à Nauarra supra) quos meritò impugnat

Gutier. num. 17. tamen sufficit esse ferendam, vt

indicet obligationẽ ad mortale, saltem cum nulla

alia exigitur monitio, vt hîc non exigitur. Nec

materia post illam Gregorij constitutionem facta

est leuis, clericis, beneficiariis & religiosis: quia sic

sustulisset Gregorius excommunicationem impo-

sitam à Pio. V. quam tamen reliquit, & confirma-

uit. Deinde Sixtus in illo motu proprio impetrato

à Salmanticensi Episcopo ait nonnullos Salman-

ticenses Theologos, & Iurisperitos docuisse præ-

dictos clericos assistentes agitationi taurorũ nul-

lum reatum committere: & dat Episcopo faculta-

tem, vt sub quibuscumque censuris, & pœnis sibi

visum fuerit, præcipiat doctoribus, & magistris,

ne id dicant, aut doceant, & vt clericos, qui assi-

stunt tali ludo contra motus proprios Pij & Gre-

gorij puniat tanquam sedis Apostolicæ delegatus:

& ipse Episcopus tanquam ordinarius & delega-

tus sub excommunicatione maiori, & aliis condi-

gnis pœnis præcepit clericis, vt obseruarẽt dictos

motus proprios, & simpliciter præcepit doctori-

bus, & cathedraticis Salmantinis sæcularibus, &

regularibus, ne docerent, vel dicerent non pecca-

re clericos his ludis vel spectaculis assistendo vllo

modo, forma, aut cautela, sed oppositum: vt peni-

tus hæc perniciosa opinio eradicaretur. Vnde con-

stat mandatum illud non esse abrogatum contra-

ria consuetudine, sed in suo robore permanere:

etiam nunc quoad religiosos constat etiam rem

esse grauem, & ideò peccatum esse mortale: de ve-

niali enim magistri, & doctores quorum opinio

damnatut, numquam dubitarunt. Confirmatur;

quia expedit maximè, ne sacerdotes, & religiosi

his spectaculis intersint, vbi tot peccata publica

committantut, vbi sanguis humanus à feris fundi-

tur: ergo est peccatum mortale post prohibitiones

pōtificias interesse, sicut exercere negotiationem,

vestibus certis indui, & alia facere clericis prohi-

bita, vt summistæ docent verbo clericus: imò

Chrysostomus, Cyprianus, Tertullianus: & alij

patres grauissimè reprehendebant Christianos,

qui gladiatorũ spectaculis interessent: vide plura

alia apud Petrum, Nauarram, Gutierrez suprà, &

Ludo. Lopez suprà: & 1. part. instructo. conscien.

cap. 70. Palac. 3. dist. 37. quæst. 7. & Suarez, suprà

docet clericos olim assistendo agitationi tauro-

rum peccasse mortaliter: quia sub excommunica-<-P>

@@0@

@@1@Disput. X. Sectio IX. 249

<-P>tione ferenda illas fuerat interdictum.

  Obijcies, quia in cap. 2. de vita & hones. cleric.

excommunicādi dicuntur clerici arma portantes,

& cap. si quis ex clericis, eod. tit. & cap. si quis 23.

dist. clerici comam laxantes, & cap. sacerdote de

consecr. dist. 1. ait Conc. Carthaginense, sacer-

dote verbum in Ecclesia faciente, qui egressus de audi-

torio fuerit, excommunicatur: & in cap. quæcumque

dist. 30. anathema dicitur mulieri comam ampu-

tanti: tamen hæc omnia leuia sunt: ergo pro pec-

cato veniali imponi potest excommunicatio. Item

secundùm illos, quos dicimus referri à Vazquez

disp. 158. cap. 5. ij qui communicant cum excom-

municatis ab aliis iudicibus quàm à Papa, excom-

municatione participantium, non peccant morta-

liter quoúsque à iudice moniti nō obediant; ergo

excommunicatio ferenda, quæ non potest incurri

nisi post monitionem; non indicat rem, quæ fit

ante monitionem, esse mortalem.

  Ad cap. 2. de vit. & hon. cler. Ioannes Andreas

dicit clericum arma portantem non posse excom-

municari, nisi priùs moneatur, & sit cōtumax. Sed

non placet, quia si ob violationem legis in ea ma-

teria non potest excommunicari: ergo nec ob

violationem præcepti iudicis, secluso contemptu:

quia non maiorem vim habet notabiliter præce-

ptum iudicis, vel etiam iudicis & legis, quàm le-

gis solæ. Vnde falsò glos. cap. duo sunt, verbo vi-

debatur 96. dist. ait, quamlibet contumaciam in re

etiam leui contingentem dignam esse excommunicatio-

ne. Quam doctè impugnat Couarr. cap. alma part.

1. §. 9. nu. 3. etiam si contumacia sit in non comparen-

do. Placet ergo Panormitanus ad dictum cap. 2.

num. 2. asserens, clericos portantes arma offensiua

peccare mortaliter nisi ea portent, cùm ad pro-

priam defensionem necessaria sunt. Hoc enim

permissum illis est in cap. olim, de rest. spoliat. &

cap. dilecto de senten. excom. lib. 6. in quam sen-

tentiam conspirat, & communiter receptam testa-

tur Nauar. cap. 25. num. 110. & Suarez, suprà num.

19. eam armorum delationem materiam grauem

appellans: tum quia maximè decet clericum, & ad

ipsius status decorem pertinet, ne arma militum

more & laicorum deferat. Tum quia clericus ar-

ma sine iusta causa deferens, si tertiò admonitus

non resipiscat, priuatur priuilegio canonis, si quis

suadente 17. quæst. 4. vt liquet ex cap. in audien-

tia, de senten. excom.

  Ad cap. verò si quis respondet Turrecremata59

ad illum locum 23. dist. clericum comam relaxantem,

non esse ipso iure excommunicatum: sed si admonitus

cessare noluerit, excommunicandum: quare sentire

videtur, solam comæ laxationem sine cōtumacia,

aut pertinacia non sufficere ad excommunicatio-

nem; cuius sententiam probare videtur Suarez su-

prà. Alij verò etiamsi sentiant, non esse ipso facto

excommunicatum, vt docet quoque glossa verbo

anathema, Innocentius & Panor. cap. si quis ex

clericis, de vita & honest. cler. & liquet ex tota

ferè 30. dist. tamen dicunt solam comæ laxatio-

nem sufficere posse ad excommunicationem: quia

alioqui nec monitio sufficere posset, cùm non ad-

dat deformitatem saltem notabiliter maiorem.

Vnde putant, clericos sacris initiatos, aut benefi-

ciarios sine iusta causa relaxantes comam, morta-

liter peccare, atque adeò sine noua contumacia

posse à iudice excōmunicari, vt docet Panor. dict.

cap. si quis num. 1. Angel. clericus 4. num. 1. Nauar.<-P>@@

<-P>sup. qui sententiam Panor. ad solos clericos bene-

ficiarios, vel sacris initiatos accommodant: &

quamuis hæc sententia dura videatur Syluestro

ver. clericus 2. nu. 1. mihi tamen vera videtur, tum

ex cap. Ioannes de cleri. coniug. vbi Innocentius

III. decernit, clericum coniugatum non esse obli-

gandum, vt tonsuram deferat clericalem, modò

nullum percipiat Ecclesiasticum beneficium, cu-

ius ratione teneatur, &c. tum etiam quia ea tem-

pestate, in qua clericalis argumentum erat status,

quem profitebatur, vt eruditè probat Baron. tom.

1. anno Christi 58. relaxatio comæ erat apostasia

quædam à clericatu, vt liquet ex cap. contingit 2.

de sen. excom. cùm enim (ait) super excessibus, quos

sæculari luxu committunt, ad publia iudicia pertrahun-

tur circuncisij crinibus, vt possint circunuenire vindi-

ctam, si pro clericis repræsentantur clericalis fori priuile-

gium labiis allegantes, qui factis paulò ante negauerunt

clericatum. Quare si tertiò ab Episcopo moniti, se

ipsos contempserint emendare, immunitate priuat

Innocentius, quæ pro clericorum tutela, & laico-

rum violentia coercenda instituta est ab Ecclesia.

Accedit caput illud, si quis ex clericis à Concilio

Carthaginensi 4. cap. 44. latum esse contra quos-

dam è Monachis, quos crinitos appellat Augusti-

nus 2. retra. cap. 21. & de opere Monach. cap. 31.

quòd intonsi procederent, & muliebrem comam

circunferentes vagari cōsueuerint, vt Epiphanius

etiā est auctor hære. 80. Hos autem germina fuisse

Eucaitarum & Messalianorum hæreticorum te-

statur Baron. tom. 5. anno Christi 398. quare mi-

rum non est, si in eorum detestationem, & ob cle-

ricalis status decorem clericis sub anathemate in-

terdictum sit, ne comam relaxent.

  Ad cap. sacerdote respondeo, tempore Concilij

4. Carthaginensis interdum accidisse, quosdam di-

cendi arte peritos, ad Ecclesiam, vt Christiani fie-

rent, accedentes, cum impolitè & inconcinnè sa-

cerdotem de rebus sacris dicentẽ audirent, ipsum

contemnerent, & ludibrio haberent, & ne eius

concioni interessent extra Ecclesiam egrederen-

tur, vt constat ex August. (qui ea ætate floruit, vt

constat ex Baro. suprà) lib. de catechiz. rud. cap. 9.

& refertur cap. sedulò 38. dist. cum illis autem alij,

qui Christiani erant, egrediebantur: ideò ille ca-

non factus est, vt in illo c. sacerdote annotauit glo.

  Ad cap. quæcumque respondeo, nullam diffi-60

cultatem habere: tantùm enim dicitur anathema

mulieri, quæ superstitionis, vel superbiæ causa co-

mam amputaret, quia nimirum religioni expedi-

re iudicaret, & ius subiectionis ad virum ea ratio-

ne euertere putaret.

  Ad vltimum, quod in obiectione adducitur, re-

spondeo, vt iudex possit excommunicationem fe-

rendam reipsa ferre, non opus esse, vt moneat

reum, nisi id eadem lege, vel alia statutum sit, vt

notat Vazquez suprà num. 44. Tollet. 1. sum. cap. 9.

Ioan. Andr. cap. 2. ne clerici vel Monachi, Palac.

Rub. repet. cap. per vestras §. 18. num. 19. de donat.

inter vir. & vxo. Rota 19. in nouis de dolo & con-

tum. Couar. cap. alma part. 1. §. 9. num. 5. ipsa enim

lex monet: alioqui cum monitio requiratur ad ex-

communicationem, vt ostendit Gutierres 2. Ca-

non. quæst. cap. 16. à num. 2. nulla excommunica-

tio posset iure ipso infligi: quod est contra cap.

reprehensibilis, de appell. cap. à nobis 1. de senten.

excom. cap. statuimus, & cap. quia periculosum

eod. tit. lib. 6. cap. si quis suadente 17. quæst. 4. &<-P>

@@0@

@@1@250 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>Trid. Ses. 24. de reformat. cap. 9. & alia iura, sed

ex pietate aliquando Ecclesia vult præmitti mo-

nitionem iudicis, antequam excommunicatio-

nem ferat: illa verò sententia à Vaz. relata absolu-

tè est falsa secundum aliquos recentiores hîc: li-

quet enim excom. c. nuper & c. si cōcubinæ de sen.

exco. eos qui nominato excommunicato, scienter

in crimine communicant, cuius causa lata excom-

municatio est, excōmunicatos etiam esse ipso iure

excommunicatione maiori, quamuis nulla noua

monitio præmissa sit, quę decreta ad eos etiam ac-

commodāda putant, qui in crimine scienter com-

municant cum excommunicato ab aliis iudicibus

quàm à Pon. vt putant de amente cap. statuimus,

de sen. exco. in 6. quare cum in dict. cap. statuimus,

ab Innocentio IV. definitur, vt nullus iudicũ par-

ticipantes cum excommunicatis ab eo, in locutio-

ne & aliis, quibus ligatur participans excommu-

nicatione minori, ante monitionem canonicam

excommunicare maiori excommunicatione præ-

sumat: respondent id statui, quia seclusa contuma-

cia illa, non datur contemptus Ecclesiasticæ cen-

suræ, nec scandalum, & materia est leuis, ideò non

potest in eos excommunicatio ferri: sed meliùs

dicitur ex eod cap. statuimus, rectè deduci senten-

tiam illam relatam à Vaz. voluit enim Pont. ex

pietate saluis constitutionibus editis contra par-

ticipantes in crimine damnato, communicantes

excōmunicatis à Iudicibus inferioribus non posse

sine monitione ab ipsis excommunicari.

  De excōmunicatione autem minori, certum estExcommuni-|catio minor|propter venia-|le incurri po-|test.

vt ait Vazquez, non indicare obligationem sub

mortali, quia propter veniale potest incurri: re-

ctè etiam Vazquez ait cum Castro 1. de lege pœ-

nali cap. 5. doc. 3. quoties legislator absque animo

infligendi pœnam excommunicationis, peccare

mortaliter subditum, cui de tali animo non con-

stat, non tamen incurrere censuram, etiam si ver-

bis lata sit. Addit bene Vazquez tunc iudicem in-

iustè inflicturum excommunicationem, si propo-

sito mutato vellet infligere pœnam, quam ad ter-

rorem tantùm adhibuerat: imò, nisi tunc aliunde

grauis appareret materia, si talem pœnam inflige-

ret, nulla esset.

  De pœnis autem irregularitatis, & suspensio-62

nis, valdè dubitat Castro 1. de lege cap. 5. docum.

4. in fine, an sint sufficiens iudicium obligationis

ad mortalè, eò quòd hæ duę pœnæ propter venia-

le peccatũ: imò aliquādo irregularitas sinevlla cul-

pa incurritur, vt patet in bigamis toto tit. de biga-

mis: & in iudicibus, & aliis ministris iustitiæ cap.

petitio de homic. cap. sintne clerici, & cap. sæpe

Principes 23. quæst. vlt. cuius sententiam quantùm

attinet ad irregularitatem tenent etiam Caiet. 2. 2.

quæst. 64. art. 85. paulò antè confirmatur, & in sum.

ver. irregularitas §. Scito tamen, vbi Arm. num. 4.

Cord. lib. 2. quęst. 26. non longè à fine: idem quoad

irregularitatem & suspensionem docet Couarru.

Clem. si furiosus part. 2. §. 4. num. 9. Nauar. cap. 23.

num. 53. idem asserens de interdicto. Et de suspen-

sione suadetur, quia non videtur maior pœna,

quàm excommunicatio minor priùs receptione

sacramentorum: quæ tamen excommunicatio ob

veniale incurri potest. De irregularitate, quia mi-

nistri iustitiæ illam incurrunt, sine culpa. De in-

terdicto, quia ob delictum domini illud patiun-

tur oppidani. Ad hæc confirmanda adducit Na-

uar. cap. si ciuitas cap. si sententia de sent. excom.<-P>@@

<-P>in 6. & cap. si quis viduam, cum glos. dist. 55. pro

eadem opinione citatur cardi. Clem. fin. part. 2. §.

4. nu. 9. Vazquez autem disp. 158. cap. 5. nu. 47. & se-

quentibus communem sententiam approbat, quæ

has tres pœnas ait, esse euidens iudiciũ obligatio-

nis sub mortali. Syluest. verbo præceptum num. 6.

Ioannes Medina quæst. 7. de ieiunio §. si autem le-

gislatoris, idem tenent Les. Anto. Armil. & Vera-

cruz adducens multos canonistas. Probatur de ir-

regularitate, quia etiam si aliquando incurratur si-

ne peccato, quādo tamen incurritur ob peccatum,

& est verè pœna, numquam incurritur sine graui

culpa, vt patet in homicidio facto à priuata perso-

na, & in aliis. Item etiam quando sine culpa incur-

ritur, non sine graui causa imponitur: quia nimis

indecorum videbatur, iudices, qui causas sangui-

nis publicè executi sunt, ad ministerium altaris

admitti: ergo quando ob culpam similis pœna in-

fligitur, etiam ob grauem causam infligi debet,

grauis autem causa non erit, si culpa solum sit ve-

nialis: ergo debet esse mortale, vt tenent Vazq.

Ioan. Med. & alij citati, Sotus 5. iust. quæst. 2. art. 9.

§. secundus modus, & 4. dist. 22. qu. 3. art. 1. §. hinc

subsequitur, Suarez 3. part. tom. 5. disp. 40. sect. 3. n.

17. Azor tom. 1. lib. 5. ca. 6. qu. 5. Nauar. cap. 27. nu.

252. & 253. & cap. fin. num. 22. 14. quæst. 6. Confir-

matur, quia lex debet esse proportionata culpæ l.

respiciendum, aliàs perspiciendum ff. de pœnis: sed

irregularitas est grauissima pœna: ergo non in-

curritur pro culpa leui, secus excōmunicatio mi-

nor, quæ longè minor pœna est, vt rectè ostendit

Nauar. sup. vnde argumentum quo vtitur Caiet.

in summa suprà, ab excommunicatione minori ad

irregularitatem, nullum est. Decreta verò quæ abs-

que culpa mortali irregularitatem inducunt, lo-

quuntur de irregularitate ex defectu leuitatis ca.

autem cōtinebatur, de homicidio irregularitatem

inducit propter culpā mortalem homicidij casua-

lis. De suspensione etiam probatur Vazquez con-

tra Castrum & Azor suprà, & Nauarrum cap. 15.

num. 53. & cap. 27. num 151. 159. & 165. Caiet. &

Armil. ver. suspensio: quia etiam est grauis pœna

maior, quàm excommunicatio minor. Nam ex-

communicatio minor solùm priuat receptione sa-

cramentorũ, irritam faciens receptionem eorum,

quæ irritari possunt; non verò collationem ipso-

rum: at suspensio priuat receptione & collatione

sacramentorum, & vtramque irritat, quantùm ir-

ritari potest: priuat etiam aliis diuinis officiis, qui-

bus non priuat excommunicatio minor.

  Hæc tolli potest ab omni sacerdote, potente63

absoluere à mortalibus in foro pœnitentiæ cap.

modum de sentent. excommunic. suspensio autem

non item: quis ergo dicat tam grauem pœnam im-

poni posse ob leuem culpam? Et ita non sine mor-

tali affirmat Sotus in 4. sup. Syluest. cum Archid.

præceptum num. 3. Ioan. Med. suprà: de interdi-

cto probatur, quia priuat diuinis sicut suspensio,

& sacramentorum receptione, & in sacerdote,

etiam administratione, & non minùs difficile ha-

bet temedium quàm suspensio: ergo est grauior

pœna, quàm quæ pro veniali possit infligi, loquen.

do de interdicto personali: nam locale imponi so-

let sine delicto subditorum, ob solam culpam ca-

pitis & superioris. Azor autem tom. 1. lib. 5. cap. 6.

quæst. 5. ait suspensionem interdum ob venialem

culpam imponi teste Caiet. verbo suspensio: inter-

dictum autem in vniuersitatem, communitatem,<-P>

@@0@

@@1@Disput. X. Sectio IX. 251

<-P>siue collegium, positum, afficere etiam insontes

siue præsentes siue absentes, vt cum Ioan. Andr. &