Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
non obligare scientes, Anton. de Butrio cap. 2. de const. quem ibi citat, & sequitur Decius in 1. le- ctura num. 16. aliàs 41. & cap. 1. de postul. præl. num 19. aliàs 32. Valen. hîc disp. 7. quæst. 5. pu. 5. quæst. 3. in fine explicans, in neutro foro antea obligare: idem tenet And. ab Exea cap. 2. de const. num. vlt. Collectar. cap. quoniam, de Simon. num. 3. Turrec. cap. 4. §. leges d. 4. Tabienna verbo, lex num. 25. & verbo. constitutio num. 1. Quidam pro hac sententia citant Imolam cap. 2. de constit. Sed iam vidimus Imolamà Nauarr. pro contraria alle- gari. Pro hac tamen Nauarrus citat Paulum de Eleaza impugnatum à Bonifacio de Vitalinis su- prà. Emanuel Sa eam tenet verbo, lex, & multi Iuniores Theologi in præsenti loco, Nauarrus in summa latina cap. 23. num. 44. sed posteà consil. 1. de const. quæst. 4. num. 17. & 18. dixit hanc partem. quam ipse olim tenuit, solo iure scripto attento veriorem videri propter ea, quibus postea illam confirmabimus, tamen de consuetudine, & stylo videri in vrbe seruari, vt transgredientes legem<-P> @@0@ @@1@ niantur, non solùm, qui confitentur, vel proban- tur sciuisse illius promulgationem, sed etiam eum, qui non probat, iustè eam ignorasse, pręsupponen- do, quòd præsumitur scire. Quæ consuetudo, in- quit, & stylus restringi fortè posset ad forum tan- tùm exteriùs, & vrbicolas. Fauet Azor illa quæst. 8. quatenus dicit, priorem sententiam, quæ est com- munis apud iudices, plurimùm valere: vnde in fo- ro externo, vt notauit Nauarr. consuetudine rece- ptum est, præsertim Romæ, vt omnes contra le- gem promulgatam ante lapsum duorum men- sium puniantur, nisi iustam suæ ignorantiæ excu- sationem habeant, quare secundùm Nauarr. siquis contra legem, quæ, nullum tempus pręscripsit; ante duos menses excederet taxationem pretij, non te- nerentur in foro conscientiæ excessum restituere, sed in foro externo compelli possit, & compelle- retur. Addit Azor sententiam Nauarri in foro conscientiæ tutam: & valde probabilem esse, nam & Imola, & Francus suprà, dicunt secundum iura posse defendi: quamuis, vt diximus, Azor opposi- tam sententiam probabiliorem puter. Hæc autem secunda sententia, pro qua etiam citatur Henricus tract. de synod. ar. 2. nu. 69. Sua- detur primò ex auth. vt factæ nouæ constitutio- nes, vbi in rubro, & nigro apertè dicitur constitu- tiones non valere, nec tractari, nisi post duos men- ses à promulgatione, & loquitur sine vlla restri- ctione: ergo etiam apud scientes non valent, quia vbi lex non distinguit, nec nos distinguere debe- mus, l. non distinguendum. ff. de arbitris. Secundò, quia lex, in qua expressum est tempus post quod obligare incipiat, neque scientes antea obligat, quod in omnium opinione esse verum, & affirmari à Nauarro, ead. quæst. num. 19. ait Azor illa quæst. 8. consentit Rodriguez illa, quæst. 6. art. 4. docens leges, quæ tempus præscribunt ante lapsum illius in nullo foro obligari, & ideo repre- hendens aliquos affirmantes, bullam Clementis VIII. de largitione munerum. obligasse scientes illà, ante lapsum duorum mensium. Sed idem est tempus designari in lege aliqua, & designari in alia vniuersali, & generali, qualis est authenticum citatum: ergo, ex vi illius authentici fit, vt nulla lex indefinitè loquens obliget ante lapsum duorum mensium, etiam eos qui illam sciant. Confirma- tur, quia nullus affirmabit decretum Tridentinum irritans matrimonia clādestina valere apud scien- tes ante lapsũ triginta dierũ à publicatione in pa- rochia, & si obligaret tunc scientes; etiam obliga- ret ignorantes: nam ab annullatione actus non ex- cusat ignorantia legis irritantis, vt docet Sanchez, tom. 1. de matrim. disp. 19. num. 10. ergo similiter per leges indefinitè loquentes, nullus obligabitur ante lapsum duorum mensium, qui lege generali pro singulis legibus tempus non designantibus præscriptus est. Tertiò, alioqui nullum esset discrimen inter le- ges supremi principis, & aliorum inferiorum: nam secundum aduersarios, omnis lex indefinitè lo- quens, à die promulgationis abligat scientes, nul- la autem etiam inferiorum ligat ignorantes, quod vltimum patet ex cap. 2. de constit. libr. 6. & l. fin. ff. de decretis ab ordine faciendis, & cap. fin. qui te- stimonium accus. possunt, ex quo etiam patet, etiam post duos menses allegari ignorantiam pos- se, & ita docet Pan. cap. 2. de const. num. 9. Felin.<-P>@@ <-P>num. 10. Syl. verbo lex, quæst. 6. semper ergo potest ignorantia allegari, nisi specialiter sit prohibitum, vt à Pio IIII, circa obseruationem Tridentini. Quartò, quia causa quare datur dilatio duorum mensium, non solùm est, vt ignorantes non ligen- tur, sed etiam, vt lex omnes simul incipiat obliga- re, & ita tollatur omnis confusio, rixa, & impari- tas subditorum, dum alij ante alios ligantur, vt notat Nauarrus, sed hæ rationes procedunt in scientibus: ergo etiam scientes ante lapsum duo- rum mensium non obligantur. Tenẽdo hanc sententiā sic occurres argumentis prioris. Ad primũ resp. quod tex. ille ait cōstitutio- nes obligare omnes ad quorũ notitiam peruene- rint, intelligitur post duos menses à publicatione. Ad secundũ resp. etiā Conc. non obligasse Romæ, nisi post duos mẽses à publicatione, & per eadem responderi potest ad cap. 1. de postul. prælat. vbi dicitur, teneri lege eos, qui sciunt esse solemniter editam, aut publicè promulgatam, sic explicat Decius cap. 2. de constitutionib. nu. 16. in 1. lectu- ra. Ad tertium respondet Nauarrus, vt retuli- mus, consuetudinem, & stylum memoratum re- stringi fortè posse ad forum exterius, & vrbicolas. Sed vtramque restrictionem meritò impugnant aliqui Theologi auctores secundæ sententiæ: quia forum exterius iniustè puniret eos, qui eo tempo- te leges violarent, si scirent in ea re non peccare: pœna enim non ponitur, nec debet infligi, nifi propter culpam saltem præsumptam, præsertim si esset pœna capitis, mutilationis, exilij, excommu- nicationis: vel aliæ similes, quæ non possunt, nisi pro grauibus peccatis imponi: ergo illa distinctio de foro interno, & externo, hac in parte nullius momenti est. Distinctio etiam de vrbicolis, & aliis facilè reiicitur, tum quia re vera extra vrbem eadem est consuetudo. Nec est cur Romæ pu- blicata lex ante duos menses obliget scientes, & irritet eorum contractus (si est irritatiua) non ve- rò publicata in aliis ciuitatibus extra vrbem. Vnde alij respondent, voluntatem Pontificis esse, vt Romæ obliget statim, non verò extra, nisi post duos mẽses: sed vnde cōstat de tali voluntate? me- lius alij respondent cùm Azor suprà, Iudices Ro- mæ, & aliis locis punite ante duos menses, eos, qui notitiam legis iam habẽt, quia sequũtur prio- rẽ sententiam, quæ communior est: subditos verò posse tuta conscientia sequi oppositam, quia pro- babilis est, sed caueant pœnas à iudicibus infligen- das. Mirum tamen est, si opinio secunda probabi- lis est, nullum iudicem ipsam sequi, nec leue argu- mẽtum est, pro priori sententia esse omniũ iudic. Ad quartum iam dictũ est post solutionem argu- menti. Ad quintũ respondet Nauarr. nō dari duos illos menses, vt lex sciatur vb vno, vel ab altero, sed communiter ab omnibus, & interim non vult princeps obligare, vt omnes simul obligare inci- piat, nec sit imparitas, & inæqualitas inter subdi- tos, nec sint lites, & rixæ, quæ forent, si etiam illo tempore scientes obligarentur: essent enim pu- niendi nisi præsumeretur, aut etiam probaretur ignorantia inuincibilis, & inculpabilis, & alioqui etiam quando leges ipsæ sibi designant tempus, post quod obligare incipiant scientes, obligabunt ante lapsum illius temporis: quod nemo concedit, quem viderim. Ad sextum respondeo, pœnas esse paratas aduersus eos, qui scienter legem violant: non tamen esse legis violatorem, qui illis duobus<-P> @@0@ @@1@ & vniuersalis pro omnibus legibus omittit id, quod pro sequẽti tẽpore est præceptũ, vel facit id quod pro sequenti tantò tempore est prohibitum. Ego sanè, si esset aliqua lex vniuersalis, quæ concederet duos induciarum menses pro omni- bus aliis non exprimentibus tempus, à quo obli- gare inciperent, libenter amplecterer hanc sen- tentiam: cæterùm nullam video legem, quę ita ge- neraliter statuat. Nam authenticum illud vt factæ nouæ constitutiones, non habet locum nisi in ter- ris, quæ legibus Imperij gubernantur, quare in Gallia, Hispania, & aliis multis terris locum non habet, quia vt suprà vidimus, in illis non seruatur ius Imperiale, neque Romæ vim habent in tem- poralibus, nisi Pontifex id velit: in rebus autem spiritualibus nullibi seruari debet, nisi specialiter id decernant Pontifices, & alii, qui leges Ecclesia- sticas condere possunt, nec ego inuenio genera- lem legem scriptam, nec consuetudinem, vt in omnibus legibus Pontificiis non præfinientibus tempus, duo menses induciarum concessi intelli- gantur: & alioqui in aliquibus legibus Pontificiis, non esset expressum, cùm iam intelligeretur, quod tamen est falsum: nam in cap. fin. ne clerici vel monachi refertur constitutio Alex. III. in Concil. Turon. facta, qua statutum erat, vt nisi religiosi exeuntes de claustris ad audiendas leges, vel phy- sicas intra duorum mensium spacium ad clau- strum redirent, essent excommunicati, & confir- matur ab Honorio III. qui etiam in cap. nouerit, de sent. excom. excommunicat eos, qui de cætero seruare fecerint statuta edita, constitutiones, & consuetudines inductas contra libertatem Eccle- siæ nisi ea de capitularibus suis intra duos menses post huiusmodi sententiæ publicationem fecerint amoueri: aliquando verò, vnus tantum mensis in- duciarum datur, cap. cum singula, de pębendis lib. 6. & in Tridentino Concilio sess. 24. de reform. matrim. cap. 1. aliquando verò dicit, ex tunc, seu de cætero, vt Ioann. XXII. in proœmio clementina- rum in fine, in cap. autem 1. §. nec obstat de con- cessione pręb. in 6. pro certo cōstituitur, quod lex, constitutio, vel mandatum, nullos adstringit, nisi postquam ad notitiam pernenerit eorundem, aut nisi post tempus, infra quod ignorare minimè de- buissent: quod quidem tempus esse duorum men- sium à die publicationis docet glossa ibi, verbo post tempus, & communiter certè in loco, vbi pu- blicatur lex, vel in circũuicinis ita cōtinget, sed in remotioribus minimè, vnde attẽdenda est distātia locorũ, & qualitas negotij, & modus publicationis aliæ, que circunstantiæ ad præsumendam vel non præsumendā ignorantiā probabilẽ, scientes verò à puncto publicationis, nisi paruerint, peccabunt, & si lex sit irritans, acta eorum erunt irrita, nisi ita irritari iniustum esset: male ergo glossa cap. fin. ne clerici, vel monachi verbo spacium, & alij multi authenticum illud Iustiniani accommodant legi- bus Ecclesiasticis, nisi intelligant per modum exempli; quod meritò imitantur aliquando Ponti- fices, dando duos induciarum menses, quos etiam ad præsumendam, vel non præsumendam igno- rantiam in prouincia, vbi publicatio facta est, communiter expediet obseruari, & hoc credo vo- luisse auctores primæ opinionis, quibus acquiesco quantùm ad leges Pontificias, vel Cōciliorum ge- neralium, non definientes tempus, in quo obligare<-P>@@ <-P>incipiant, & quātùm ad leges aliorum Principum, aut Regum, qui non gubernant, nec gubernantur legibus imperialibus, vnde in Lusitania, 1. ordina. tit. 2. §. 10. generaliter statutum fertur, vt lex pro- mulgata in curia incipiat ibi obligare post 6. dies: in toto autem regno, post tres menses, non post duos. Cæterùm quantum ad leges editas ab ipso Imperatore, de quibus loquitur authenticum su- pradictum Iustiniani, cẽseo non obligare scientes ante duos menses elapsos à publicatione in sin- gulis prouinciis. Quæ autem sint leges, de quibus illud authẽticum loquitur, non facilè intelligitur: nam in illis verbis, constitutiones nostras, quæ pro te-
mentorum à se editis, vel etiam edendis: ibi ta- men glos. in verbo huiusmodi ait, sed nunquid idem in aliis? Dico quod sic, vt patet ex rubrica in principio, cuius verba sunt generalia: & ita hoc intellige generaliter, vt ff. de aur. & argẽ. leg. l. spe- cies, & ff. de iur. & facti ignor. l. penul. & fin. sed contrà, vt suprà, vt in priuatis dom. in fin. vbi di- citur, quòd intra tres menses, sed illud speciale, vt ibi dixi. Item contrà infrà, vt neque miles, neque fœmina §. sint igitur, sed illud speciale similiter: hoc autem generale. Hæc glossa, cui consonant Bartolus, & alij ibi, & Bald. l. leges sacratissimæ C. de legibus, & passim doctores, quorum sententiæ fauent illa verba eiusdem authentici, Si verò non-
suadent regulam traditam in dicto authentico cir- ca leges de testamentis factas, vel faciendas à Iu- stiniano, seruandam esse, & sic possent limitari verba generalia rubricæ. Quidquid autem sit de legibus Imperialibus, tamen in Pontificiis firmissimè teneo regulam illam seruandam non esse. Confirmatur: nam illud authenticum in legibus Pontificiis locum non habet, quoad promulgationem in singulis pro- uinciis; ergo neque quoad inducias duotum men- sium. Antecedens patet ex dictis præcedenti se- ctione: consequens verè ex paritate rationis. Nostræ sententiæ partim consentit Turrec. ca. in istis d. 4. §. leges instituuntur artic. 3. vbi cum Hostiensi in sum. & Ioann. Andr. cap. 2. de const. ait de lege, siue constitutione duplicitet loqui pos- sumus, aut de lege declaratoria veteris iuris, aut de lege promulgatoria noui iuris: si primo modo, statim, & in continẽti ligat: quia talis etiā trahitur ad præterita, c. fin. de const. & facit ca. cum in cun- ctis §. inferiora de elect. Si secundo modo, adhuc dupliciter. Aut loquitur de lege principis, puta Papæ, vel Imperatoris, aut de lege inferiorum: si de lege principis, tunc aut apparet de voluntate principis, quòd post ipsius promulgationẽ liget, vt quia interponit decretum irritans, quod statim li- gat à tempore promulgationis, etiam ignorantes, saltem quantum ad hoc, vt facta in contrarium non valeant, vt patet cap. dudum, & cap. quodam de pręb. in 6. licet quoad pœnam non ligaret, quia absurdum est ignorantes ad pœnam obligari, vt per gloss. Clem. 2. de hæret, & cap. 2. de constit. Aut non apparet, hoc fuisse de voluntare princi- pis: & tunc vel in ipsa constitutione addit certum tempus post cuius lapsum habeat ligare, aut non,<-P> @@0@ @@1@ non, sic intelligendum videtur cap. cùm infirmi- tas, de pœnit. & remiss. & cap. cùm singula, de præb. in 6. Aut non inseritur certum tempus, & tunc aut lex in nullius præiudicium procedit, sed æquè prodest scienti, & ignoranti, vt quia irrogat priuilegium, & fauorem, & tunc statim ligat, vt C. de decution. l. penul. arg. cap. quia cunctis §. nec obstaret, de concess. præb. in 6. cum ibi notatis. Aut lex siue constitutio potest afferre alicui præiudi- cium siue pœnam, sicut sunt leges pœnales, & tunc si quæratur, an infrà duos menses computandos à à tempore publicationis generaliter factæ in con- sistorio arctent: respondeo quod non, licet habea- tur antè notitia de ea, vt puta quia audita fue- rit promulgatio in consistorio, & hoc satis proba- tur in auth. vt factæ nouæ constitutiones, &c. quia beneficium iuris non est auferendum d. 8. de his. ff. de re iudic. l. 4. §. si quis condemnatus, cap. indul- tum de regul. iur. lib. 6. & hoc tenet Antonius de Butrio per authenticũ citatum, & cap. Aut queri- tur, an liget post duos menses à tempore publica- tionis, & respondeo indistinctè, quod sic ex eodem authentico: fallit tamen hoc in casu, in quo quis dilucidè probaret ignorantiam suam, puta per te- stes idoneos, & alia legitima documenta, quòd à tempore dictæ constitutionis semper fuerit furio- sus, vel mente captus, vel pupillus non doli capax, aut in eremo, sylua, vel carcere, vbi non erat con- uersatio hominum. Lex autem, quæ præcipit ve- tera iura seruari sine additione tamen alicuius pœnæ, statim à publicatione ligat, vt ait Ioannes Andreas in proœm. Clemen. vt cap. 1. de ætate, & qualit. ord. & cap. 1. de offi. ord. Lex autem inferio- rum, vt puta capitulorũ, & vniuersitatum dicitur statim à promulgatione ligare secundum Host. nisi fortè absentes, & ignorantes, quibus dicit Hostien. tempus non dabo, nec limitabo, sed iudicis ar- bitrio relinquo, arg. de eo, qui mittitur in posses. cap. fin. hoc etiam voluit Ioan. Andr. in data Sexti & Bart. l. leges C. de legib. Hoc autem dicit Henricus Boycus intelligendum esse, quando in constitu- tione ipsa non additur certum tempus, post cuius lapsum habeat ligare, aliàs secus, vt dictum est, in constitutionibus principis, & hoc est arbitrandum considerata lorum distantia, vt cap. cupientes, de elect. in 6. Ratio huius discriminis, vt dicit Ho- stiensis tit. de const. est, quia lex principis generalis est, & omnes ligat, cap. 1. & cap. fin. de const. ideò cum diffusa sit sua iurisdictio, & difficilior publi- catio, duo menses statuuntur ad tollendam igno- rantiam subditorum: inferiorum autem lex non omnes adstringit, quia extra territorium non ex- tenditur l. fi. ff. de iurisd. omn. iud. cap. fin. & quia sententia à non iudice non ligat, &c. cap. ad no- stram de consuetudine, ideò minus tempus datur, sed quia inferiorum iurisdictio, aliquando plus, aliquando minùs protenditur, limitari non potuit ipsum tempus. Hactenus Turrecremata, ex quo habemus multas leges, & constitutiones obligan- tes statim à publicatione, quamuis sine tempo- ris definitione latæ sint: eadem autem ratio est de aliis: ergo idem de illis dicendum est. Et certè illa ratio discriminis inter leges Prin- cipis, & leges inferiorum parui momenti est, quia in prouincia, vbi lex Principis publicata est, statim scitur: quorsum ergo expectandi erunt ibi duo menses, qui non expectantur in constitutionibus<-P>@@ <-P>inferiorum? sed qui magis nobis fauet, & optimè attigit punctum huius difficultatis, & egregiam tradidit eius resolutionẽ, est Vazquez disp. 158. ca. 3. vbi ait, Auctores citati cap. 1. pro priori sententia tam de legibus Pontificiis, quàm ciuilibus indiscriminatim asserunt, post duos menses à tempore promulgationis obli- gare, non ante: nobis tamen aliter videtur, & quidem quod spectat ad regna, & principatus subditos imperio, idem omninò in omnibus legibus testamentorum debet obseruari, nisi forsan cōsuetudine contrarium fuerit re- ceptum. De legibus verò quibuscumque aliorum regno- rum, quæ non subduntur imperio, & de Pontificiis exi- stimo, nullum tempus requiri, vt incipiant obligare, quia nulla lege ita statuitur: illud enim authenticũ non obligat Pontifices, nec alios Reges non subditos imperio: tum etiam quia consuetudine receptum non est. Quod saltem de legibus Pontificiis, & nostri regni affirmare ausim. Quod verò adducitur ex cap. nouerit de sen. excom. nullius momenti est: ibi enim non de- cernitur, nullam legem Pontificiam obligare ante duos menses post promulgationem: sed Pontifex assignat ibi duos menses, pro monitione, vt qui fecerint statuta contra libertatem Ecclesiasticam, illa reuocent intra duos menses, alioqui excom- municationi subiaceant. Hinc autem friuolum est colligere, necessarios esse duos menses post promulgationem, vt lex obligare incipiat: sunt tamen aliquæ leges, quæ ex voluntate principis, vel Pontificis non incipiunt habere vim legis, nisi post certum tempus à promulgatione. Hoc autem pendet à voluntate legislatoris. Quantum verò Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|