Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

tatio, vbi allegat tex. cum glos. l. fin. C. de consulib.

lib. 12. vbi etiam Bartholus, & notat Paulus de Ca-

stro. consi. 11. in casu præsenti, & in nostro casu

tradit Petrus Ancharanus, consil. 399. præmitto,

& cons. 168. visis, cum similib. vt tradunt Moder-

ni Papien. cap. 2. de const. & Alex. l. qui absenti ff.

de acquir. poss. vbi propter hoc reprobar dictum

Bart. l. fi. C. de senten. pas.

  Ioannes Imola, cap. 2. de const. col. 3. ait priui-

legium concessum per viam legis, vel statuti, non

requirere scientiam priuilegiati, quia æquiparatur

vltimæ voluntati, vt notat Bart. l. 1. C. de his quib.

vt indign. & ideò meritò Bartolus in dicta lege

omnes populi, arguit à legato ad statutum priui-

legiatiuum, in quo commodum continetur, si ve-

rò priuilegium concedatur per viam rescripti, re-

quirit scientiam priuilegiati, sed Imolam repro-

bat Decius, cap. 2. de const. numer. 17. alias 43. in 1.

lectura, quia si priuilegium concessum rescripto

notitiam requiriti: ergo, & concessum lege, nam

vt operetur lex, notitia requiritur, vt patet cap.

2. de con. vnde ipsè Decius aliter distinguit cumVt operetur lex|notitia requi-|ritur.

Card. in proœm. Clem. verbo vniuersitatem, vbi

inquit, quod priuilegium ignoranti prodest, sed non effi-

caciter antequàm sciat: nam statim ignoranti ius

quæritur, vt priuilegium reuocari non possit, sed

cum effectu (inquit Decius) ante notitiam non di-

cetur esse ius quæsitum.

  Sed Bartolus vult ante notitiam aliquid opera-

ri: suadetur primò, quia in l. penul. C. de decuri. lib.

10. definitum est, vt cōstitutio à Zenone impera-

tore lata, quæ priuilegium nonnullis collatum

abrogabat ex die, quo constitutio promulgata est,

suum effectum haberet: ergo etiam à die, quo

confertur priuilegium, effectum habet: quam-

uis is, cui confertur, ignarus priuilegij sit, cùm<-P>

@@0@

@@1@284 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>fauores ampliari conueniat, odia restringi cap. odio de

reg. iu. in 6.

  Secundò, quia legatum acquiritur absenti, &

ignoranti, l. magis puto §. si pupillus vers. fundũ ff.

de reb. eor. qui sub tutel. vel cura sunt, l. cum pater

§. surdo, l. legatum ita ff. de leg. 2. ergo libertas quo-

que statim seruo acquiritur, si seruus absens ex te-

stamento domini manumittitur, & restitutio de-

portati statim absenti acquiritur, & priuilegium

vim habet cùm primùm conceditur à principe, &

habet suum effectum in eos, qui priuilegium con-

cessum alicui norunt, vt non possint illum ex-

communicare, vel ad aliquid cogere: &c. tamet si

priuilegiatus illud priuilegium ignoret, cur enim

in iis, qui sciunt, non operabitur in fauorem priui-

legiati ignorantis?

  Tertiò, probatur ex cap. si tibi absenti de præb.Beneficij col-|latio absenti|facta reuocari|non potest ab|Episcopo.

in 6. vbi beneficij collatio absenti facta reuocari

non potest ab Episcopo, nisi dissentiat is, cui bene-

ficium confertur, aut postquam beneficij collatio

illi innotuit, tempus ad consentiendum præscri-

ptum, elapsum sit, & in cap. 1. eod. lib. & tit. pro

certo à Pontifice constituitur nullius esse mo-

menti excommunicationem latam ab Episcopo

in eum, cui ab Apostolica sede collatum est pri-

uilegium, ne à suo Episcopo excommunicari pos-

sit, licèt id Episcopus ignorauerit, ecce in ignorāte

Episcopo effectum habet priuilegium in fauorem

priuilegiati scientis: cur ergo non posset habere

eff ctum in sciente in fauorem priuilegiati igno-

rantis?

  Quartò, sententia Bartoli, quam ipse doctorum

esse restatur, confirmata videtur decisione Rotæ

14. parte 2. num. 2. ibi enim Rota definiuit priuile-

gium impetratum per nuntium, procuratorem,

vel litteras ad id missas, statim vim suam transfer-

re in absentem à die, quo datum est priuilegium,

quamuis. illud repudiare possit is, cui confertur:

cùm illi innotuerit, si vim habet tũc priuilegium,

ergo qui contra illud fecerit, actum malum, &

irritum efficiet.

  Contra Bartolum tenet Panormitanus cap. 2.26

de const. §. dubitatur num. 21. hic verbis, Glossa in2. opinio.

proœm. Glem. & latiùs ibi Paulus vult, quod sta-

tutum priuilegiatiuum immediatè liget, seu effe-

ctum suum porrigat, sicut & priuilegium: quod

nota: sed ego requirerem scientiam priuilegiati,

quia merũ priuilegium nō operatur effectũ suum,

antequam veniat ad notitiam priuilegiati, vt est

textus in cap. 1. de concess. pręb. lib. 6 & hoc ibi te-

nent communiter doctores, & optimè facit tex-

tus l. qui absenti ff. de acquire. possess. & l. absenti

ff. de don. & quod notat glossa cap. quanto 2. quæ.

5 Hæc Pan. Idem tenet Felinus eod. cap. 2. seu co-

gnoscentes, de const. num. 7. vers. tertio limita, De-

cius eod. cap. vt retulimus, & consil. 161. Roma-

nus, Aretin. & alij l. qui absenti ff. de acquir. posses.

Ancharanus consil. 169. & aliis locis, à Decio

allegatis, Iason l. fin. à num. 46. ff. de const. princ.

dicens, num. 51. esse communem Iurisp. senten-

tiam, idem ex parte tenet Imola. vt supra retuli-

mus: suadetur, primò ex, c. si tibi absenti de præ. in

6. vbi Bonif. VIII. ait, si tibi absenti per tuum Epi-

scopum conferatur beneficium, licet per collationem hu-

iusmodi donec eam ratam habueris, ius in ipso beneficio,

vt tuum dici valeat, non acquiras, &c.

  Ergo similiter priuilegium non dat plenum iusPriuilegiũ non|dat plenum ius|ignoranti.

ignoranti, neque habet effectum suum in fauorem<-P>@@

<-P>ipsius. Secundò, l. absenti ff. de donat. vbi dicitur,

sed si nescit rem, quæ apud se est, sibi esse donatam, vel

missam, donatæ rei dominus non fit: & l. qui absenti

ff. de acquirenda possessione dicitur, Qui absente

seruo scribit, vt in libertate moretur, non eam mentem

habet, vt statim velit serui possessionem dimittere, sed

magis destinationem suam in id tempus conferre, quo

seruus certior factus fuerit. Tertiò, ex l. fin. iuncta

glos. verbo præstitis: de Consulib. lib. 12. vbi de-

cernitur, patricios patria potestate liberari, illicò

ab imperialibus codicillis præstitis, id est, vt glos.

ibi explanat, præsentatis sibi literis electionis ad

patritiatum: ergo non antea. Quartò, quia nullo

iure statutum est, vt cum alicui priuilegium con-

fertur, consensus eius, & acceptatio præsumatur:

ergo non fit dominus priuilegii, nec est verè pri-

uilegiatus, & sit priuilegium in eo operari non

potest. Confirmatur, quia priuilegium lex priuata

dicitur à Cicerone, 3. de legib. Isid. 5. Ethymol.

cap. 18. relato cap. priuilegia dist. 3. ergo debet pro-

mulgari priuilegiato, vt operetur.

  Sed ad hæc argumẽta facilè meo iudicio respō-27

deri potest: ad primum, quòd licet absens non fiat

Dominus beneficii collati, antequam illi denun-

tietur, & ipse acceptet: quia beneficium non con-Beneficiũ non|confertur in|initum.

fertur in inuitum, & ideò Pontifex, vel prælatus

non vult ipsum efficere Dominum beneficii, ante-

quam acceptet, & ideò fructus beneficii ad ipsum

non pertineant, tamen à puncto concessionis ius

acquirit ad beneficium, vt docet Bal. l. fin. ff. de

consti. prin. & Deci. cap. citato de const. num. 44.

vnde ex illo cap. si tibi absenti colligitur benefi-

cium collatum absenti ab Episcopo, non posse an-

te dissensum ipsius alteri conferri ab eodem Epi-

scopo, vel quocumque alio, etiamsi sit Legatus à

latere, is qui confert beneficia vacantia cap. 1. de

offi. lega. vt notat glos. d. si tibi absenti verbo alius.

Quod verum est, si princeps supremus sit, is enimPrinceps su-|premus potest|priuilegium|reuocare ante-|quam accepte-|tur ab eo, cui|concessum est.

antequam beneficium, vel priuilegium acceptetur

ab eo, cui confertur, potest illud reuocare. Nihil

enim est quod obstet, vt obseruat Azor tom. 1.

libr. 5. cap. 3. quæst. 5. imò priuilegium concessum

à Principe posset ab eodem etiam sine causa reuo-

cati, vt docet glos. fin. cap. decet de regul. iur. in 6.

Angel. l. Antiochensium ff. de priuileg. cred. Alex.

quem refert, & probat Decius cap. quæ in Eccle-

siarum, num. 127. de consti. Nisi priuilegium in

præmium laborum, aut alia de causa, vel non sub-

dito collatum sit, si credimus Romano Consilio

436. col. 3. vers. septima principalis ratio, & vers.

idem probatur. Nihilominus tamen interim dum

beneficium, vel priuilegium non reuocatur à prin-

cipe, ad aliquid obligat alios in fauorem priuile-

giati, etiam ignorantis priuilegium: ergo aliquid

operatur antequam denuntietur priuilegiato.

  Ad secundum respondero, non esse simile de

dominio rerum externarũ, & de priuilegio: nā ad

dominium rei externæ, viuente donatore requiri-

tur acceptatio donatarij: priuilegium non requirit

acceptationem priuilegiati, nam etiam inuitus

posset priuilegiari, seu à communi lege eximi à

principe. Ad aliud quod ibidem dicitur de seruo,

respondeo etiam posse esse mentem principis, vt

priuilegium vim non habeat, nisi priuilegiatus

certior de illo fiat, & illud acceptet: sæpe tamen

non hanc esse mentem principis, vnde tenor pri-

uilegij inspiciendus est, & præsumendum est sta-

tim operari in aliis in fauorem priuilegiati, si illis<-P>

@@0@

@@1@Disput. XII. Sectio VII. 285

<-P>denuntietur, quamuis ignoretur à priuilegiato, vt

si ex parte principis denuntietur iudici priuile-

gium concessum à principe, ne Petrum excommu-

nicare, aut in carcerem mittere possit, maximè si

de hoc fiat lex, & iam sit promulgata, huic enim

parere tenebuntur omnes, licet illam priuile-

giatus ignoret.

  Ad tertium respondeo, non esse simile, quia li-

bertas à patria potestate, est annexa dignitati Pa-

tricij, quam non habet, nec scit se habere, donec

præsententur ei literæ regiæ, vnde eo vsque ma-

net sub patria potestate, & tenetur ei obedire si-

cut antea, sed priuilegium potest conuenire igno-

ranti, & in aliis operari aliquid in fauorem priui-

legiati.

  Ad quartum respondeo, neque vllum ius esse,

quod dicat ad gaudendum priuilegio, & vt ei va-

leat requiri, quod acceptetur à priuilegiato. Ad

confirmationem respondeo, priuilegium non tam

esse legem, quàm legis exceptionem. Et si est lex,

satis est promulgari aliis, qui obligantur ad fa-

ciendum, vel omittendum aliquid in fauorem pri-

uilegiati etiam ignorantis.

  Sed auctores secundæ sententiæ ad argumenta28

primæ tespondent: Ad primum etiamsi constitu-

tio illam Zenonis à die promulgationis vires ha-

buerit, quasi in actu primo, quia ab illo tempore

vim obligandi habebat: non tamen reipsa obliga-

bat, quasi in actu secundo, antequam subditis in-

notesceret, cùm constitutione illa decretũ esset, ne

comites priuatarum rerum Imperatoris, & Au-

gustæ, & aliorum eiusmodi munerum, quæ ibi

recenset, dignitate fulgentes, à Curiæ muneribus

immunes essent. Quod vt reipsa fieret, innotesce-

re constitutio debebat iis, quibus ex officio in-

cumbebat, curiæ munera conferre, à quibus eius-

dem constitutionis notionem comparare iis, qui

comites priuatarum rerum Imperatoris, & Augu-

stæ erant, necesse est. Quare etiam meritò dici po-

test, promulgationem constitutionis, qua priuile-

gium reuocatur, promulgari debere, & notam fieri

priuilegiatis, & ab ipsa die eiusmodi promulga-

tionis, & non antea, constitutionem vires habere,

vt docet Azor suprà q. 6. & insinuat Sotus 1. iust. q.

1. arti. 4. §. hoc autem.

  Ad secundùm respondeo, legata ipso iure in le-

gatarium transmitti, vt constat ex iuribus in arg.

allegatis: non verò priuilegium, quia nullo iure

hoc statutum est.

  Ad tertium respondeo, cap. si tibi absenti nihil

huic sententiæ officere: non enim negat priuile-

giatum absentem, & ignorantem habere aliquod

ius ex concessione principis: sed adhuc non gau-

dere ipso priuilegio, ac proinde priuilegium tunc

nihil operari, quia prius est esse, quàm operari.

Quòd verò excommunicatio, de qua in d. cap. 1.

de concess. præb. lib. 6. nullius sit momenti, ex eo

prouenit, quòd ad excommunicandum opus est

potestate iurisdictionis: quam tunc Episcopus non

habebat.

  Ad quartum respondeo, gesta per procurato-

rem specialem, vel literas ad eum finem impe-

trandi beneficium missas, moraliter censeri gesta

ab eo, cuius sunt literæ, & ideò beneficium impe-

tratum statim ipsi acquiritur: quia virtute est gna-

rus impetrationis, ipsique consentiens: priuilegia-

tus autem ignorās nullo modo consentit, nec ac-

ceptat oblatum priuilegium, ideo illo non gaudet,<-P>@@

<-P>neque priuilegium quicquam operatur in fauo-

rem ipsius.

  Mihi prior sententia magis probatur, quæ ta-29

men amplius declaranda est, pro quo aduerte Syl-Auctoris sen-|tantia.

uestrum verbo priuilegium, quæst. 16. hac vti di-

stinctione: aut priuilegium conceditur priuilegia-

to id postulanti per se, vel per procuratorem: aut

conceditur motu proprio, seu petitione alterius

quàm priuilegiati; qui non nomine priuilegiati,

sed suo nomine priuilegium alteri postulet. Priori

modo ait statim effectum habere, antequam denũ-

cietur priuilegiato, vt si alicui per se, vel per alium

petenti concederetur priuilegium, ne posset excō-

municari, excommunicatio post concessionem la.

ta nihil valeret, etiāsi tempore excōmunicationis

priuilegiatus nihil nosset. Hoc tamen limitat Vaz-

quez disp. 156. cap. 2. num. 31. & sequentibus: Nisi

priuilegium vim haberet dispensationis cōtra ali-

quam legem, vt priuilegiatus nō obstante lege illa

posset licitè, & validè contra illam operari: tunc

enim non est præsumendum Pontificem voluisse

suo priuilegio concedere, vt priuilegiatus ante

notitiam illius eo frui posset, quare dispensatus, vt

contrahat matrimonium, vel non ieiunet, nō frui-

tur priuilegio, antequàm certior fiat de illo, siquis

igitur matrimoniũ contraheret in gradibus prohi-Matrimoniũ|contrahens in|gradibus pro-|hibitis ante-|quā sciat ob-|tentam dispẽ-|sationem nihil|facit.

bitis. antequàm sciret dispensationem obtentam

fuisse, nō solum peccaret, sed etiam nullum effice-

ret matrimonium: quia priuilegium illud vim ha-

bet dispensationis, & non censetur concessum, vt

validum fiat matrimoniũ, quando mala conscien-

tia & non licitè contrahitur, nam cùm conceda-

tur priuatæ personæ, vt licitè contra legem com-

munem operetur, nondum censetur ei prodesse,

quoúsque habeat notitiā illius. Ex eo enim solùm

tempore poterit ille tuta cōscientia, contra legem

communem operari, & vti dispensatione, ac priui-

legio. Aliter tamen iudicandum esset, si reuocatio

fieret totius legis prohibentis, & irritantis matri-

monium in tali gradu: nam post legis reuocato-

rię promulgationem in curia, vel in concilio, etiā si

quis contraheret in illo gradu cum mala cōscien-

tia, matrimonium validum esset, quamuis nō sine

peccato contractum: firmitas enim matrimonij

tunc nō oriretur ex concessione, & gratia priuile-

gij, quæ non conceditur, nisi vt simul licitè fiat id,

quod firmum etiam debet esse, & stabile: sed ex re-

motione impedimenti, quæ fit per legis vniuersa-

lis reuocationem, qua lege non stante, omne quod

fit, firmum, & ratum est, etiam si ex mala conscien-

tia nō sine peccato fiat; eò quòd reuocatio legis nō

fiat in gratiam personæ particularis, sed in gratiam

omnium in vniuersum: qua de causa non requiri-

tur, vt à singulis etiam personis cognoscatur, sed

sufficit si promulgata sit, sicut quæcũque alia lex:

si verò posteriori modo priuilegium concedatur,

scilicet non petenti per se, vel per alium, sed motu

proprio, vel alio pro ipso petẽte, inquit Syluester,

nihli operari, donec illius notitiam habeat priui-

legiatus, nisi oppositum velit Pontifex. In hoc sen-

su veram existimat sententiā communem iurispe-

ritorũ (inter quos malè à nonnullis allegatur Bart.

& Imola, de quibus iam retulimus quid sentiant)

& eodem sensu hanc sententiam approbat Vaz-

quez loco cit. num 33. ita enim videtur communis

Doctorum sensus mentem Pontificum, & alio-

rum principũ intellexisse, & explicasse: eò quòd in

priori casu videtur duplex voluntas in priuilegij<-P>

@@0@

@@1@286 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>concessione simul conuenire, nempe & conceden-

tis, & eius cui conceditur: in posteriori autẽ casu

non item, donec illi, cui cōcessum est, priuilegium

innotescat, & illud acceptet.

  Cæterùm ego nihil referre existimo, quod pri-30

uilegium petente, vel non petente priuilegiatoAuctoris sen-|tentia.

concedatur: quia in vtroque euentu eundem sen-

sum habebit, ac proinde eundem effectum ope-

rabit ur.

  Deinde certum est, si priuilegium continet di-

spensationem in aliqua lege cum pri uilegiato, ni-

hil operari priuilegium, quantùm ad hoc, quod est

licitè operari contra legem, nisi priuilegiatus no-

titiam certam, vel probabilem dispensationis ha-

beat, quia iste effectus ex vi dispensationis igno-

tæ prouenire non potest, etsi maximè id vellet

princeps, si tamen lex erat simul irritans, & prohi-

bens, & princeps absolutè in lege dispensauit cum

aliquo, rectè potuit velle, vt etiamsi ipse propter

malam fidem peccaret, agendo contra legem, ta-

men validum esset, quod faceret. Vnde valdè no-

tandus est tenor dispensationis, vt postea intelliga-

tur, an actus fuerit validus nec ne, & in casu illo

matrimonij censerem cum Vazquez actum fuisse

nullum, quamuis, si priuilegiatus intuitu dispen-

sationis, quam putaret sibi esse concessam, con-

traheret, matrimonium esset validum, licet illud

fecerit mala fide, non habens integram notitiam

de concessione, & sensu dispẽsationis, & idẽ esset,

si oblitus dispensationis contraheret, quia in pri-

mo casu non ageret scienter, & cum magno con-

temptu contra legem, ideo non esset mens Ponti-

ficis, non dispensare cum illo sic operante: in se-

cundo autem casu, quia satis est fuisse aliquod tẽ-

pus, in quo iste posset licitè vti dispensatione, nimi-

tum quando ei innotuit, non enim est credendum

Pontificem velle, vt postquam factus est habi-

lis ad contrahendum, fiat iterum inhabilis ratione

ignorantiæ, vel obliuionis dispensationis prius

obtentæ, & notæ. Si cui verò concederetur priui-

legium, vt aliquid faceret, quod si antea faceret,

incurreret excommunicationem, vel aliam pœ-

nam: credo nō incursurum illam, etiamsi id faciat

mala fide, putans se non habere priuilegium in

contrarium.

  Ex dictis magna ex parte verā esse puto senten-31

tiā Azoris tom. 1. lib. 5. cap. 3. quæst. 5. qui inquitẽs,

an priuilegium habeat vim cum primùm conce-

ditur à principe, refert duas opiniones, primā quæ

ait à die notitiæ, non à die concessionis, quam opi-

nionem tribuit glos. Ioan. Monacho, Ioann. And.

Anchat. & Dom. cap. 1. de concess. præb. in 6. Pan.

Card. Decio, Alb. Iasoni, quos citant, & sequuntur

Felinus, & Beroi. ca. 2. de const. secundam, quæ ait

à die concessi priuilegij, quam tribuit Bart Innoc.

Host. Archid. Paulo, & Vitalino citatis à Felino, &

Beroi. imò addit nō solùm hos, sed etiam Felinum,

Pan. Ioa. And. Imol. & Gemin. docere, priuilegium

à die concessionis vim habere, id tamen à Decio c.

2. de consess. præb. & nonnullis explicari, vt ex illo

die à nullo reuocari possit, iuxta c. si tibi absenti, de

præb. in 6. sed hoc limitat Azor, vt à principe su-

premo reuocari possit. Deinde ait duo ex doctori-

bus colligi: primum est, quādo princeps nutu suo,

& nutu priuilegium concedit alicui absenti, &

ignoranti, prodest illi à die, quo datum est, in eo,

in quo alius potest priuilegiario nocere, vt si Papa

concedit Titio, ne Episcopus possit illum excom-<-P>@@

<-P>municare, & Rex, ne possit cogi tributa soluere,

aut in carcerem mitti, aut torqueri, aut aliquo cer-

to onere grauari, item si princeps aliquem absen-

tem in suum familiarem admittat, ac proinde con-

cedat ei priuilegia suerum familiariũ: non tamen

prodest absolute in cæteris, nisi postquam priui-

legiarius consenserit. Alterum est, quando quis

authoritate primcipis impetrat priuilegium per

literas ad id missas, vel nũcium, vel procuratorem

ad id destinatum: gaudet priuilegio à die, quo da-

tum est, secus verò quando absens, & ignorans ali-

ter impetrat: tunc enim eo non gaudet, donec ad

ipsum peruenerit.

------------------------------------------------------------

SECTIO VIII.

In lege reuocatoria alterius legis, quænam pro-

mulgatio requiratur.


COrdub. lib. 5. qui est de indulg. quæst.32

36. post tertiam conclusionem, quem1. Opin.

sequuntur aliqui recentiores, quæst.

90. art. 4. ait, ad reuocationem legis

solùm esse necessariam voluntatem

principis sine vlla promulgatione reuocationis,

quamuis ad alias leges necessaria sit promulgatio.

Primò, quoniam plura requiruntur ad con-

struendum, quàm ad destruendum. Secundò, quo-

niam obligatio legis in fieri, & conseruari pendet

ex voluntate principis: vt ergo si fictè legem fer-