Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

peccatum esse morrale contra charitatem, faculta-

tem vnicuique concedere maleficum occidendi,Maleficum oc-|cidere cuicun-|que facultate|accepta, post|sententiam est|peccatum mor|tale.

& ea facultate vti occidẽdo ipsum, quia adimitur

malefico potestas sacramenta pœnitentiæ, & Eu-

charistię percipiendi: & interdum peccaretur, quia

occisio fieret in alieno territorio, vel per clericũ,

qui irregularis fieret, & secundum aliquos pecca-

ret mortaliter propter scandalum, & propter iuris

canonici prohibitionem, & quoniam contra reli-

giosum statum ipsius est, esse occisionis ministrũ,

& aliquando ex odio, & ira rei id faceret.

  Addit Nauarra: si maleficus occidi iubeatur, si-

ne huiusmodi circumstantiis, quæ occisionẽ eius

inhonestam reddunt, licere magistratibus & Regi

facultatem concedere maleficum occidendi.

  Ad quartum respondeo solùm, probare leges38

iusta de causa transferre posse dominia, qua mu-

tatione facta mutatur ius naturale non secundùm

vim obligandi, & obligationem remotam, sed se-

cundùm effectum, vel obligationem proximam,

pro tunc enim non obligat, sicut anteà.

  Ad quintum respondeo, ibi non mutari ius na-

turæ, neque auferri ipsi vim obligandi ad redden-

dum depositum, sed tolli circumstantias, sub qui-

bus tantùm obligabat, & ideò non obligare pro-

ximè, & pro tunc, sed remotè, & pro alio tempore

in quo illæ circumstantiæ extiterint.

  Ad sextum, solùm probare ius humanum ad va-

lorem quorundam actuum posse aliquid exigere

quod non exigebat ius naturale, quod nō est mu-

tare ius naturæ secundùm vim obligandi, sed est

addere illi aliquid.

  Ex quo etiam patet responsio ad septimum.

Quando enim ius humanum exigit plures quàm

duos, vel tres testes ad testamentum, vel ad aliquẽ

contractum, aut actum, nihil præcipit contra iusCur acta quæ|dam non va-|leant, in qui-|bus plures duo|bus testes non|adhibeantur.

naturæ, vel euangelium: locus enim ille Matthæi

solùm probat neminem vnius tantùm testimonio

damnari posse, quod in Deuter. disertis verbis

traditum erat cap. 17. vers. 6. In ore duorũ, vel trium

testium peribit occidens: nemo occidetur vno contra se

dicente testimonium: & cap. 19. vers. 15. non stabit te-

stis vnus contra aliquem, quidquid ille peccati, vel faci-

noris fecerit, sed in ore duorum vel trium testium stabit<-P>@@

<-P>omne verbum. Cùm igitur plures quàm duo, vel

tres testes legibus humanis ad causarum decisio-

nem, vel testamenta requiruntur, nulla ex parte

euangelicæ legi derogatur: numquam enim ea le-

ge, aut naturali interdictum est, ne plures, quàm

tres testes in testamentis, vel aliis eiusmodi rebus

requirantur.

  Ad octauum patet responsio ex dictis.

  Ad nonum respondeo, sic dispensatio, irritatio,Dispensare in|voto quomodo|non sit contra|ius naturæ.

vel commutatio in voto, & relaxatio, vel absolu-

tio in iuramento, non derogari iuri naturali, sed

auferri conditionem, sub qua tantùm ius naturale

obligabat ad impletionem voti, vel iuramenti,

scilicet, quòd Deus, vel homo, in cuius fauorem

votum, promissio, aut iuramentum factum est; aut

is, qui ad id auctoritatem, & facultatem habeat,

iuri eiusmodi non cesserit: cedit enim Prælatus

vel alius, qui à Deo, à parte, aut à Republica cedẽ-

di potestatem habeat: & ideo cessat omnis obli-

gatio, aut etiam vis voti, promissionis, vel iura-

menti, non tamen cessat ius naturale, aut vis eius:

nam obligabit, vbi talis cessio non fuerit. De his

multa Azor lib. 6. cap. 1. quæst. 4. sed nunc hoc suf-

ficiat, quia fusior disputatio ad tractatus de voto,

& iuramento ac promissionibus pertinet.

  Ad decimum respondeo, solùm ostendere, iure

ciuili posse mutari naturale impropriè, tum per

additionem, tum per detractionem circumstan-

tiarum, sine quibus non obligat, retenta tamen vi

obligandi pro tempore in quo tales circumstantię

fuerint: detrahitur etiam aliquid iuri naturali,

quando vetatur, quod ipsum permittebat, sed ob-

serua cum Vazquez hac quæst. 94. art. 5. aliqua esseAliqua sunt|contra ius na-|turæ indispẽ-|sabilia.

contra legem naturæ, quæ nec variatis circum-

stantiis possunt honestari, vt mendacium, blasphe-

mia, & similia. Sicut enim Deus, nec per se, nec per

alium mentiri vlla ratione potest: ita neque alicui

dare mentiendi facultatem. Similiter nec faculta-

tem dare potest alicui, vt illi discredat, vt de pro-

missis ab eo desperet, vt ipsum odio habeat, vt

blasphemus in ipsum sit, &c. Nā amor, quo Deus

seipsum prosequi debet, & ipsa ratio exigit omni-

no, vt ad hæc nulli facultas detur: Deus autem à

sua ratione dictante, aliquid omninò debere fieri,

discordare non potest; quia discordando peccaret,

& seipsum negaret; peccare autem, aut seipsum

negare non potest: vt affirmat Paulus 2. Timot. 2.

------------------------------------------------------------

SECTIO VIII.

Vtrùm Deus aliquando legi naturæ derogauerit.


PArtem affirmantem suadere videntur39

testimonia scripturæ adducta à diuo

Thoma art. 5. argumento, sed contra:

vt quod dixit Deus Abrahæ Genes. 22.

Tolle filium tuum vnigenitum, quem diligis Isaac, &

vade in terram visionis, atque ibi offeres eum in holo-

caustum: & Exod. 11. ait Deus ad Moysem. Dices

omni plebi, vt postulet vir ab amico suo, & mulier à vi-

cina sua vasa argẽtea, & aurea: & c. 12. fecerunt́ filij

Israël sicut præceperat Moyses, & petierunt ab Ægy-

ptiis vasa argẽtea, & aurea, vestem quoque plurimam.

Dominus autem dedit gratiam populo coram Ægyptiis,

vt commodarent ea, & spoliauerunt Ægyptios: & Osee

1. vers. 2. sume tibi vxorem fornicationum & fac filios

fornicationum: cùm ergo fornicatio, furtum, & oc-

cisio innocentis sint contra legem naturæ, Deus<-P>

@@0@

@@1@Disput. V. Sectio VIII. 85

<-P>cum prædictis in lege naturæ dispensauit. Deinde

polygamia est prohibita iure naturali, tamen Deus

cum multis Patribus dispensauit, vt simul plures

haberẽt vxores, ergo. Prætereà matrimonium iu-

re naturæ est indissolubile: tamen Deus cum He-

bræis dispensauit, vt possent libello repudij dissol-

uere matrimonium: ergo aliquando derogauit le-

gi naturæ.

  Tenendum tamen est, Deum reipsa num quam40

legi naturæ derogasse. D. Thomas art. 5. ad secun-Deus nunquā|in iure natu-|rali deroga-|nit.

dum, & quæst. 100. art. 8. ad tertium, & alij in se-

quentibus referendi; qui docent, Deum non posse

hanc legem abrogare, nec in ea dispensare, quod

posteà confirmabimus. Nunc testimonia scriptu-

ræ adducta explanabimus.

  Quantum ad primum estimonium Abulens.Exponitur 1.|testimo. Gene.|22. Isaac non|fuerat in to-|to genere in-|nocens.

Genes. 22. §. non est ergo, existimat innocentis oc-

cisionem ita esse malam ex natura sua, vt nulla ra-

tione possit honestari, & ideò ait: Etiam si Isaac

comparatione cæterorum innocens esset, quia nulli eorum

nocuerat: tamen comparatione Dei fuisse nocentem, quia

peccatũ originale contraxerat, & aliquod veniale com-

miserat: ideo Deum potuisse pręcipere, vt occide-

retur. Isaac etiam comparatione Dei fuisse nocen-

tem probat Abulensis, ex illo Exod. 34. ver. 7. Nul-

lus apud te per se innocens est. Et quòd propter origi-

nale mereatur quis mortem, patet ex Genes. 2. In

quocumque die comederis ex eo, morte morieris: id est,

cum tota tua posteritate eris morti obnoxius, &

mors non solùm spiritualis, sed etiam corporea in

vobis inchoabitur, vt docet Pererius 4. in Genes.

ad cap. 2. disp. de pœna mortis. Sic etiam D. Thom.

artic. 5. ad. 2. ait, naturali morte moriuntur omnes

communiter tam nocentes, quàm innocentes,

quæ quidem naturalis mors diuina potestate in-

ducitur propter peccatum orignale, secundùm id,Propter pecca|tum originale|mors infligi â|Deo Isaac po-|tuit.

1. Reg. 2. Dominus mortificat, & viuificat: & ideo abs-

que aliqua iniustitia secundùm mandatum Dei

potest infligi mors cuicumque homini nocenti,

vel innocenti: & loquitur D. Thomas respondens

ad argumentum de Isaac: & similiter respondent

alij multi Genes. 22. sed non placet, quod ait Abu-

lensis occisionem innocentis nulla ratione hone-

stari posse: nam vt omittam argumenta, quæ ad-

ducit Nauarra 2. de rest. cap. 3. p. 2. dub. 1. vt osten-

dat licere aliquando publicis magistratibus ob

Reip. commune bonum innocentem morti addi-

cere, quæ sanè nec leuia sunt, nec facilè ad ea re-

sponderi poterit; illud satis Abulensis sententiam

labefactat, quòd nulla ratio afferri potest, cur

Deus non possit omninò innocentem morti tra-

dere: cùm sit supremus & absolutus Dominus vitæDeus omnino|innocentẽ mor|ti tradere po-|test.

& mortis. Deut. 32. Videte quod ego sim solus, & non sit

alius Deus præter me: ego occidā, & ego viuere faciam,

&c. Sapien. 13. Tu es Domine, qui vitæ, & mortis ha-

bes potestatem; & deducis ad portas mortis, & reducis.

Eccli. 23. Domine Pater, & dominator vitæ meæ: & in-

frà, Domine Pater, & Deus vitæ meæ: 1. Paralip. 19.

cuncta, quæ in cælo sunt, & in terra, tua sunt. Quare

optimo iure Medina 5. affirmat, occisionem inno-

centis non esse intrinsecè malam; alioqui nō fuis-

set iussa à Deo. Putauit Medina, & meritò vt cre-

do, non ob peccatum originale, vel veniale Deum

præcepisse Abrahæ, vt filium interficeret, sed iure

dominij, quod etiam solùm videtur Abraham cō-

siderasse, vt filium occidere vellet ad præceptum

Domini: ergo hoc ius sufficit, vt planè etiam do-

cet D. Thomas 2. 2. quæst. 64. artic. 6. imò in morte<-P>@@

<-P>Isaac nō videtur habere locum occisio in pœnamPropter pecca|tum originale|non fuit præ-|cepta à Deo|mors Isaac.

peccati originalis: mors enim modo supernaturali

illata, scilicet ad pręceptum supernaturale Dei, nō

videtur pœna peccati originalis, sed tantùm mors,

quæ naturali ordine potest prouenire, siue sit vio-

lenta, siue non: peccata etiam venialia fortè omnia

erant remissa Isaac, quoad culpam, & pœnam: er-

go propter illa non intulisset Deus tam grauem

pœnam. Nec scio, quando Deus ob peccata venia-

lia præsertim modica, & pauca, qualia credere

possumus fuisse in Isaac, mortem intulerit. Vo-

luntas ergo illa Abrahæ circa occisionem Isaac ex

facultate, & iussu supremi Domini honestabatur,

vt tenet Valentia disput. 7. quæst. 4. punct. 6. Azor

tom. 1. lib. 6. cap. 1. quæst. 3. similiter asserens, in-

stinctu & auctoritate Dei licuisse Samsoni seMors Samso-|nis iusta fuit.

occidere, quod passim alij docent ex Augustin. 1.

ciuit. cap. 21. & colligitur ex Iudicum 16. vbi ad ta-

le opus auxilium Dei implorauit, & Hebr. 11. vbi

inter Sanctos refertur.

  Ad secundum de spoliatione Ægyptiorum re-41

spondet D. Thomas art. 5. ad 2. fuisse iustam, quiaExponitur 2.|testim.

facta est ex præscripto Dei, qui vniuersorum est

Dominus. Cui rationi & illud addit D. Thomas

quæst. 100. art. 8. ad 3. & 2. 2. quæst. 66. art. 5. ad 1.

nimirum, filios Israël tulisse spolia ÆgyptiorumCur Hebræi|Ægyptios spo|liando nōpec-|cauerint.

Deo supremo iudice ita decernente, vt merces la-

borum, quibus Ægyptiis inseruierunt, & pretium

afflictionum, quas immeritò passi erāt, ab eisdem

persoluerentur, vnde Sap. o. vers. 15. Hæc populum

iustum, & semen sine querela liberauit à nationibus,

quæ illum deprimebant, & vers. 16. & reddidit iustis

mercedem laborum suorum, & vers. 19. ideo iusti tule-

runt spolia impiorum: in his consentiunt Valentia &

Azor suprà, & alij communiter. Adde id potuisse

Hebræos facere, non solùm ad compensationem

laborum suorum, sed etiam iure belli, quod cōtra

illos publicos hostes iustè gerere poterant, & iste

titulus est vniuersalior: nam titulus compensatio-

nis laborum solùm habebat locum erga illos in

quorum vtilitatem laborauerunt: hîc verò erga

omnes. Nec peccauerunt mutuo petendo, quæ nō

essent reddituri: nam, vt ait Azor, vel habuerunt

animum absolutum reddẽdi, vel sub conditione,

quod Deus non daret illis facultatem retinendi;

& ita nullus dolus, nulla fraus, nullum mendaciũ

intercessit.

  Ad tertium, de Osea respondet D. Thomas ar.42

5. ad 2. Deum non dispensasse cum illo in lege na-Exponitur 3.|testim.

turæ, neque iuri naturę derogasse: quia fornicatio,Quomo do|Osee non pec-|cauerit, acci-|piens vxorem|meretricem.

quæ est prohibita lege naturæ, est accessus ad non

suam, cùm autem Deus præcipit accedere ad ali-

quam, facit illam suam, & ideo ille non peccat

peccato fornicationis, neque adulterij. Idem docet

qu. 100. art. 8. ad. 3. & 2. 2. quæst. 154. art. 2. ad 2. Va-

lentia & Azor suprà, Sotus infrà. Sed contra hanc

solutionem obiiciunt aliqui: nam vel ex præcepto

Dei efficitur, vt illa ad quam quis accedit, sit eius

vxor, aut solùm efficitur, vt facultatem habeat ac-

cedendi ad illam sine matrimonio tamen. Si pri-

mum detur, Polygamia vnius vxoris ad multos

viros licita esse poterit ex præcepto diuino, quod

validissimis rationibus reiicit Cardinalis Bellar-

minus 1. de matrim. cap. 11. & 12. Si verò detur se-

cundùm, quod Sotus 4. d. 27. quæst. 1. art. 2. §. hoc

autem, possibile affirmat. & D. Thomas 2. 2. quæst.

154. art. 2. ad 2. ait enim Ozeam non peccasse for-

nicando ex præcepto diuino, nec talem concubitũ<-P>

@@0@

@@1@86 Quæst. XCIV. Tract. XIV.

<-P>propriè fornicationem debere dici, quamuis for-

nicatio nominetur referendo ad cursum commu-

nem; contra id arguitur: quia accessus ad nō suam

per se loquendo est contrarius bonæ educationi,

& institutioni prolis: ergo est intrinsecè malus,

sed obiectio parui momenti est: nam primò dici

potest illud genus polygamiæ ex præcepto, & or-

dinatione Dei; præsertim si velit incōmoda, quæ

inferre posset polygamia illa, impedire, licitam &

honestā fieri posse, maximè in aliquo particula-

ri, & non in tota Rep. humana.

  Secundò, Deum posse dare ius, & facultatem

ad vtendum aliqua fœmina, quæ illi non sit con-

iuncta vinculo matrimonij, siue sit & maneat

coniuncta alteri, siue non, nec Deus, qui supre-

mus omnium Dominus est, iniuriam in ea re

faciet marito eiusdem fœminæ, vel proli, quam-

uis male educetur, vel instituatur, aut alia patiatur

incommoda, quæ tamen ipse posset impedire, si

vellet.

  Locus tamen Oseæ ad prædicta non cogit: po-Oseas potuit|Gomer in vxo|rem sine pecca|to ducere.

test enim intelligi, vt Deus iusserit Prophetæ cum

fœmina illa matrimonium contrahere, vt inter-

pretantur Hieronymus, Theodoretus, & alij ibi,

Irenæus lib. 4. cap. 37. versus finem, Augustinus

22. contra Faustum cap. 80. & 86. & 89. & lib. con-

tra Secundinum cap. 21. & colligitur ex Oseæ 1.

vers. 3. & abijt, & accepit Gomer filiam Debelaim (sci-

licet in vxorem) & concepit, & peperit filium, &c.

nam accipere aliquam in vxorem, est cum illa ma-

trimonium cōtrahere, vt 1. Cor. 7. Si acceperis vxo-

rem, non peccasti; illud verò, fac tibi filios fornicationũ,

idem est quod, fac filios tuos per adoptionẽ, illos quos

mulier ex fornicatione suscepit: & fauent 70. In-

terpretes iuxta regiam translationem, legentes,

tolle tibi vxorem fornicationis, & translatio Hieron.

sume tibi vxorem fornicationum, & filios fornicationis:

facilius esset hoc respōsum, si cum Augustino 22.

contra Faustum cap. 80. legeremus, accipe tibi vxo-

rem fornicariam, & fac tibi filios de fornicaria.

  Retenta tamen vulgata editione latina, illam

ego interpretationem probo, quam adhibet Ri-

bera, Oseę 1. nu. 30. & Azor suprà, vt Propheta fi-

lios appellet fornicationũ, eò quòd exemplũ ma-

tris secuti libidinosi essent futuri, hoc est, vehemẽ-

ti cum ardore idola culturi, in quam sententiam

facit, quod Propheta addit. Fac tibi filios fornicatio-

num, quia fornicans fornicabitur terra à Domino, id

est, qui filij Israël valde dediti erũt idolorũ cultui.

  Ad quartum, de polygamia quidam dixere tā-43

tùm fuisse prohibitam iure positiuo, in quo per-Polygamia iu|re naturali est|prohibita.

spicuum est Deum dispensare posse. Sed tenendo

(vt verior habet opinio) prohibitam, imò & irri-

tam esse iure naturali, propter multa, & grauissi-

ma incommoda, quæ per se loquendo habet an-

nexa, dicendum est, Deum inea non dispensasse

propriè, sed latè, nimirum mutando materiam iu-

re dominij supremi. Cùm enim sit omnium supre-

mus, & absolutus Dominus, potest iusta de cau-

sa velle, aut concedere, vt aliqui plures vxo-

res habeant non obstantibus incommodis, quæ

ex illo sequi solent, quæ tamen gratia, & prouidẽ-

tia sua speciali, in patriarchis magna ex parte im-

pediuit.

  Ad quintum, de libello repudij aliqui dicunt,44

facultatem à Deo non vt supremo gubernatore,Libellus re-|pudij quomodo|Iudæis permis|sus fuerit.

sed vt supremo Domino, ac proinde sine dispen-

satione propriè dicta datam fuisse Hebræis, vt per<-P>@@

<-P>libellum repudij matrimonium verè dissoluerent,

vt significatur Deut. 24. & Malach. 2. & docẽt Abu-

lensis, Durandus, Scotus, Paludanus, Almainus,

Maior, & alij 4. d. 33. & valdè probabile putat Azor

suprà: licet censeat indissolubilitatem matrimonij

esse de iure naturæ, contra alios, asserentes esse

tantùm de iure diuino positiuo, & licet alij dicant

libellum repudij non fuisse licitum, sed impunè

permissum, vt glossa ordinaria, Theodoretus,

Lyra, Altisiodorensis, & Magister.

  Sic etiam dicunt aliqui, vsuras ab extraneis ac-Vsuræ quomo-|do Iudæis per|missæ.

cipere concessum fuisse Iudæis à Deo, non vt gu-

bernatore, sed vt supremo omnium Domino, ac

proinde per dispensationem impropriè dictam.

Alij verò dixerunt impunè tantùm fuisse permis-

sas, vt latè vidimus tract. de vsuris.

  Sic etiam impropriè dispensat Deus cum infi-

delibus coniugatis, conuersis ad fidem, in indisso-

lubilitate matrimonij, quæ de iure naturæ est.

------------------------------------------------------------

SECTIO IX.

An possit Deus de potentia absoluta legi naturæ

derogare.


PRima sententia est, in omni-45

bus præceptis Decalogi, siue aliis1. Opinio.|Deum posse di|spensare &|abrogare om-|nia præcepta|iuris naturæ|qui teneant.

particularibus naturæ, posse Deum

dispẽsare, & illa abrogare, ac proin-

de licita facere omnia, quæ sunt illi-

cita iure naturæ, & contraria præcepta inducere à

Deo, vt odium Dei possit non solùm fieri licitũ,

sed debitum ex præcepto: ita tenet Ocham 2. qu.

19. ad 3. 4. & 5. dubium. Eadem sententia tribui so-

let Petro de Aliaco Cardinali Cameracensi 1. qu.

14. art. 3. Cæterùm licèt ibi §. sed ista responsio, as-

serat non apparere repugnantiam in ea dispensa-

tione & abrogatione, respondeatque argumentis,

quibus Gregorius Ariminensis Ochamum impu-

gnat, tamen in §. ideò qui velit, ait, hîc tamen nihil

assero, quia quid quid sit de hoc, nihil est contra di-

cta. Cordubiensis 3. lib. quæst. 10. pro eadem sen-

tentia refert Andream de Castronouo, 1. sent. circa

finem, & ipse Cordubensis vsque adeò eam pro-

babilem existimat, vt defendat tanquam probabi-

le, Deum posse dispensare in præcepto non agen-

di contra propriam conscientiam, quod etiam vi-

detur defendere Almainus 3. moral. cap. 15. & 16.

Hanc sententiam conati sunt saltem ex parte su-

scitare quidam Theologi, qui meritò ob hoc, &

alia à tribunali sanctæ inquisitionis VallisoletanæGersonis opi-|nio non satis|tuta.

puniti sunt. Fauet Gerson alphab. 61. lit. E, seu 3. p.

lect. 1. de vita spiri. corol. 10. vbi affirmat, nullum

actum esse malum, nisi quia diuina volũtate pro-

hibitus, nec bonũ, nisi quia diuina volũtate appro-

batus, & probabile esse, quemcũque actũ etiam

odium Dei posse approbari, aut non prohiberi à

diuina voluntate. Ac proinde posse esse bonum,

aut non malũ, licèt attenta Dei sapiẽtia, & boni-

tate non videatur congruum, aut possibile de ali-

quibus actibus, quod non sint diuina voluntate

prohibiti, & secundùm hoc posse solui quæstio-

nem de dispensabilitate, vel indispensabilitate di-

uinæ legis, scilicet naturalis.

  Nonnihil etiā fauet D. Thomas quæst. 100. art.

8. dum ait, Deum in sua naturæ lege dispensare nō

posse, quia fidelis est, & seipsum negare non po-