Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
quidem primum, & ferè totum tertium dictum Suarez. Sed displicet, quod in secundo dicitur, ne- cessariam esse illam voluntatem posteriorem sa- tisfaciendi præcepto per priorem Missam; quia cùm iam homo fecerit totum, quod ei fuit præ- ceptũ, illa voluntas sequens, quæ in pręcepto non est, nec est necessaria ad faciendum, quod ei præ- ceptum est: nihil referre videtur, neque commu- nis opinio hunc actum requirit, sed tantùm ait, il- lum non teneri ad audiendam aliam Missam, quia priore satisfecit præcepto, quia satisfecit intentio virtualis, interpretatiua, vel habitualis satisfacien- di illi: aliàs teneretur quis habere actualem inten- tionem satisfaciendi, & alioqui peccaret nisi igno- rantia, vel inaduertentia naturalis illum excusaret: imo aliqui apertè dicũt, non esse necessariam po- steriorem illam voluntatem satisfaciẽdi per prio- rem Missam. Si tamen aduertens esse festum, non<-P> @@0@ @@1@ aliam Missam. Sed non inde sequitur, teneri se ad iudicandum, se præcepto satisfecisse seu Missam audisse: ad tale enim iudicium non obligatur: licet eo secluso teneretur aliam Missam audire. Hæc sententia sumi potest ex D. Thoma 2. 2. qu. 104. ar. 3. ad secundum, dicente licet actus virtutis sit in præcepto, potest quis implere actum virtutis, non attendens ad rationem præcepti, & ex Soto 3. iust. quæst. 3. art. 9, & lib. 10. quæst. 5. art. 5. circa finem corp. vbi ait præceptum audiendi Missam solùm obligare ad audiendum taliter, vt sit actus huma- nus: & Paludano 4. dist. 15. quæst. 5. nu. 24. vbi di- cit requiri, quòd talis actus sit moralis, & non suf- ficere, quòd proficiscatur ex imaginatione: & sic potest intelligi Syluester verb. hora, quæst. 11. dist. 1. citans Paludanum, quāuis videatur fauere Ioan. Medinæ dicens, debere recitationẽ horæ inchoari intentione formali virtuali, vel habituali satis- faciendi. Durand. 4. dist. 15. quæst. 12. loquitur, vt Paludanus expressius nostram opin. tenent. Ad exemplum Ioannis Medinæ respondeo, non esse simile; quia is, qui dat aliquid animo explicito vel implicito tunc nō soluendi, verè do- nat, donatione autem præsenti non extinguit an- tiquum debitum: at qui facit quod ei est iniustum, velit, nolit, extinguit obligationem pręcepti. Sicut etiam præcepto eleemosynæ satisfit dando illā ex inani gloria reliquacumque alia intentione, & præcepto restituendi, restituendo quacumque in- tentione, imo restituendo sine libertate extinguit obligationem præcepti: quia iam dominus rem suam habet: vt rectè Sotus 2. iust. quæst. 3. art. 9. & Medina quæst. 100. art. 9. aliiq́ue recentiores. Sed hi omnes docent, si cui in pœnitentiam iniunge- retur ieiunium, aut flagella, & inuitus priuaretur cibo vel vapularet, non satisfacturum, quia præce- pta sunt de actibus, non de mera passione: aduerte quòd sicut potest satisfacere quis præcepto igno- rans actum esse in præcepto, vel de præcepto non cogitans, ita potest satisfacere voto ignorans vo- tum, vel de illo nō cogitans, imo eodem actu po- test quis sic satisfacere voto & pręcepto, nimirum si non vouit multiplicare actus. Sed dubitabis, an si quis inuitus, & reluctans, ac vi præcisa audiret Missam, incurreret pœnas iu- ris impositas contra non audientes Missam in illo euentu. Sotus illo art. 9. Medina etiam quæst. 100. art. 9. & omnes recentiores, & Suarez supra putāt, illum non satisfacere præcepto, sed teneri ad au- diendum aliam Missam: quod si non faciat, putant communiter recentiores, incurrere pœnas iuris, verbi gratia, excommunicationem, si sub excom- municatione esset tunc præceptum audiendi Mis- sam: & Bartholomæus Medina, proculdubio ma- nere excommunicatum: quia non magis implet præceptum quàm ebrius, imò minus cùm habeat actum contratium: sed ebrius maneret excommu- nicatus, nisi aliā Missam audiret: ergo & ille: item, quia præceptũ est de auditione libera, ille autem audit omninò inuitò: ergo nō satisfacit præcepto: ergo incurrit pœnas non satisfacientium. Sotus tamen ait, quod non incurreret pœnas iuris: non loquitur consequenter. Victoria vt referunt qui- dam recentiores, censuit probabile illum satisfa- cere præcepto, quia modo humano assistit Missæ, nempe vtendo ratione, licet omnino inuitus. De eo verò, qui non vi præcisa, sed metu assi-<-P>@@ <-P>stit, Sotus & omnes dicunt satisfacere præcepto: quia liberè & voluntariè assistit: nam quæ metu fiunt, sunt verè, & simpliciter voluntaria. Sed rogas, an qui dedit eleemosynas, ignorans se habere debita incerta, quæ posset eleemosynis extinguere, illa extinguat, nec teneatur restituere: quidam affirmant, quia cuiusque intentio virtua- lis vel habitualis est, extinguere debita, & non do- nare, si debet, sed restituere, sicut quando egenti, vel perenti tribuit centum, ignorans vel non ad- uertens, quod illa illi debebat, non censetur dona- re velle, sed restituere: sed mihi res est satis dubia in vtroque exemplo: quia ille absolutè vult dona- re, licet non esset donaturus, si sciret debita: ergo verè donat: donatione autem non extinguitur de- bitum. Secus si formali, vel virtuali intentione generali, vel speciali vellet soluere, siquid fortè deberet. Sic si quis daret aliquid ei quem putauit gratum fore, licet postea sciat esse ingratum, non potest vi, aut clam illud recuperare: quia absolutè sine vlla conditione donauit, vt communiter dici- tur tract. de furto. Rogas prætereà, an modus charitatis cadat sub præcepto Respondeo cadere sub præcepto chari- tatis; non sub aliis. D. Thomas, Medina, Vazquez & alij, quæst. 100. art. 10. Sotus 3. iust. quæst 3. art. 10. imò per actum, qui aliàs sit peccatum, potest satisfieri præcepto iustitiæ, misericordiæ, & simi- libus, vt ait Soto eadem quæst. art. 9. & similiter Medin. quæst. 100. art. 9. & Valentia disput. 7. qu. 8. puncto 2. vbi tractat, an modus virtutis, aut chari- tatis cadat sub præcepto. ------------------------------------------------------------ Vtrum lex humana etiam ciuilis, possit omnes virtutis actus præcipere, & vitij prohibere. actus potest lege humana præcipi, & cuiuslibet vitij aliquis actus potest lege humana prohiberi: D. Thomas quæst. 96. art. 2. & 3. Caietanus, Con- radus, Medina, & omnes recentiores ibi. Sotus 1. iust. quæst. 6. art. 2. & 3. Valentia hic disp. 7. quæst. 5. punct. 7. Antoninus 1. part. tit. 17. cap. vnic. §. 4. Sayrus tomo 1. Thesauri. lib. 3. cap. 3. nu. 5. Nauarr. de redditibus quæst. 2. monito vlt. nu. 2. Sebastia- nus Medicis in repet. capit. erit autem lex, dist. 4. à num. 57. vsque ad 63. Azor lib. 5. cap. 5. quæst. 2. & 3. in 1. tomo. Molina tract. 1. de iust. disp. 1. Nauar- ra 2. de rest. cap. 3. à num. 113. Et quidem, quòd singularum virtutum aliquem actum lex humana præcipiat, in Ecclesiastica, con- stat inductione: nam præcipit actum temperantię, scilicet ieiunium; religionis, scilicet confiteri se- mel in anno, communicare in Paschate, vacare in festis ab operibus seruilibus, & Missam audire, fi- dem confiteri, iuramentum fidelitatis & obedien- tiæ præstare, vota implere, &c. iustitiæ, soluere de- cimas; pœnitentiæ, confiteri, & satisfacere; & sic de aliis. Ratio verò est, quia potestas Ecclesiastica intendit bonum spirituale totius Ecclesiæ, & illud iuuant, & interdum sunt necessaria singula gene- ra, seu species virtutum. De legibus autem ciuilibus quidam putant, so- los iustitiæ actus præcipere posse: quod sentit Sar- mientus lib. de redditib. part. 4. cap. 5. vbi ait, iure humano posse determinati diuinum quoad iusti-<-P> @@0@ @@1@ ait, præceptum diuinum de abstinentia determi- natum esse lege Ecclesiastica: ergo de sola lege ci- uili sentire videtur, non posse determinare ius di- uinum, nisi in materia iustitiæ. Sotus etiam 5. iust. quæst. 1. art. 7. §. vnde ad secundum, & Corduba lib. 2. quæst. 27. ad 4. 2. opinionis dicunt, neminem posse cogi, scilicet à Iudice vel legislatore ad id, ad quod non tenetur ex iustitia, sed ex charitate. Fa- uet D. Thomas q. 99. art. 5. ad primum dicens, mo- ralia tantùm sunt lege determinabilia, in quātùm pertinent ad iustitiam: & fundari potest in l. hac lege. C. de pactis conuentis, in illis verbis: Quam- uis enim bonum erat, &c. attamen cōditores, quo- niam legũ æquitatis conuenit esse fautores: æqui- tas maximè propria est iustitiæ, vt ait Cicer. 1. de offic. num. 93. ergo. Fauet Augustinus ciuit. cap. 21. quatenus cum Scipione Africano significat, pa- cem, & conseruationem ciuitatis ex solius iustitiæ obseruatione pendere: nam sola illa potest legisla- tor præcipere, quæ ad finem suæ potestatis neces- saria sunt: ergo si solus iustitiæ vsus est necessarius ad finem potestatis ciuilis; solos actus iustitiæ prę- cipere potest. Sed censeo cum D. Thoma & omnibus aliis pro conclusione citatis, etiam actus aliarum vir- tutum præcipere posse, & est sententia Aristot. 5. ethic. cap. 1. vbi iustum legitimum, id est, lege hu- mana statutum, generalius esse dicit, quàm pro- prium iustitiæ debitum. Nam leges, inquit, de om- nibus dictant, coniectantes communem vtilitatem: & postea in particulari declarat, præcipere ca, quæ pertinent ad tẽperantiam, māsuetudinem, fortitu- dinem & alias virtutes. Similia dicit cap. 2. & 1. mag. mor. cap. 34. & D. Thomas quæst. 94. art. 2. & & Plato 1. de legibus, sumitur etiam ex l. iustitia, ff. de iustitia & iure, §. iuris præcepta sunt hæc, honestè
state tum sumpta pro castitate, tum de honestate latiùs sumpta, ait enim; Honestè, quantùm adse, quæ
per, & circa mores seruatur, vt infrà, de tut. & curat. l. scire oportet, §. penult. Adde hic, quod si sit mere-
hactenus glossa, ergo leges ciuiles non solùm in materia iustitiæ: sed etiam castitatis, & aliarũ vir- tutum disponunt. Quod etiam sumitur ex §. iuris præcepta instit. de iustitia & iure: vbi textus ha- bet eadem verba, quæ textus superior, & glossa si- militer: sed loco illius additionis ponitur alia in glossa huius 2. tex. Additio est huiusmodi. Ideo di- cit Angelus mulierem honestè viuere, quæ viuit secun- dùm mores loci, sed castè viuere non intelligi, quæ tran- sit ad secunda vota, scilicet respectu mariti, vel filiorum eius, sed respectu aliorum secus: in quo exemplo ali- quid est reprehensione dignum. Ad rem tamen, ex his constat, leges ciuiles non solùm circa iusti- tiam, sed etiam circa castitatem, & alias virtutes versari posse: quod etiam sumitur ex dicto §. iuris præcepta vers. huius studij instit. & l. 1. ff. de iustitia & iure, vbi dicitur: huius studij duæ sunt positiones,
ait, consistere in sacris, in sacerdotibus, & magistrati- bus: ad quod multa congerit: & Oroscius in illo §. l. 1.<-P>@@ <-P>ff. de iustitia & iure, sacrorum nomine cæremo- nias intelligit ad religionis eultum pertinentes: & iure Romanorum in eo dicta erant de rebus di- uinis, l. 1. ff. de interdictis, & l. 1. C. de summ. Trin. orthodoxa de Trinitate fides à populis amplectẽ- da decernitur. Castitatis intuitu, quàm clerici ser- uare tenentur, eisdem habitare cum fœminis in- terdicitur, l. eum qui. C. de episcop. & cleric. simo- nia prohibetur eod. tit. l. si quemque, & legib. ve- terum Rom. de temperantia, liberalitate, & ma- gnificentia plura constituta esse, cōspicimus apud Aul. Gell. 2. noctium Attic. cap. 24. ergo ad leges ciuiles pertinet præcipere aliqua ad religionem spectantia, vt sunt sacerdotes, & sacra: & ita extra Ecclesiam Christi & nunc, & olim Reges, de per- tinentibus ad religionem disponebant: sed in Ec- clesia post Christi aduentum pertinet ad sum- mum Pontificem, nō ad Reges, & Principes Chri- stianos, nisi de consensu Pontificum, consentien- tium, vt Principes de religione aliquas leges ferāt in fauorem Ecclesiæ, & religionis Christianæ. Probatur ratione: quia omnes virtutes morales sunt necessariæ ad conseruationem, augmentum, & bonum Reipub. & in primis de religione om- nes Philosophi dixerunt: esse Reip. fundamentum, & firmamentum: de iustitia commutatiua, distri- butiua, vindicatiua, & legali per se constat, in qua Principes temporales non solùm pręcipiunt actus debitos de iustitia, vt restitutionem & similia, sed etiam indebitos, vt emptiones, venditiones, vindicationes, seu punitiones, & alios contractus, & actus, in quibus exercetur iustitia, sed absolutè non erant debiti de iustitia. Interdum etiam est necessaria misericordia & eleemosyna, præsertim erga infirmos vel detentos in carcere, & peregri- nos, quā posset Rex præcipere. Fortitudinis actus maximè etiam sunt necessarij in Repub. & Princi- pes præcipiunt illos, vt expectare & aggredi ho- stem, fortiter dimicare, &c. De castitate præsertim mulierum, de temperantia in cibis, & potibus, de moderatione in sumptibus funerum, vestium, fa- mulorum, &c. expedit leges ferre, & de hospitali- tate, de pietate erga parentes & filios, de gratitu- dine erga benefactores, & sic de aliis. Et sic disp. 3. sect. 1. diximus, legis humanæ effectum esse red- dere hominem simpliciter bonum, ad quod re- quiruntur omnes virtutes: ergo lex humana po- test disponere in materia cuiuscumque virtutis. Quod verò dixit D. Thomas quæst. 99. art. 5. ad 1. moralia in tantum sunt lege determinabilia, in- quantum pertinent ad iustitiam, de legali intelli- ge, quæ actus virtutum omnium ad bonum com- mune ordinat: quam mirificè extollit Aristotel. 5. ethic. cap. 1. quæ interpretatio colligitur ex eodem D. Thoma ibi, & ex loco citato in nostra conclus. & ex 2. 2. quæst. 118. art. 4. ad secundum, vbi elee- mosynam lege præscribi posse affirmat instante pauperum necessitate, & cum bonorum copia non necessaria diues abundat ad l. hac lege. C. de pa- ctis conuentis. Respondeo licet Imperator debeat esse æquitatis fautor: tamen etiam debere esse fau- torem aliarum virtutum, quantùm expedit bono publico. Dices, vsum liberalitatis & magnificentiæ, eu- trapeliæ, amicitiæ, & similium, non esse adeò ne- cessarium Reip. nec priuatis: ergo non potest præ- cipi lege humana, præsertim quòd ex natura sua postulare videntur carentiam necessitatis, & obli-<-P> @@0@ @@1@ posse limitari ad virtutes cardinales, & alias simi- les, quæ ad commune bonum necessariæ sunt; vel posse dici, quòd quamuis leges humanæ non pos- sint præcipere tales actus; possunt tamen eis po- nere modum, & mẽsuram, eaq́ue ratione esse ma- teriam legis humanæ. Sed melius respondeo, in aliquo casu tales actus esse necessarios, vel valdè vtiles communi bono, & hoc satis esse, vt aliquā- do, licet rarius præcipi possint, verbi gratia, quod sint liberales, & magnifici cũ Principibus vel Re- buspublicis, amicis, vel cum consanguineis, vel cũ priuatis amicis, quòd inter illos fiāt aliqua conui- uia, vel donationes, & munera in signum amicitię, quòd sint ludi publici, & priuati ad recreationem populi, & hilaritatem ciuium, &c. Nulla est virtus etiam Theologica, cuius externos actus nō possit lex humana aliquando iniungere. Secunda pars conclusionis clara est: quia non minus, imò magis necessarium est Reipubl. vitare malum, quàm facere bonum. Vnde primo loco poni solet Psal. 36. Declina à malo, & fac bonum, & Psal. 23. quis ascendet in montem Domini, &c. innocens
Dices, actus vitiorum iam sunt prohibiti iure naturę: ideo non oportet prohiberi lege humana. Respondeo; prohibitio naturalis sępe non est om- nibus nota, & à cognoscentibus illam sæpe exte- rius negaretur, aut dissimularetur: ideo oportet eadem quæ sunt prohibita lege naturali, prohibe- ri lege humana, sicut Apostoli Act. 15. prohibuere fornicationem, quia naturalis malitia ipsius erat minus nota: sicut D. Thomas & alij, 1. part. qu. 1. & alibi etiam pro notis lumine naturæ fuisse neces- sarium Præterea etiam in illis, quorum malitia est notissima, necessarium fuit pœnas addere. Item expediens fuit, vt actus aliqui qui ex natura sua non erant vitiosi, redderentur mali obiectiuè, seu vitiosi per ipsam prohibitionem. Dico secundò, lege humana non posse præcipi omnes actus virtutum, nec prohiberi omnes actus vitiorum: ita D. Thomas, Caietanus, & alij relati in prima conclusione. Prima pars patet; non enim potest præcipi collectio omnium actuum studio- sorum, quia quidam inter se pugnant, vt virgini- tas, & continentia cum actu matrimonij: & Dein- de durissimum esset, ad totam collectionem inter se non pugnantium, obligare, vt est virginitas, aut perpetua castitas, seu continentia, paupertas, & si- milia, quæ sunt valdè difficilia, & propriè dicun- tur consilia Euangelica: similiter nec ieiunare fre- quenter in pane & aqua, matrimonium contrahe- re, religionem ingredi, de necessariis ad conserua- tionem status, eleemosynam facere: quia lex hu- mana debet esse moderata, & suauis, & de re mo- raliter possibili; & non de rebus difficillimis, nisi in casu raro, quo essent valdè necessariæ ad cōser- uationem Reipub. ob id posset Ecclesia præcipere confessionem, nisi à Deo fuisset præcepta, quia est difficillima: imò aliqua, licèt sint bona, & facilia, nō possunt lege humana præcipi, quia sunt parum necessaria & vtilia, vel sine præcepto communiter fiunt, & ea præcipere esset onerare homines, & il- laqueare conscientias absque necessitate, vel suf- ficienti causa: quamuis interdum si pręciperentur, factum teneret, & lex seruanda esset.
Et quamuis lex humana sæpe determinet diui- nam, quoad tempus, modum, & alia: quæ non ca- debant sub lege diuina: vt lex diuina præcipit con- fessionem, & communionem, & dari alimẽta Mi- nistris Ecclesiæ: & lex Ecclesiastica determinat, vt cōfessio fiat singulis annis, communio in Pascha, & quòd in alimenta Ministrorum Ecclesiæ den- tur decimæ: & similiter ius diuinum est, vt cultus aliquis Deo tribuatur: Ecclesia determinauit, vt ea ratione quibusdam diebus cessent opera seruilia & Missa audiatur. Ius diuinum pręcipit temperan- tiam: Ecclesia illud determinauit ad ieiunia, & ab- stinentias certas in die veneris, sabbatho, quadra- gesima, &c. Tamen multa potest præcipere, quæ non sint determinationes iuris diuini, vel licet nō essent, quia mensura potestatis eius non pendet ex hoc, quod præcipiendæ sint determinationes iuris diuini, vel non, sed ex fine proprio, & ex qua- litate subditorum, & ita poterit præcipere quid- quid non sit malum, si moraliter sit necessarium, aut valdè vtile fini quem respicit, videlicet com- muni bono, vel temporali, vel spirituali, & accom- modatum communitati suæ, & proportionatum cum eius viribus & facultate. Nec poterit quam- cumque determinationem iuris diuini facere, vt quòd temperantia sit frequenter in pane, & aqua, quòd oratio longa flexis genibus vel brachiis ad- modum crucis expansis fiat, &c. Secunda pars conclusionis, nempe quòd lex hu- mana non possit omnia vitia prohibere, explica- tur, & probatur: bene posset lex humana simplici- ter prohibere in genere omnes actus, qui sunt ma- Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|