İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

1207- “Ey ah ü enin eden hasta! Hastalığın suretine bakıp âh! eyleme. Manasına bak oh! de. Eğer hastalığın manası güzel birşey olmasa idi, Hâlik-ı Rahim en sevdiği ibadına hastalıkları vermezdi. Halbuki Hadis-i Sahihte var­dır ki:

­u«C²8«ž²_«4 ­u«C²8«ž«~ ­š_«[¬7²—«ž²~ Åv­$ ­š_«[¬A²9«ž²~ ®š«Ÿ«" ¬‰_ÅX7~ Çf«-«~ (¹³⁰) ev kema kal-Yani: “En ziyade musi­bet ve meşakkate giriftar olanlar, insanların en iyisi, en kâ­milleridirler.” Başta Haz­ret-i Eyyub Aleyhisselâm, Enbiyalar sonra Evliyalar ve sonra ehl-i salahat çektikleri hastalıklara birer ibadet-i hâlisa, birer hediye-i Rahmaniye nazarıyla bakmışlar, sabır içinde şükretmişler. Hâlik-ı Rahim’in rahmetinden gelen bir ameliyat-ı cerrahiye nev’inden görmüşler. Sen ey âh ü fizar eden hasta! Bu nurani kafileye iltihak etmek istersen, sabır içinde şük­ret.” (L.213)

1208- “Ey derdine derman arayan hasta! Hastalık iki kısımdır. Bir kısmı hakiki, bir kısmı vehmîdir. Hakiki kısmı ise; Şâfi-i Hakîm-i Zülcelal Küre-i Arz olan eczahane-i kübrasında, her derde bir deva istif etmiş. O devalar ise, dertleri isterler. Her derde bir derman halketmiştir.

Tedavi için ilaçları almak, istimal etmek meşrudur. Fakat tesiri ve şifayı, Cenab-ı Hak’tan bilmek gerektir. Dermanı o verdiği gibi, şifayı da o veri­yor... Hâzık müte­deyyin hekimlerin tavsiyelerini tutmak, ehemmiyetli bir ilaçtır. Çünki ekser hasta­lıklar su-i istimalattan, perhizsizlikten ve israftan ve hatiattan ve sefahetten ve dik­katsizlikten geliyor. Mütedeyyin hekim, elbette meşru bir dairede nasihat eder ve vesayada bulunur. Su-i istimalattan, israfattan men’eder, teselli verir. Hasta o vesaya ve o teselliye itimad edip hastalığı hafifleşir, sıkıntı yerinde bir ferahlık verir.

Amma vehmî hastalık kısmı ise; onun en müessir ilacı, ehemmiyet ver­memek­tir. Ehemmiyet verdikçe o büyür, şişer. Ehemmiyet vermezse küçü­lür, dağılır, Nasılki arılara iliştikçe, insanın başına üşüşürler, aldırmazsan da­ğılır. Hem karanlıkta gözüne sallanan bir ipten gelen bir hayele ehemmiyet verdikçe büyür. Hatta bazan onu divane gibi kaçırır; ehemmiyet vermezse, adi bir ipin yılan olmadığını görür, başındaki telaşına güler. Bu vehmî hasta­lık çok devam etse, hakikata inkılab eder. Vehham ve asabi insanlarda fena bir hastalıktır. Habbeyi kubbe yapar, kuvve-i maneviyesi kırılır. Hususan merhametsiz yarım hekimlere veyahud insafsız doktor­lara rast gelse, evha­mını daha ziyade tahrik eder. Zengin ise malı gider; yoksa ya aklı gider veya sıhhatı gider.” (L.217)

1209- “Ey masum hasta çocuklara ve masum çocuklar hükmünde olan ihtiyar­lara hizmet eden hasta bakıcılar! Sizin önünüzde mühim bir ticaret-i uhreviye var. Şevk ve gayret ile o ticareti kazanınız. Masum çocukların has­talıklarını, o nazik vücudlara bir idman, bir riyazet ve ileride dünyanın dağ­dağalarına mukavemet ver­dirmek için bir şırınga ve bir terbiye-i Rabbaniye gibi, çocuğun hayat-ı dünyeviyesine ait çok hikmetlerle beraber ve hayat-ı ruhiyesine ve tasaffi-i hayatına medar olacak büyüklerdeki keffaret-üz zünub yerine, manevi ve ileride veyahud âhirette terakkiyat-ı maneviyesine medar şırıngalar nev’indeki hastalıklardan gelen sevab, peder ve validelerinin defter-i a’maline, bilhassa sırr-ı şefkatle çocuğun sıhhatını kendi sıhhatına tercih eden validesinin sahife-i hasenatına girdiği, ehl-i hakikatça sabittir.

İhtiyarlara bakmak ise; hem azîm sevab almakla beraber, o ihtiyarların ve bil­hassa peder ve valide ise dualarını almak ve kalblerini hoşnud etmek ve vefakârane hizmet etmek, hem bu dünyadaki saadete, hem âhiretin saadetine medar olduğu rivayât-ı sahiha ile ve çok vukuat-ı tarihiye ile sabittir. İhtiyar peder ve validesine tam itaat eden bahtiyar bir veled, evladından aynı vazi­yeti gördüğü gibi, bedbaht bir veled, eğer ebeveynini rencide etse; azab-ı uh­revîden başka, dünyada çok felaket­lerle cezasını gördüğü, çok vukuatla sa­bittir. Evet ihtiyarlara, masumlara, yalnız ak­rabasına bakmak değil; belki ehl-i iman (madem sırr-ı imanla uhuvvet-i hakikiye var) onlara rast gelse, muhte­rem hasta ihtiyar ona muhtaç olsa, ruh u canla ona hizmet etmek İslâmiyetin muktezasıdır.” (L.219)

1210- “Ey nüzul gibi ağır hastalıklara mübtela olan kardeş! Evvela sana müjde ediyorum ki; mü’min için nüzul mübarek sayılıyor. Bunu çoktan ehl-i velayetten işitiyordum,sırrını bilmezdim. bir sırrı şöyle kalbime geliyor ki: ehlullah, Cenab-ı Hakk’a vasıl olmak ve dünyanın azîm manevi tehlikelerin­den kurtulmak ve saadet-i ebediyeyi te’min etmek için iki esası ihtiyaren ta­kip etmişler:

Birisi: Rabıta-i mevttir.Yani dünya fani olduğu gibi, kendisi de içinde vazifedar fani bir misafir olduğunu düşünmekle, hayat-ı ebedîsine o suretle çalışmışlar.

İkincisi: Nefs-i emmarenin ve kör hissiyatın tehlikelerinden kurtulmak için, çi­leler ile, riyazetlerle nefs-i emmarenin öldürülmesine çalışmışlar. Sizler ey yarı vü­cudunun sıhhatini kaybeden kardeş! Sen ihtiyarsız kısa ve kolay ve sebeb-i saadet olan iki esas sana verilmiş ki; daima senin vücudunun vaziyeti, dünyanın zevalini ve insanın fani olduğunu ihtar ediyor. Daha dünya seni boğamıyor, gaflet senin gö­zünü kapayamıyor.. ve yarım insan vaziyetinde bir zata, nefs-i emmare, elbette hevesat-ı rezile ile ve nefsani müştehiyat ile onu aldatmaz, çabuk o nefsin belasın­dan kurtulur.

İşte mü’min sırr-ı iman ile ve teslimiyet ve tevekkül ile, o ağır nüzul gibi hasta­lıktan az bir zamanda, ehl-i velayetin çilleleri gibi istifade edebilir. O vakit o ağır hastalık çok ucuz düşer.” (L.218) (Eyyub (A.S.)ın hastalığından alı­nan ders, bak: 1073.p)

1211- “Her zamanın bir hükmü var. Şu gaflet zamanında musibet şeklini değiş­tirmiş. Bazı zamanda ve bazı eşhasta bela, bela değil, belki bir lütf-u İlahîdir. Ben şu zamandaki hastalıklı sair musibetzedeleri (fakat musibet, dine dokunmamak şar­tıyla) bahtiyar gördüğümden, hastalık ve musibet aleyhdarı bulunmak hususunda bana bir fikir vermiyor. Ve bana, onlara acı­mak hissini iras etmiyor. Çünki hangi bir genç hasta yanıma gelmiş ise görü­yorum; emsallerine nisbeten bir derece vazife-i diniyeye ve âhirete karşı merbutiyeti var. Ondan anlıyorum ki: Öyleler hakkında o nevi hastalıklar musibet değil, bir nevi nimet-i İlahiyedir. Çünki çendan o hastalık onun dünyevî, fani kısacık hayatına bir zahmet iras ediyor. Fakat onun ebedî haya­tına faidesi dokunuyor. Bir nevi ibadet hükmüne geçiyor. Eğer sıhhat bulsa, gençlik sarhoşluğuyla ve zamanın sefahetiyle elbette hastalık haletini muha­faza edemiyecek, belki sefahete atılacak...

1211/1- Cenab-ı Hak, hadsiz kudret ve nihayetsiz rahmetini göstermek için in­sanda hadsiz bir acz, nihayetsiz bir fakr derceylemiştir. Hem hadsiz nukuş-u Esma­sını göstermek için insanı öyle bir surette halketmiş ki, hadsiz cihetlerle elemler al­dığı gibi, hadsiz cihetlerle de lezzetler alabilir bir makine hükmünde yaratmış. Ve o makine-i insaniyede yüzer âlet var. Herbirinin elemi ayrı, lezzeti ayrı, vazifesi ayrı, mükâfatı ayrıdır. Adeta insan-ı ekber olan âlemde tecelli eden bütün Esma-i İlahiye bir âlem-i asgar olan insanda dahi o Esmanın umumiyetle cilveleri var. Bunda sıh­hat ve âfiyet ve lezaiz gibi nâfi’ emirler nasıl şükrü dedirtir, o makineyi çok cihet­lerle vazifelerine sevkeder. İnsan da bir şükür fabrikası gibi olur. Öyle de, musibet­lerle, hasta­lıklarla, âlâm ile, sair müheyyiç ve muharrik ârızalar ile o makinenin diğer çarklarını harekete getirir, tehyiç eder. Mahiyet-i insaniyede münderic olan acz ve za’f ve fakr madenini işlettiriyor. Bir lisan ile değil, belki herbir azanın lisanıyla bir iltica, bir istimdad vaziyeti verir. Güya insan o ârızalar, ile, ayrı ayrı binler kalemi ta­zammun eden müteharrik bir kalem olur. Sahife-i haya­tında veyahut levh-i misalîde mukadderat-ı hayatını yazar, esma-i İlahiyeye bir ilânname yapar ve bir kaside-i manzume-i Sübhaniye hükmüne geçip va­zife-i fıtratını ifa eder.” (L.13)

1212- “Şu dar-ı dünya, meydan-ı imtihandır ve dar-ı hizmettir; lezzet ve ücret ve mükâfat yeri değildir. Madem dar-ı hizmettir ve mahall-i ubudiyet­tir; hastalıklar ve musibetler dinî olmamak ve sabretmek şartıyla o hizmete ve o ubudiyete çok muvafık oluyor ve kuvvet veriyor. Ve herbir saatı, bir gün ibadet hükmüne getirdi­ğinden, şekva değil, şükretmek gerektir.

Evet, ibadet iki kısımdır: Bir kısmı müsbet, diğeri menfi. Müsbet kısmı malum­dur. Menfi kısmı ise, hastalıklar ve musibetlerle musibetzede za’fını ve aczini hisse­dip, Rabb-i Rahimine ilticakârane teveccüh edip, onu düşü­nüp, ona yalvarıp, hâlis bir ubudiyet yapar. Bu ubudiyete riya giremez, hâlis­tir. Eğer sabretse, musibetin mükâfatını düşünse, şükretse, o vakit herbir sa­ati bir gün ibadet hükmüne geçer. Kısacak ömrü, uzun bir ömür olur. Hatta birkısmı var ki: Bir dakikası bir gün iba­det hükmüne geçer.” (L.10)

İki atıf notu:

-Hastalık duaya kuvvet verir, bak. 695.p.

-Hastalıkta sabır, bak:3176.p.

1213- Bir Hadis-i Şerifte; ¬f²A«Q²V¬7 Åu«%«— Åi«2 ¬yÁV7~ «w¬8 _«<~«f«; ­Œ~«h²8«ž«~ Yani: Hastalıklar, Allahu Azimüşşan tarafından kul için hediyelerdir.” buyurulmuştur. (H.G.hadis:34)

Hadis kitablarında hastalık hakkında hayli ehadis vardır. Ezcümle: Sahih-i Buhari 75. Kitab-ül Marza l. ve 3. babları ve İbn-i Mace 31. Kitab-üt Tıb 18. babı ve Sahih-i Müslim 45. Kitab-ül Birr 14. babı mü’minler için hastalık ve musibetler­deki sevablara dairdir. Meselâ, Müslim’deki aynı babın 45. ha­dis meali şöyledir: “Kendisine hastalık ve daha başka neviden herhangi bir eza isabet eden hiçbir mü’min yoktur ki; Allah bu eza sebebiyle onun gü­nahlarını, ağacın kendi yaprakla­rını dökmesi gibi döker olmasın.” (S.M.8. cild. sh:39)

Bir atıf notu:

- Hastaya manevi şifa olarak okumak, bak: 2816 .p.

1213/1- Kur’andan, manevi hastalık ve şifa ile alâkalı bir kaç not:

-Kalblerinde hastalık bulunanlar ve bunların halleri: (2:7,10/) (5:52) (8:49) (9:125) (22: 53) (24:50) (33:12,60) (47:20.29) (74.31)

-Kur’anın kalblere ve mü’minlere şifa olduğu : (10:57) (17:82) (41:44)

-Şifayı veren yalnız Allah’dır ‘(26:80)

-Balın şifası: (16:69)

1213/2- Hastalıkla alâkalı bir kaç hadis meali:

Tıb ilminin nazara alacağı bir rivayet: “Sizden birinin hastası canı bir şeyi çek­tiği zaman, onu yedirsin.” (R.E. sh: 31)

Her hastalığın devası vardır: “Allahu Zülcelal Hazretleri devasını verme­diği hastalık vermedi. Bilen bildi, bilmiyen bilmedi. Yalnız ölüme çare yok.” (R.E.shfa:89) (Bak: 1205.p.)

“Allahu Zülcelal Hazretleri devasını inzal etmemiş hiçbir hastalık ver­medi. Ko­camak müstesna. Bakınız inek sütüne. Zira inek her ottan yer.” (R.E.sh.89)

“Adamın, Allah indinde bir mevkii vardır ki, ona ibadetle erişemez. O mevkie erişinceye kadar. Allah ona hoşuna gitmeyen şeyler verir (musibet­lerle imtihan eder).” (R.E.sh:100)

“Hastalıklarınızı sadaka ile tedavi edin. (Bak: Sadaka) Mallarınızı zekât ile koru­yun. Zira onlar, sizden kötülükleri ve hastalıkları defeder.” (R.E.sh.283)

“Her gün bela der ki: “Nereye gideyim? Allahu Zülcelal Hazretleri buyu­rur: “Dost ve ehl-i taatıma git. Seninle iyilerini imtihan ederim, sabırlarını sı­nar, günah­larını siler ve derecelerini yükseltirim.” Bolluk da her gün “nereye gideyim?” der. Allah da şöyle buyurur;”Düşmanlarıma, ehl-i masiyete git. Bununla tuğyanlarını murad ederim. günahlarını katlarım. Seninle onlara acele ederim. nimeti (zenginliği) dünyada veririm ve onların gafletini artırı­rım.” (R.E. sh.517)

1214- qqHAŞR hL& : (Haşir) Toplanmak, bir yere birikmek. Toplama, cem’etmek. Kıyametten sonra Cenab-ı Hakk’ın bütün insanları diriltip haşir mey­danında toplaması. Kıyamet. (Bak: Âhiret, Cennet, Defter-i A’mal, Hafiziyet, Sırat Köp­rüsü, Sur, Yevm-id Din, Yevm-il Fasl)

Haşir meselesinin hakikatını tefhim için Kur’an muhtelif cihetlerde de­liller zik­reder. Evet “Kur’an kâh oluyor ki, Cenab-ı Hakk’ın âhirette hârika ef’allerini kalbe kabul ettirmek için ihzariye hükmünde ve zihni tasdike mü­heyya etmek için bir i’dadiye suretinde dünyadaki acaib ef’alini zikreder. Ve­yahut istikbalî ve uhrevî olan ef’al-i acibe-i İlahiyeyi öyle bir surette zikreder ki, meşhudumuz olan çok nazirele­riyle onlara kanaatımız gelir. Meselâ:

(36:77) °w[¬A­8 °v[¬M«' «Y­;~«†¬_«4 ¯}«S²O­9 ²w¬8 ­˜_«X²T«V«'_Å9«~ ­–_«K²9¬ž²~«h«< ²v«7«—«~ ta surenin âhi­rine kadar. İşte şu bahisde Haşir meselesinde Kur’an-ı Hakim, Haşri isbat için yedi-sekiz surette muhtelif bir tarzda isbat ediyor. Evvela neş’e-i ûlâyı nazara verir, der ki: “Nutfeden alakaya alakadan mudgaya, mudgadan ta hil­kat-ı insaniyeye kadar olan neş’etinizi görüyorsunuz. Nasıl oluyor ki, neş’e-i uhrayı inkâr ediyorsunuz. O, onun misli belki daha ehvenidir.”Hem Cenab-ı Hak insana karşı ettiği ihsanat-ı Azimeyi ~®‡_«9 ¬h«N²'«ž²~ ¬h«DÅL7~ «w¬8 ²v­U«7 «u«Q«% >¬gÅ7«~ (36:80) kelimesiyle işaret edip der: “Size böyle nimet eden zat, sizi başı boş bırakmaz ki, kabre girip kalkma­mak üzere yatasınız.” Hem remzen der: “Ölmüş ağaçların dirilip yeşillenmesini gö­rüyorsunuz.Odun gibi kemiklerin hayat bulmasını kıyas edemeyip istib’ad ediyorsu­nuz.” (S.424) (En şaşılacak şey, halk-ı cedidi istib’aden inkârdır, bak: l157.p.)

1215- Keza maziyi halkedenin müstakbeli de halketmeye kadir olacağı yakiniyat-ı akliyedendir. Evet “ilim ve yakîn şümulüne dâhil olan ahval-i ma­ziye ile şek perdesi altında kalan ahval-i istikbaliye arasında şöyle bir muka­yese yap:

Silsile-i nesebin ortasında, bir dedenin yerinde kendini farzet, otur. Sonra mev­cudat-ı maziye kafilesine dâhil olan ecdadınla henüz istikbal rahminde kalıp pey­derpey vücuda çıkan evlad ve ahfadın arasında bir tefavüt var mı­dır? İyice bak! Ev­velki kısım ilim ve ittikan ile Sani’in masnuu olduğu gibi, ikinci kısım da aynen o Sani’in masnuu olacaktır. Her iki kısım da, Sani’in ilmi ve müşahedesi altındadır. Bu itibarla, ecdadın iadeten ihyası, evladının icadından daha garib değildir. Belki daha ehvendir. İşte bu mukayeseden anlaşıldı ki: Vukuat-ı maziye, Sani’in bütün imkânat-ı istikbaliyeye kadir ol­duğuna şehadet eden bir takım mucizelerdir.” (M.N.240)

1215/1- “Evet zaman-ı hazırdan tâ ibtida-i hilkat-ı âleme kadar olan za­man-ı mazi umumen vukuattır. Vücuda gelmiş herbir günü, herbir senesi, herbir asrı; birer satırdır; birer sahifedir, birer kitabdır ki; Kalem-i Kader ile tersim edilmiştir. Dest-i Kudret, mu’cizat-ı âyâtını onlarda kemal-ihikmet ve intizam ile yazmıştır.

Şu zamandan tâ Kıyamet’e, tâ Cennet’e, tâ ebede kadar olan zaman-ı is­tikbal; umumen imkânattır. Yani mazi vukuattır. İstikbal imkânattır. İşte o iki zamanın iki silsilesi birbirine karşı mukabele edilse; nasıl ki dünkü günü halkeden ve o güne mahsus mevcudatı icad eden Zat, yarınki günü mevcu­datıyla halketmeye muktedir olduğu hiçbir vecihle şüphe getirmez. Öyle de, şüphe yoktur ki şu meydan-ı garaib olan zaman-ı mazinin mevcudatı ve hâ­rikaları; bir Kadir-i Zülcelal’in mu’cizatıdır. Kat’i şehadet ederler ki; o Kadir, bütün istikbalin, bütün mümkinatın icadına, bütün acaibinin izharına muk­tedirdir.

Evet nasılki bir elmayı halkedecek; elbette dünyada bütün elmaları halketmeye ve koca baharı icad etmeye muktedir olmak gerektir. Baharı icad etmeyen, bir el­mayı icad edemez. Zira o elma, o tezgahta dokunuyor. Bir elmayı icad eden, bir ba­harı icad edebilir. Bir elma; bir ağacın, belki bir bah­çenin, belki bir kâinatın misal-i musaggarıdır. Hem san’at itibariyle koca ağa­cın bütün tarih-i hayatını taşıyan elma­nın çekirdeği itibariyle öyle bir hârika-i san’attır ki onu öylece icad eden, hiçbir şey­den âciz kalmaz. Öyle de, bugünü halkeden Kıyamet gününü halkedebilir ve baharı icad edecek, Haşrin icadına muktedir bir Zat olabilir. Zaman-ı mazinin bütün âlemlerini zamanın şeri­dine kemal-i hikmet ve intizam ile takıp gösteren; elbette is­tikbal şeridine dahi başka kâinatı takıp gösterebilir ve gösterecektir.” (S.78)

1216- “Haşrin meratibi var. Bir kısmına iman farzdır, marifeti lâzımdır. Diğer kısmı, terakkiyat-ı ruhiye ve fikriyenin derecatına göre görünür. Ve ilim ve marifeti lâzım olur. Kur’an-ı Hakim, en basit ve kolay olan mertebeyi kat’i ve kuvvetli isbat için, en geniş ve en büyük bir daire-i haşri açacak bir kudreti gösteriyor. İşte umuma iman lâzım olan haşrin mertebesi şudur ki: “İnsanlar öldükten sonra, ruh­ları başka makamlara gider. Cesedleri çürüyor. Fakat insanın cesedinden bir çekir­dek, bir tohum hükmünde olacak”acb-üz zeneb” tabir edilen küçük bir cüz’ü baki kalıp, Cenab-ı Hak onun üstünde cesed-i insanîyi haşirde halkeder, onun ruhunu ona gönderir.” (S. 614) (Bak: Acb-üz Zeneb)

1217- Bediüzzaman, Onuncu Söz olan Haşir Risalesi’nin ehemmiyetini anlatır­ken diyor ki:

“İbn-i Sina gibi bir dâhî-yi hikmet ¯}Å[¬V²T«2 «j[¬<_«T«8 |«V«2 «j²[«7 ­h²L«E²7«~ de­miş. “İman deriz, fakat akıl bu yolda gidemez diye hükmetmiştir. Hem bü­tün ülema-i İslâm: “Haşir, bir mesele-i nakliyedir. Delili nakildir. Akıl ile ona gidilmez” diye müttefikan hükmettikleri halde, elbette o kadar derin ve ma­nen pek yüksek bir yol; birdenbire bir cadde-i umumiye-i akliye hükmüne geçemez. Kur’an-ı Hakim’in fey­ziyle ve Hâlik-ı Rahim’in rahmetiyle, şu tak­lidi kırılmş ve teslimi bozulmuş asırda, o derin ve yüksek yolu şu derece ih­san ettiğinden bin şükretmeliyiz. Çünki imanımı­zın kurtulmasına kâfi gelir. Fehmettiğimiz miktarına memnun olup tekrar mütalâa ile izdiyadına çalış­malıyız.

Haşre akıl ile gidilmemesinin bir sırrı şudur ki: Haşr-i A’zam, İsm-i A’zamın te­cellisiyle olduğundan, Cenab-ı Hakk’ın İsm-i A’zamının ve her isminin a’zamî mertebesindeki tecellisiyle zâhir olan ef’al-i azîmeyi görmek ve göstermekle Haşr-i A’zam bahar gibi kolay isbat ve kat’i iz’an ve tahkikî iman edilir. Şu Onuncu Söz’de feyz-i Kur’an ile öyle görülüyor ve gösterili­yor. Yoksa akıl, dar ve küçük düsturla­rıyla kendi başına kalsa âciz kalır, tak­lide mecbur olur.” (S.93)

1218- “İşte nasıl bir gece adamı ki, hiç Güneş’i görmemiş. Yalnız Kamer ayinesinde bir gölgesini görüyor. Güneş’e mahsus haşmetli ziyayı, dehşetli cazibeyi aklına sığıştıramıyor. Belki görenlere teslim olup taklid ediyor. Öyle de: Veraset-i Ahmediye (A.S.M.) ile Kadir ve Muhyi gibi isimlerin mertebe-i uzmasına yetişmiyen, Haşr-i A’zamı ve Kıyamet-i Kübrayı taklidî olarak ka­bul eder, aklî bir mesele değildir der. Çünki hakikat-ı Haşir ve Kıyamet, İsm-i A’zamın ve bazı es­manın derece-i a’zamının mazharıdır. Kimin nazarı oraya çıkmazsa taklide mecburdır. Kimin fikri oraya girse Haşir ve Kıyameti, gece gündüz, kış ve bahar derecesinde kolay görür, itminan-ı kalb ile kabul eder.

İşte şu sırdandır ki: Haşir ve Kıyameti, en a’zam mertebede, en ekmel tafsilatla Kur’an zikrediyor. Ve İsm-i A’zamın mazharı olan Peygamberimiz Aleyhissalatü Vesselâm ders veriyor. Ve eski peygamberler ise, hikmet-i ir­şadın iktizasıyla bir de­rece basit ve ibtidaî bir halde olan ümmetlerine, Haşri en a’zam bir derecede en ge­niş bir tafsilatla ders vermemişler.” (S.340)

1218/1- Malumdur ki, failin fiili ve müessirin eseri olur. Bu eserlerden istidlal ile müessiri bilinir. Allah, kâinatın hâliki olduğundan iman-ı billahı isbat etmek ko­laydır. Fakat haşrin isbatı bu kadar zâhir değildir. Bu hususu beyan ederken Beziüzzaman Hazretleri şöyle diyor:

“Risale-i Nur’da, iman-ı billah ve iman-ı bilyevm-il âhir olan iki kutb-u imanî, tam birbirine müsavi gelecek bir derecede isbat edilmiş. Yalnız bu ka­dar var ki, haşri cismanî kısmen sarihan ve kısmen zımnî ve tebeî isbat edil­miş. Çünki bu âlem-i şehadet, Saniini gayet sarih ve zâhir gösteriyor; ve haşrı, zımnî ve perdeli ha­ber verir.” (K.L. 21l)

Haşri isbat eden Onuncu Söz’de ““herbir hakikat” üç şeyi birden isbat ediyor; hem Vacib-ül Vücud’un vücudunu, hem esma ve sıfatını, sonra haşri onlara bina edip isbat ediyor. En muannid münkirden ta en hâlis bir mü’mine kadar herkes her “hakikat”tan hissesini alabilir. Çünki “Haki­kat”larda mevcudata, âsâra nazarı çeviri­yor. Der ki: Bunlarda muntazam ef’al var, muntazam fiil ise failsiz olmaz. Öyle ise bir faili var. İntizam ve mizan ile o fail iş gördüğü için, hakîm ve âdil olmak lâzımgelir. Madem hakîmdir, abes işleri yapmaz. Madem adaletli iş görüyor, hu­kukları zayi etmez. Öyle ise bir mecma-i ekber, bir mahkeme-i kübra olacak. İşte “Hakikat”lar bu tarzda işe girişmişler. Mücmel olduğu için üç davayı birden isbat ediyorlar. Sathî nazar farkedemiyor. Zaten o mücmel “Hakikat”ların herbirisi başka Risaleler ve Sözler’de kemal-i izah ile tafsil edilmiş. (B.L.320)

1218/2- Haşri, yani âhirette bütün insanların tekrar dirileceklerini isbat eden Risale-i Nur’dan Onuncu Söz Risalesinin 9,10,ll ve 12. Hakikat başlıklı kısmı bir nümune olarak aynen alındı. Tamamını okumak isteyen, mezkûr ri­saleye bakmalı­dır.

“Dokuzuncu Hakikat: Bab-ı ihya ve imate’dir. ism-i Hayy-ı Kayyum’un Muhyi ve Mümit’in cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki: Ölmüş, kurumuş koca Arzı ihya eden ve o ihya içinde herbiri, beşer haşri gibi acib üçyüz binden ziyade enva-ı mahlukatı haşr ve neşredip kudretini gösteren ve o haşr ve neşr içinde nihayet dere­cede karışık ve ihtilat içinde, nihayet derecede imtiyaz ve tefrik ile ihata-i il­miyesini gösteren ve bütün semavi fermanlarıyla beşerin haşrini vadetmekle bütün ibadının enzarını saadet-i ebediyeye çeviren ve bütün mevcudatı başbaşa, omuz omuza, elele verdirip emir ve iradesi dairesinde döndürüp birbirine yardımcı ve müsahhar kılmakla azamet-i rububiyetini gösteren ve beşeri, şecere-i kâinatın en cami’ ve en nazik ve en nazenin, en nazdar, en niyazdar bir meyvesi yaratıp, kendine muhatab ettihaz ederek herşeyi ona müsahhar kılmakla, insana bu kadar ehemmiyet verdiğini gösteren bir Kadir-i Ra­him, bir Alîm-i Hakîm kıyameti getirmesin! Haşri yapmasın ve yapama­sın! Beşeri ihya etmesin veya edemesin! Mahkeme-i kübrayı açmasın! Cennet ve Cehennem ‘i yaratamasın? Haşa ve kella!

Evet şu âlemin Mutasarrıf-ı Zişan’ı her asırda, her senede, her günde bu dar, muvakkat ruy-i zeminde haşr-i ekberin ve meydan-ı kıyametin pek çok emsalini ve nümunelerini ve işaratını icad ediyor. Ezcümle:

Haşr-i baharîde görüyoruz ki: Beş-altı gün zarfında küçük ve büyük hay­vanat ve nebatattan üçyüz binden ziyade envaı haşredip neşrediyor. Bütün ağaçların, otla­rın köklerini ve bir kısım hayvanları aynen ihya edip iade edi­yor. Başkalarını ayniyet derecesinde bir misliyet suretinde icad ediyor. Hal­buki, maddeten farkları pek az olan tohumcuklar o kadar karışmışken ke­mal-i imtiyaz ve teşhis ile o kadar sür’at ve vüs’at ve sühulet içinde kemal-i intizam ve mizan ile altı gün veya altı hafta zarfında ihya ediliyor. Hiç kabil midir ki: Bu işleri yapan Zata bir şey ağır gelebilsin, semavat ve arzı altı günde halkedemesin, insanı bir sayha ile haşredemesin... Haşa!

Acaba mu’ciznüma bir kâtip bulunsa; hurufları ya bozulmuş veya mah­volmuş üçyüz bin kitabı tek bir sahifede karıştırmaksızın, galatsız sehivsiz, noksansız, hep­sini beraber, gayet güzel bir surette bir saatte yazarsa; birisi sana dese: “Şu kâtip kendi telif ettiği senin suya düşmüş olan kitabını, yeni­den bir dakika zarfından hafı­zasından yazacak. “Sen diyebilir misin ki, “ya­pamaz ve inanmam”. Veyahut bir Sultan-ı Mu’cizekâr, kendi iktidarını gös­termek için veya ibret ve tenezzüh için bir işaretle dağları kaldırır, memle­ketleri tebdil eder, denizi karaya çevirdiğini gördüğün halde; sonra görsen ki, büyük bir taş dereye yuvarlanmış. O zatın kendi ziyafetine davet ettiği misa­firlerin yolunu kesmiş, geçemiyorlar. Biri sana dese: “O Zat, bir işa­retle o taşı, ne kadar büyük olursa olsun kaldıracak veya dağıtacak. Misafirlerini yolda bırakmıyacak.” Sen desen ki: “Kaldırmaz veya kaldıramaz.” Veyahut bir zat bir günde yeniden büyük bir orduyu teşkil ettiği halde biri dese: O Zat bir boru se­siyle, efradı istirahat için dağılmış olan taburları toplar. Ta­burlar, nizamı altına gi­rerler. Sen desen ki: “İnanmam!” Ne kadar divanece hareket ettiğini anlarsın.

İşte şu üç temsili fehmettin ise, bak: Nakkaş-ı Ezelî, gözümüzün önünde kışın beyaz sahifesini çevirip, bahar ve yaz yeşil yaprağını açıp ruy-i arzın sa­hifesinde üçyüz binden ziyade envaı, kudret ve kader kalemiyle ahsen-i suret üzere yazar. Birbiri içinde birbirine karışmaz. beraber yazar; birbirine mani olmaz. Teşkilce,. su­retçe birbirinden ayrı hiç şaşırtmaz, yanlış yazmaz. Evet en büyük bir ağacın ruh programını bir nokta gibi en küçük bir çekirdekte dercedip, muhafaza eden Zat-ı Hakim-i Hafîz; vefat edenlerin ruhlarını nasıl muhafaza eder denilir mi! Ve Küre-i Arzı bir sapan taşı gibi çeviren Zat-ı Kadir; âhirete giden misafirlerinin yolunda na­sıl bu Arzı kaldıracak veya da­ğıtacak, denilir mi? Hem hiçten, yeniden bütün ziha­yatın ordularını bütün cesedlerinin taburlarınde kemal-i intizamla zerratı Emr-i Kün Feyekûn ile kaydedip yerleştiren, ordular icad eden Zat-ı Zülcelal; tabur-misal cese­din nizamı altına girmekle, birbiriyle tanışan zerrat-ı esasiye ve ecza-yı asliyesini bir sayha ile nasıl toplayabilir denilir mi?

Hem bu bahar haşriye benziyen, dünyanın her devrinde, her asrında, hatta gece gündüzün tebdilinde hatta cevv-i havada bulutların icad ve ifna­sında haşre nümune ve misal ve emare olacak ne kadar nakışlar yaptığını gö­zünle görüyorsun. Hatta eğer hayalen bin sene evvel kendini farzetsen, sonra zamanın iki cenahı olan mazi ile müstakbeli birbirine karşılaştırsan; asırlar, günler adedince misal-i haşir ve kıya­metin nümunelerini göreceksin. Sonra bu kadar nümune ve misalleri müşahede et­tiğin halde, haşr-i cismanîyi akıl­dan uzak görüp istib’ad etmekle inkâr etsen; ne ka­dar divanelik olduğunu sen de anlarsın. Bak Ferman-ı A’zam, bahsettiğimiz hakikata dair ne diyor:

_«Z¬#²Y«8 «f²Q«" «Œ²‡«ž²~ ¬|²E­< «r²[«6 ¬yÁV7~ ¬}«W²&«‡ ¬‡_«$³~ |«7¬~ ²h­P²9_«4

(30:50) °h<¬f«5 ¯š²|«- ¬±u­6 |«V«2 «Y­;«— |«#²Y«W²7~ |¬[²E­W«7 «t¬7´† Å–¬~