İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

İSLÂM PRENSİPLERİ ANSİKLOPEDİSİ

Önsöz

Ansiklopedi, ilim ve kültürün geniş çevrelere ulaştırılmasında mühim bir va­sı­tadır.

Memleketimizde son zamanlardaki umumi gelişmeye uygun olarak, ansik­lo­pedi neşriyatında da çeşitli çalışmalara şahit olmaktayız. Ne var ki, bunların ço­ğunluğu ya Batı dünyasında neşredilmiş ansiklopedilerin tercümeleri veya bunlar esas alınarak yapılan te’liflerdir.

Ansiklopedilere alınan maddeler ve bunların izah tarzları, bu malumatın ya­yıl­dığı memleketler ve medeniyet çevrelerine hakim dünya görüşünün te’sirlerine açık bulunmaktadır. Bu sebepledir ki, bizde neşredilen ansiklopedi­le­rin ekseriyeti, cemi­yetimizin bin yıllık İslâm kültür ve medeniyetiyle yoğrul­muş ve şekil almış milleti­mizin ruhî ve hayatî ihtiyaçlarına mutabık olmaktan uzaktır.

O halde, bu sahada yazılacak bir ansiklopedi öyle olmalıdır ki; hem insanı­mızın uzun zamandan beri istifadesine set çekip mahrum bırakılmak istenen mutemed kaynakları önüne sersin, hem de bunları kuru bir malumat yığını ola­rak değil, bunca neşir vasıtaları yolu ile ve Batı taklidi ve hayat tarzı ile aşılanan batıl telkinlerden kurtulmasına vesile olabilsin. Ve en mühimmi de, ruhlarda örtülü bir nüve halin­deki İslâm ve iman esaslarını harekete getirici dinamik malumat olsun.

Elbette farkındayız ki, “muhit-ül maarif” manasında ve yukarıda işaret edi­len vasıflara haiz bir ansilopedinin hazırlanması için çeşitli ilimlerde mütehas­sıs, imanlı bir heyetin teşekkülü şarttır. Fakat işaret ettiğimiz acil durum ve ihti­yaç, bir yerde, ilk adımı atmak ve imkan ölçüsünde bu ihtiyaca cevap vermek mec­buriyetini de be­raberinde getirmektedir.

İşte bu hakikate ve bu ihtiyaca binaen, kusursuz olma iddiası taşımadan, ilk adımı atmaya kendimizi mecbur hissettik. Ansiklopediye aldığımız maddeler ve bunların izah tarzlarının farklılığını, sanırız okuyucu da takdir edecektir. Gaye­miz, kuru malumat vermek değil; daha çok, yukarıda işaret edildiği gibi, çağı­mız insanı­nın muhtaç olduğu fakat çeşitli sebeplerle mahrum kaldığı veya bıra­kıldığı hakikat­lerle, mevzu ve mes’elelerle tanıştırmak; diğer ansiklopedilerde pek rast­lanmayan bir tarzda fikir, iman ve ahlaki istikamet ve insanın dünyaya geliş ve varoluşundaki hikmetler ile gayeler bakımından bu mevzulara ışık tutan mutemed kaynaklarla, mehazlarla yüz yüze getirmektir.

Bu ansiklopedinin üstlendiği vazifelerden biri; öncelikle dar veya geniş, kü­çük veya büyük topluluklara şifahen veya neşriyat yolu ile hitap etmek duru­munda olanlara, mevzu ile alakalı mutemed kaynaklardan esaslı malumatı der­le­yip önlerine sermek; daha geniş malumat ihtiyacı duyanlara da baş vuracağı mu’temed kaynak eserleri göstermek, gerektiğinde Kur’an ayetleri ve hadisler­den müracaatı kolaylaştı­ran notları sunmak suretiyle yardımcı olmaktır.

İkinci olarak, az çok kültürlü olmakla beraber kendilerine yöneltilen sualler veya karşılaştıkları mes’elelerde bir yardımcı kaynak ve bir dayanak ihtiyacı du­yan­lara, güvenebilecekleri malumatı el altında bulundurmalarını sağlamaktır.

Nihayet, hakikatı arayan ama bunları araştırmak ve gerekli bilgi kaynakla­rına ulaşmak için zaman ve imkanları elverişli olmayanlara belli ölçüde yar­dımcı ol­mak­tır.

Başka ansiklopedilerde bulunabilen tarihî, içtimaî, felsefî yahut fen ve müsbet ilimleri alÂkadar eden bazı mevzulara bu ansiklopedide de yer veril­mekle beraber; bunların izahları yapılırken ya bu mevzulardaki mevcut yanlış telakkileri tashih et­mek veya bunların manevi nokta-i nazarı gösterip, ihtiva et­tikleri ilâhî hikmetlere işaret etmek gayesi esas alınmıştır. Bu meyanda bir ta­kım yanlış ve bâtıl felsefî gö­rüşler ve mevzular da aynı şekilde, “Bâtılı tasvir, sâfi zi­hinleri idlâl eder” düsturuna uyarak, zaruret olmadıkça nazara verilme­miştir.

Ansiklopedide kullanılan dil mevzuunda da şunu belirtmek istiyoruz: An­siklo­pedinin dili ile, nakiller yapılan kaynakların dili arasında bir uygunluk ve bütünlük bulunmasını gözönünde tuttuk. Aynı ansiklopedide, ayrı dil kullanıl­masını doğru bulmadık. Bunun diğer ve daha mühim bir sebebi de bazı çevrele­rin “dil devrimi” bahanesi altında, yeni nesillere unutturmak istedikleri bin yıllık kültür dilimizle ifade edilen İslâmî ve mânevî mefhumları ve tabirleri muha­faza edip devamını sağlamak, unutulmalarına mani olmak, ecdadımızın müs­tesna ve üstün değer taşıyan eserle­riyle yeni nesil arasındaki köprüyü açık tut­maktır.

Bu dili anlamakta güçlük çekecek bir kısım okuyucularımıza da, hazırladı­ğımız ve Türdav şirketinde yayınlanan Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat’ın yardımcı olabileceğine işaret etmekle yetiniyoruz.

Bu eserimizle okuyucuya faydalı olabilmişsek Allah’a hamdeder, kusurla­rı­mız olmuşsa O’nun affına ve Sevgili Peygamberi’nin (A.S.M.) şefaatine sığı­nır, bu an­siklopedide eserlerine ve fikirlerine yer verdiğimiz büyüklerin aziz ruhla­rına Cenab-ı Hak’tan rahmet niyaz ederiz.

İttihad İlmî Araştırma Heyeti

Lüzumlu Bilgiler

1- Ansiklopedide yer alan madde başlıkları, 4. cildin sonunda liste ha­linde ve­rilmiştir.

2- Bazı yerlerde (Bak:.......) şeklinde başka madde başlıklarına veya parağraflara atıflarda bulunulmuştur. Okuyucunun havale edilen yerlere bak­ması, mevzuyu daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır. Hem birkaç madde ile alÂkalı parçalar, değişik yerlerde mükerreren yazılmamak için, bu atıf yapma yoluna gidilmiştir. Onun için bir okunurken atıf yapılan yerlere hemen mü­racaat etmelidir. Aksi taktirde, okunan maddeyle ilgili mal¹mat noksan kala­caktır. Çok daha geniş bir araştırma isteyenler ise; son ciltteki Kelime İn­deksi’nden istifade ederek, atıflar haricinde kalan mevzu ve kelimelerin de Ansiklopedide nerelerde geçtiğini bulabilirler.

3- a) Kur’an âyetlerinin yerini göstermek için iki rakam kullanılmıştır. Me­selâ: (3:26) rakamları, üçüncü surenin yirmialtıncı âyetini göstermektedir.

b) Ansiklopedide yer alan çeşitli iktibasların sonunda, kaynak kitabın ru­muzu ve sayfa numarası verilmiştir. Meselâ: (M.N. 108) kısaltması: Mesnevi-i Nuriye kita­bının 108. Sahifesi demektir. Kaynak kitabın müellifi, baskı yeri ve tarihini tesbit etmek için, XIII. sahifedeki “Kısaltma İşaretleri” listesine bakmak gerektir. İktibasen alınan parçanın bulunduğu sahife, o baskıya ait sahife numa­rasıdır. Çünki aynı kitabın değişik baskılarında, sahife numaraları değişebil­mektedir.

4- Ansiklopedide geçen âyetler için, sure ve âyet numarasına göre bir in­deks yapılmıştır. Aranılan bir âyetin ansiklopedide geçip geçmediği ve geçi­yorsa hangi parağrafta olduğu, bu indeksten tesbit edilebilir. Şöyle ki: Önce arayacağımız âyetin sure ve âyet numarasını tesbit ederiz. âyet İndeks’inde su­reler 1’den 114’e kadar sı­raya dizilmiştir. Aradığımız âyetin sure numara­sını buluruz. Aradığımız surenin âyetleride yine sırayla konulmuştur. Ayet numa­rasını da sırasında bulduğumuz za­man, yanında yazılı parağraf no.su da, o âye­tin bulunduğu parağrafı gösterir.

“Âyet İndeksi”, 4. cilttedir.

5- İki rakam arasında tire işareti varsa, (ilâ) manasındadır. Meselâ: (17-21); 17,18,19,20,21 demektir. Eğer virgül varsa, sadece o rakamlar mevzu­bahistir. Me­selâ (17, 21); sadece 17 ve 21 demektir.

6. Ansiklopedide madde başlıkları haricinde bazı kelimeler, koyu yazıl­mış­lardır. Bu kelimeler, “Kelime İndeksi”ne alınan kelimelerdir. Araştırma esna­sında kolay bulunmalarını sağlamak gayesiyle, koyu yazılmışlardır.

“Kelime İndeksi” 4. cilttedir.

7- Ansiklopedide Arabça metinleriyle yer alan hadisler için de, bir indeks ya­pılmıştır. Böylece bir hadis metninin ansiklopedide bulunup bulunmadı­ğını veya hangi parağrafta olduğunu tesbit mümkündür. Şöyle ki:

Hadisler başlangıç harflerine göre elif-ba sırasına dizilmişlerdir. Aynı harfle başlıyanlar da, ikinci üçüncü ve daha sonraki harflerine göre elif-ba sı­rasında­dırlar. Böylece aranan hadisin başlangıcı nazar-ı itibare alınarak, ko­layca bulu­nabilir. Bu “Hadis İndeksi” de 4. cilttedir.

Kısaltma İşaretleri ve Me’haz Kitapları

A.(a.) Arabça

A.B. Asar-ı Bediiye Bediüzzaman Said Nursî, Osmanlıca

A.S.M. Aleyhissalatü Vesselam

B.İ.İ. Büyük İslâm İlmihali Ömer Nasuhi Bilmen, İst. 1986, 544 sh.

B.L. Barla Lâhikası B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1994

B.M. Bülûğ-ul Meram Sönmez Neşriyat, İstanbul 1965

c. cemi (çoğul)

ci. cild

Coğ. Coğrafya’da

D.M.İ.F. Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı (Terceme) Çağrı Yayınları, 3.Baskı, İstanbul

Edb. Edebiyat’ta

E.L.I. Emirdağ Lâhikası (I.cild) B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1992

E.L.II Emirdağ Lâhikası (II.cild) B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1992

E.T. Elmalılı Tefsiri (Hak Dini Kur’an Dili) Hamdi Yazır,II.Baskı, İst.1960-1962

F. Farsça

Fels. Felsefe’de

Fık. Fıkıh’ta

Fr. Fransızca

G.R. Gençlik Rehberi B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1994

H.G. Hikmet Gonceleri(500 Hadis-i Şerif) Ömer Nasuhi Bilmen,II.Baskı, ist.-1963

Hi. Hicrî Tarih

H.İ. Hukuk-u İslâmiye ve Istılahat-ı

Fıkhiyye Kamusu Ömer Nasuhi Bilmen, İstanbul Ü. yayınları no:402,

Hukuk Fakültesi no:90,İstanbul 1950-1952

H.N. Hakikat Nurları B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

H.R. Hanımlar Rehberi B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1992

H.Ş. Hutbe-i Şamiye B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1990

Hz. Hazret-i, Hazretleri

i. isim

İ.A. İslâm Ansiklopedisi Maarif Matbaası, İstanbul 1941

İc. İctihad Risalesi Risale-i Nur Külliyatı’ndan, 84 sh.

İ.İ. İşarat-ül İ’caz B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1994

İ.M. İbn-i Mace Tercemesi Kahraman Yay., İst.-1982-1983 (10 cild)

İ.M.Ş. İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi Bediüzzaman Said Nursî, İst.-1990

İ.U. İhya-i Ulum-üd Din Tercemesi Bedir Yayınevi, 1974 İstanbul

K.H. Keşf-ül Hafa Matbaat-ül Fünun, Haleb (2 cild)

K.L. Kastamonu Lâhikası B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1990

Kn. Konferans B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

K.S. Kütüb-ü Sitte Muhtasarı Akçağ Yayınları Ankara

Koz. Kozmoğrafya’da

K.U. Kenz-ül Ummal

L. Lem’alar B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1992

Lat. Latince

M. Mektubat B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

Mc. mecazî mana

M.E. Dört Mezhebin Fıkıh Kitabı Mütercim: Hasan Ege, Ankara-1971

Mi. Miladî Tarih

M.N. Mesnevi-i Nuriye Mütercim: Abdülmecid Nursî, İst.-1993

M.Nu. Mesnevi-i Nuriye Mütercim: Abdülkadir Badıllı, İst.-1980

M.Ö. Miladdan önce

M.T. Müslümanlıkta İbadet Tarihi Tahir-ül Mevlevî, Bilmen Basımevi 1963

Mu. Muhakemat B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

Mün. Münazarat B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

N.A. Nur Âleminin Bir Anahtarı B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

N.Ç. Nur Çeşmesi B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1980

N.İ.K. Nurun İlk Kapısı B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1991

N.İ. Nimet-ül İslâm Mehmed Zihni Efendi, İstanbul 1957

os. Osmanlıca

O.A.L. Osmanlıca-Türkçe

Ansiklopedik Büyük Lügat Türdav, İstanbul 1993

O.İ.İ. İşârât-ül İ’caz (osmanlıca) Risale-i Nur Külliyatı’ndan

O.L. Lem’alar (osmanlıca) Risale-i Nur Külliyatı’ndan, 879 sh.

O.T.D.S. Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü Millî Eğitim Basımevi 1946-1955

p. parağraf

R.A. Radıyallahü anhü (anhÂ, anhüma, anhüm)

R.E. Ramuz-ül Ehadîs Abdülaziz Bekkine, Milsan-1982, 2cild

R.K.K. Risale-i Nur’un Kudsî Kaynakları A. Badıllı, Envâr Neşriyat, İst.-1994

S. Sözler B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

sh. Sahife

S.B.M. Sahih-i Buhari Muhtasarı Diyanet İşleri Bşk. Yay.dan II.baskı, 12 cild

S.E.D. Sünen-i Ebu Davud, Terceme ve Şerhi Şamil Yayınları, İstanbul-1987

S.M. Sahih-i Müslim Tercemesi Mehmed Sofuoğlu, İrfan Yay.-1967, 8 cild

S.M.A. Sahih-i Müslim Tercemesi Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşr. İst.-1980

S.N. Siyaset, Neşriyat, Şerh ve İzah Mes’eleleri Envâr Neşriyat, İstanbul 1979

S.T. Sikke-i Tasdik-i Gaybî B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1993

S.T.İ. Sünuhat Tuluat İşarat Bediüzzaman Said Nursî, Ank.-1976

Ş. Şualar B.Said Nursî, Envâr Neşriyat, İst.-1994

Tas. Tasavvuf’ta

T.H. Bediüzzaman Said Nursî(Tarihçe-i Hayatı) Envâr Neşriyat, İstanbul 1994

Tıb. Tıb’da.

T.T Tac Tercemesi Bekir Sadak, Sinem Matb., İst. 1968-1979

yu. Yunanca

yy. yüzyıl

A 13

B 212

C 315

D 405

E 499

F 595

G 666

H 714

I 949

İ 953

K 1199

L 1367

M 1394

N 1703

O 1815

Ö 1825

P 1833

R 1846

S 1947

Ş 2118

T 2189

U 2357

V 2393

Y 2440

Z 2473

Kelime İndeksi 2523

Âyet İndeksi 2604