Istanbul Üniversitesi Matbaası

Cerrahi “Anestezi”yi Kazanıyor

İnsanlığın en eski devirlerinden beri ağrıyı azaltmak veya gidermek için hekim ve cerrahlar bir çok ilaçlar denemişlerdi. Uyutucu, sakinleştirici, ağrıyı azaltıcı etkili bitkilerden hazırlanan şuruplar her zaman kullanılmış fakat hiçbir zaman ağrıyı tamamen uzaklaştıramamışlardı.. Özellikle cerrahi operasyonlarda duyulan acı cerrah için korkulu rüya idi. Bunu gideren anestezik maddelerin tıpta kullanılmaya başlanması ancak 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren olacaktı.

19. yüzyılın başlarından itibaren kimya ilmi hızla gelişiyor, yeni yeni maddelerin sentezi yapılıyor ve bu maddelerin özellikleri tespit ediliyordu. Bu şekilde bulunan maddelerden biri de NO=Diazot Monoksit idi. Bu uçucu gazın solunduğunda etkisini hafif bir sarhoşluk ve gülme krizi biçiminde gösterdiği tespit edilmiş ve ismine güldürücü gaz denilmişti. Bu gazın anestezik madde olarak kullanılması 1844’de Amerikalı diş hekimi Horace Wells tarafından başarılmıştı. Wells diş çekimleri sırasında hastanın acı duymaması için bu gazı kullanmaya karar verdi. Kendi üzerinde denediğinde çok iyi netice aldığı bu maddenin etkisini ispat için bir heyetin önünde bir diş çekiminde güldürücü gazı denedi. Bu sınav sırasında güldürücü gazı iyi kullanamadı ve istediği neticeyi alamadı. Bu sebepten Diazot monoksitin anestezik madde olarak kullanılması tıp dünyasında yayılmadı. Ancak 1864 yılından itibaren Amerikalı dişçiler güldürücü gazı diş çekmekte daha sık kullanmağa başladılar.

Anestezik madde olarak "eter"in kullanılması ise daha geniş çaplı olmuş ve hızla bütün dünyada kullanılmıştı. 13.yüzyılda sentezi yapılan "etil eter" (kısa adıyla eter)in uyutucu etkisi tanınıyordu. Diş çekiminde iyi netice alınamayan güldürücü gaz gibi başka maddelerin aranmasına yönelmişti. Etkisi kimyacılar tarafından bilinen eterin diş çekimlerinde kullanılması 1846 yılında oldu. Amerikalı diş hekimi William Morton aynı zamanda tıp eğitimi alıyordu. Ağrısız diş çekimi için hangi maddeyi kullanabileceğini kimya hocasına sordu. O da eteri denemesini söyledi. Morton bu maddeyi önce köpeklerin üzerinde denedi. Tecrübesini arttırdıktan sonra hastaları üzerinde denedi ve iyi netice aldı. Kendinden emin olduktan sonra bunu bir ilmi heyetin önünde ispat etmek istedi. Massachussets Hastanesi' nde çok ıstırap veren bir diş ameliyatında eteri kullanacağını ilan etti. Tıp hocaları ve öğrencilerin huzurunda hastasını eter ile uyuttuktan sonra bu ameliyata girişti. Bu çok ağrılı ameliyatta hasta nefes alıyor ama hiçbir şey hissetmiyordu. Bu duruma kalabalık izleyici topluluğu şahitti. Bu denemenin yapıldığı 10 Ekim 1846 tarihi anestezinin başlangıcı olarak kabul edilir. Bu tarihten kısa bir müddet sonra bilimsel makalelerde eter anestezisinin etkisinden bahsediliyor ve hekimler tarafından deneniyordu. Birkaç ay sonra tıp dünyası eteri anestezik madde olarak kabul etmiş ve cerrahide kullanıma geçirilmişti.