Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
,aquaminmercurio, in sale terram : quam vis enim tria hæc sint mixta , nihilominus in singulis ita prædominantur sua elementa , ut id potistimumessevideantur, cujuspotiorespartes habent. Ignis ergo copiosissimus est in sulphure , aqua in mercuric , qui totus in fumos abit, & a vaporibus iterum in mercurium coalescic ; In terra sal , quod a pondere conjici potest a*que, acaliis rationibus, sumptis a lib. me teor. Arid. 8c lib. de sensu , & sensili : sal enim se habetad terram vulgarem , ut io6.ad9i. Aqua marinase habetad terram, ut9o.ad93,qu3eaquamarina immixtosale gravior est dulci , ad eam enim se habet,utpi. ad 74- ergo cum terra sit ponderosissima,/^w'tar, quod ubi maximum est pondus , ibietiamilla prædominetur ex adversario; ergo sal a»l terram resertur^ Adde quod in reso lutions quotidiana mvxtorum, & sine arte parata, sunt tantum tria: dneres, fumus , flamma : agnosce in cineribus terram , in sumo vapores aqueos , in flamma spiritus igneos , quod clarius exponam,c. 4.d. 1. Illustrari posset hæc ratio Pythagoræo
ræorum placitis, nam in temario scecunditatissymbolum, quæelementis convenit, animadverunt ; est enim impa- , rium primus, exparitateuna,&unitate coalescens , &c. fed fro his vide doBif- Jima Bungi commentaria in myfieriis mimerorums hie enim, non philologura, sed philosophum ageredecrevi. Vrdaaxvtsecundo de singulis. Terra, in sua puritate considerata , habet summum frigus, magnum pond us , densitatem craslam, diaphana est secun dum quod, suis terminis facile, dif sicile alieniscoercetur, aspera,& divisionibusresistit, facile tamen cum aliis dementis unitur, nam ad eorum contactus sit friabilis , quæ cum element! naturam exhibeant , sequitur terram esse elementum. Aquahumidissima, terræ se se facile insinuat, alienis ter minis facilius quam suis continetur, fluida est, diaphana, densa, satis fa cile divisibilis, facillime unibilis.mixtis diluendis aptissima, ergo est ele mentum. Ignis calidus,fluidus , agilis, rarus ,vagus, permeans, spirituofus, activitatis magna;, facile uniblis, aucta luce gaudens, facile divisibilis, difgregativus , seu diflblutivus dum multum viget , congregativus,& uni tivus,
tivus, si naoderatius agat , colorum om nium radix , corporum expetita portio , astrorum syngenis, aquæ 8c terræacceptissimus hospes, vitæ instrumentum: Ex quibus ignem tffi elementumstatm. Sed hæc tria ad mixtionem sussiciunt ; terra enim corpus vel in figura coercet, aut solidiorem ipsidatcrasim: aqua terrain diluit, & cum prædominatur , certa quadam ratione colliquata, &colara, mixtum fluidum facit; ignisbenigno calore utrumque fovet, liquidum & transpirabile corpus reddit , & aquæ innatans , ne congeletur a terra , præpedit ; ignis tamen 8c terræ vinculum videtur aqua ob humiditatem, frigoris & caloris amicami undecumaersitad mixtionem inutilis, hæcque tria sint satis , sequitur dari rantum tria Ekmenta,^^ erat demonstran dum. Propo-sitio XII. Defimtiones primarum qualttatum ab tsfristotele tradita , funs improprioe, quare alias afferre tentavi, Democriti flacitis conformes. A Ristoteles in desinitionibus suit mirabilis ; Plato illius quæstionis stiacC
terrarum orbem pro accurata desinitione intelligenda peragrasset , plure* fanehabemusdescriptiones, quamdesinitiones, quod inde colligsre licet, quod plurima absoluta per transcen dences respectus exponamus. Sic itaqne frimas qualitates desinitivit Stagirita. Color ejl qualitai tactilit , congregAns homogmea, & dijgregans heterogema. i. degen.t. 8. Frigut tfi qualitas taBMU , qua corpora facile ftto termino , difficile alieno tmnitiantur. i. degene.t. 9. &4- meteor, c. r. Humiditas vero , eft qualitas taBilts , qttacorporadifficilesuis , alienis vero ter mini; facile com inentur. Ibid. At,curillapamcuIata# desinitionibus ponitur ? ut scilicet in desinitione postea potentiæ sensitiv* vitiosussiatcirculus,desiniturenim potentiainordineadobjectum , &,hoc objectum habstaliquid specisicationis apotentia, quod nullo modo admittendum est : deinde nonne calor moderatus congregat heterogenea in coctionibus naturalibus , & artisiciosis ? 8c frigoris vis etiam homogenea congre gat, &nimia etiamejus intensio dividit, ficseparat, 8c homogenea, &hæ- F tero-;
herciniasylva, & saxa ipsa lacerariserunt , sitque tantum pel accidens, ut frigus in aqua gelu concreta compingat lignis lapidibusque carcerem : quæ adunatie est tantum localis , non physica: meliusautem fu iflet, desini re has qualitates in ordine ad modum o. perandi in mixtione , & generatione corporum ; nam cum ad illam crdinentur , persectiorem notitiam inde oriri par est. Adde, quod desinitio humidi sumiturtantum in ordine ad locum, & con venit æque igni , ac aeri , vel aquæ , facile enim terminatur ignis alienis terminis : quaredicendum est , humidi desinitionem convenire tantum fluido, & definitionem sicci solidoi nam coefam ex Aristotele caret qtutlitatibus frimis , tamen alienis non coercetur, er go inde coelum est siccum , quodimpticat ad hominem. Proponam in re adeo dissicili meos conceptus , aliorum si potiores sint admissurus non invite : sic itaquedesiniret Democritus. Color est qualitas prima rarefaBiva eorporum , quibus est extrixfeca , institute k natura , ut fvrmarum atiivitatem proritaret, & mixtum in vigore detineat, nttveatque pr)mo\at\>ms ad mixtionem. Fr'gus
corporum,quitus eft extr'mfeca , institute a natura , ut form* impertum incorpore firmet, effluxus nimiosimpediat, pariesque admixtionemvenientes figat. Siccitai estqualitas prima, unimem cum aliis refugiunt, comminufaqut
difficile coalescunt; instituta a natura ad vinctela pardm modificanda , & par
ses ipfai suo mfitu , Ksffigura convenienti eoercmd Humiditas est qualitm prima , a qua corpora habont , ut unionem cum alts
facile admittant,adhxreantque , & divi- Ja facile coalescant , inflituta a natura ad
vincula partium modificanda , & partes ipsas laxandat, f rout formoefutrit opportunum.
Hæ desinitiones, fundatæ sunt in modo agendi qualitatum : videmus enira
calorem rarefaccre , cum ab extrinseco agit in aliud corpus : sic calor ignis
aquam rarefacit, 8c solvit in vapores; at durst calor illeest intrinsecus , & naturalis
alicui rei , illam non rarefacit: sic cor a calore sibi insito non raresit,
neque piper , quod calidum fit , ideo rarumest: deinde calor est veluti principium
motuum in natura , si loquamur de motu ad fubstantiam , unde
F x hyemc vere , calor dominans naturam movet , & excttat omnia. Pariter nequefrigus
insitum, & naturale cuipiam rei , illam condensat , sed tantum
idagit in ea corpora, quibusabextrinseco, & veluti violenter communica
tor, facit tamen ne nimia siant efflu via, unde, & impedita ilia spirituum
difflatione, &effluxu, dequoAristoteles, l. l.de plantis, cap. i. sirmius in
ter mixtainanimata, &diutumius reddit formæ dominium , quo sit, utdurentdiutiusfrigida,
calidissubinde pereuntibus, sicmarmor, saxa , lapides
pretiosi , vix mutantur , cum tamen aluminosa, & bituminosi , terrarumque
genera , ultra certum tempus , usui in re medica esse non possint : deinde
calor movet, frigus vero motum sigit, quem non invite generationis amore
»equebatur, sitenim, utpaulatimejus influxu partes constipentur , & cum
adsit calor in mixtione , coalescant cum sapientia , quæ naturæ motus dirigit ;
tpus enim naturæ, opus intdligcntioe. Siccitatis vero, 8c humiditatis desisiitiones,
asojido,&fluido, distinguntur satis, neque ignem humidum esse
concedant, cum ignis unionem respuat cum
, adhæreat , nam si digitum miseris in aquam , madidum retrahcs, si per
ignem duxeris , non adhærebunt partes igneæ. Deinde siccitas , & humiditas,
vinculis partium seu unionis , rationi modum ponunt ; quare cum hæ desinitiones
petantur a sine , ad quem a natura qualitates iliæ institute sunt,
videnturmagisaptæ, quamquxvulgo Stagiritæ proponuntur , qux ab effectis
accidentalibus , vel a modo quo sunt in loco, petitævidentur, cum indistinctione
abaliis rebus : cum tamen desinitio rei naturam explicare debeat ;
ac proinde rem illam , a qnalibet alia distinguere, nam per Mud idem res est,
fir quod differs ab emr.i alh, ut ajunt metaphysici.
Quod spectat ad modum agendi qualitatum , etsi in omnibus mixtis admittimus
effluvia corporum , quæ Arifeteles loco citato a Democrito didicit,
8c celebrat passim Lucretius i medi cine que patroni uno ore vindicant , ita
ut in eo vix ullum dubium sit , in de mentis tamen an ea dentur ? dubitatione
non vacat ; siquidem pura elementa poris carere probabile est , quamvisBasso,
l. a.deccelo, intent. 2. art. +. E 3: Mis
sunt ad iilam agendi rationem , nam meat 1 bus indigent effluvia corporum
sive aporroiæ, Verum, hssc controversia facile solvi potest , meatus enim ex
partepassi, effluvium est ex parteagentis> ac primo quidem elementis adesse
ilia effluvia, patet in igne, qui paleas longedissitas, naphtamque, invisibilibus
scintillis accendit, terra exhalat , aqu* vaporestolluntursursum, magno
naturæ consilio, quæ ea ratione generationes promovet. Atque ut id concedatur
, in Democriti philosophia ita clarum non est , an agant elementa per
propagationem suæ qualitatis. Dico itaque,ut nudam responsionein , omissa
prolixitate , afseram , omnibus elementorum qualitatibus dari propagatio
nem sui peraerem , qui omnis qualita tis capax est , quia nullam habet , quæ
Cum contrarictate sit conjuncta. Calor ergo in agendo magnam ha
bet sphæram activitatis ; frigus exiguam , nam frigida immediato pene
contactu opus habent , ut sentiantur : Ser.nirttts certa experientia sibi compertum
esse dicit, nulli glaciem nisi palpet manu innotesccre , si vero clausis
cculis rem probet , fore, ut nesciat an , lignum.
: atcontrarium expertussum , licet enim , fateor, id a modico intervallo
distingui possit i persentitur tamen obscurum frigus absque contactu,
resque in nivis glacieique cellisprobaripotesti Humiditas sola partium humidarum
adhæsionemadefacit, siccitas autem obscuram habet actionem , vixqueacalore
dissipantedistinctam. Ma xima activitas est caloris , tum in propagatione
sui , tum in agendi modo , & vi qnam habet 3 unde ignis potentissimum
est naturæ instrumentum, quod axiomati locum dedlt apud Medicos,
Quodnonsanat dntta , sanat medicamentum , quidnonsanat medie amentum , Janatferrum
, quod nansanatftrrum , sa nat ignis. Parva est sphæra activitatis
frigoris, nulla humidi i scdnatura velocitate actionis hanc carentiam compenfavit
, impune enim digitum per flammam ignemque trahes ; at sis licet siccior
arena , non immergerisaqua,quin madesias. Si vero datur siccitas positiva
, nefiio qua ratione agat ; humiditas autem , frigus , & color in nulla sunt ra
tione: sicuti centrum circuli, diame ter, &circumserentia,unde&illorum
activitates, & agendi limites sunt in- F 4 com
commensurabilia videntur frigus, 8c calorihumiditasnepotintiaquidem.
Atque ex his facile tstekmenta singulxdefinire juxtaDemocritum ,clarius
Umen lingulorum propiietates intelligentur, cum de ultimisatomoramspeciebus
erit se;mo. Attulimus ergo primarum qualitatum desinitiones , &c.
quod erat faciendum : nunc autem diluendæ sunt emergentesadversus hanc
fundamentalem atomorum doctrinam objectiones.
C A V U T III. Satisft oljeBionibut contra suferiorem
Democriti doUrinam. '. DTximuselementaesse materiam
primam, eaque ingenerabilia, &incorruptibila, dempsimus ex
elementorum numero aerem.quod qualitaribus primu careat, aliasque consequenteradstruximusassertiones
ex Democrito, quas ut hactenus munire sumus
conati , nunc tuendæ sunt. Contraincormptibilitatem , &nummm- Ehmcntorttm.
OBjicitur primo. Incredibile est tantam ignis copiam in ligno esse,
quantam ab cjus combustione promi videmus , ergo sequitur generari , ac
proinde clementa non effe ingenera- . bilia,
Rtspondec,h*nc dissicultatem solven* mixto , sienim ignis ad sui conservationem indiget calore
actuali, pabulo, & latitudine medii , quomodo poterit esse in saxo ? si non,
indiget , qua de causa 'corrumpetur ? solvo tamen difBcultatem ex propriis
Democritiprincipiis , & utmMsolutio lenius admutatur , adverto expcrienria
sop: repetita cdoctus, sphæram igneam decies ter millies octogentesies quater
majorem abunopulveris nitrati grano, essici, quam sit ipsum granum : cujus
rei habes demonstratiomm in his numeris. ' . •
Graniintegri diameter ,,',', ' Circulusplanus F 5* 4.Plantu
4. Plamts numerut Sphæra solida 8. Cubut. Crani accensi diameter 48. Radix Circulus pknus £304. P/anus numerm Sphæra solida 110592. Cubut. At , numerus 8. seu cubus grani non accent! continetur 13914. in numero 1105-91. seu cubo accensi, ut patetper divisionii Arithmeticæ , & Algebra regulas : ergo sphæra solida accensi decies ter millies octingentesies xxiv. continet sphæram solidam non accensi , quod (rat demonstrandum : neque cuiquam inhisct mmeris duiium ens, qui Eucl. 1.1*. element, perceperit : sic enim ille, prop. 2. Circuit eam inter si ratienem hatent, tpiam descriftaa diametris qua drata , &prop. 18, Sfhar* inter fe ratio. item habenp Juarum diametorum trifheatam. Tanta itaque ignis copia , qoanam oritur ratione? Respondeo , eam non esse tantara, videri tamen primo, quia idem ignis in pluribus locis videtur ra tione motm , &rcfraft»onis: sic una , scintilla 131 scintilla sursum ascendens lineam ducerc in aere videtur , & si baculum ignitumgiraveris, circulum credes, quod ergo in his motibus contingit , idem Hi flam ma accidere par est crederei supersiciem scilicet igneorumque spiri - tuumexiguumnumerum multiplicem apparere, &eo copiosiorem, quo motus velocior est , nam tardus in paucioribus locis videtur : præterea in omni flammadaturoleaginositas, quærefractionem facit , &diversum situm , quo sit, ut eoetiam nomine idem inpluribus locis multiplici distractaque specie appareat. Quod si e grano pulveris nitrati tanta ignis vis erumpere videtur, cum tamen i 11 i generandodesint appa ratus in omnl generatione requisiti, quod dispositionibus, quæ sensim introducidebent, non sit tempus , quanto major ignis copia in lignorum llrue dditeseet? De'mde,cxxm ignis sit lucidus, sit ut omnisflamma ignis essecenseatur, utpote lucetincta, cum tamen res ita se non habcat : quare illud omnc , quod a sensibili magis caloris lucisque prædominto, rectedenominatur ignis, magnam aquæ , terræ, &aerisportionem immixtamhabet. S^oisifueenm fatisfaeiant adversari* ; quæret Demociitus*
critus, utquid-tantavaporumcopia ex uno aquæcyatho emergit; num aqua de novo generatur ? rarefieri dicer.t » quod itidem de igne, in lignodelitescente, concedemus : quare ignis est in mixtis , veluti compact us , statim autem, ac in latitudinem medii aerispotesterumpere , raresit , & magnum oceupat locum : & dissolutio sensim facta, sensim etiam ignem prodit , sitque wtea diutumitate major censeatur eju» copia, cum potius lentus motus æstimari deberet . quanam autem ratione siat ea dissolutio, explicabimus in calce disput. 2. Objicitur secundo multiplex expelientia. i. Aqua ex Æolipilo Vitruvii exit in ventummutata. % _ In maris medio , vi remorum , ignis scintillæ emicant , quia interceptus aer in ignem mutatur. 3, _ Ignis extirguitur, nequeulH spiritusigneisupersunt, etiam in vaseHermerice clauso. +• Ubicunque est ignis, ibiestlux,. ergo, extinctoigne, nihilignissiiperessefatendum est, quia nulla lux resi dua est, ergo corruptio ignis secuta est ejusextinctionenj., J. DanC
Dantur ignes, qui aqua nutriuntur, & in Dtlfhinatu ad Gratianopolhn sons est, qui aqua sua nutrit ignem, unde & fms igneus , illi nomen inditum , cujus fontis meminit S. t~Aug. de Civit. Dei, 6. Sol elevat vapores , qui non sem per solvunturin pluvias, superest ergo, ut caloris vi , mutentur in aerem. Quibus experientiis , aliisque , v.idetur convinci, elementa inter se transmutari , acproinde male stabiliri a Democrito, ea efle ingenerabilia , & incorruptibi- Iia, Experientiæ succedit tttf/» Aristotelis, 1. i. degen. c. 6. qui ira agit contra Empcdoclem , qui cum Democrito sentiebat. Elementa (inqaid) poffunt comparari inter se ex quantitate , ergo habent aliquid commune, ratione eujus mutari possunt. Hoc argumentum Aristotelis futile est, si non penitus enucleetur , forte autem , & validum , si latens exquiratur medulla- Quantitas enimestaccidens, ergo adhæret alteri, sed in singulis dementis est quantitas, ergo in singulis esteliquid cuiadhæreat, ergo illud subjelium est commune omnibus, ac proinde secundum illu4 mutari inyieem poterunt. Et
£t idem Stagirita; ca-p.^.fiarguit, quæcunque mutuo sunt contraria, pofl'unt invicem transmutari i sed ele ments sunt inter se contraria , ergo in ter se transmutabuntur : major est clara, ex dennitione contrariorum : nam con. trariasunt, quæ sub eodem genere frofita, inter se maximedifferunt, &ab eodem subjecto sese expellunt : ergo possunt essein eodem subjecto, saltem succes sive, acproinde ex unius corruptione, altcriusadmittiturgeneratio : ehmenta >verc contraria ejsefatetsensu. Affero instantiam. Omnis alteratio est propter generationem substantia- Iem ; sed ignis , verbi gratia , in terram agit, eam alterat, ergo ut faciat aliquid substantiare : atqui omnium agentium sinis est assimilare sibieffectum , ergo sine suo non debet privari, præsertim cum sit prius ignis , properft tgere, quam prepter mixta. Cum itaque ignis terram alteret , & alteratio sit via ad generationem , debetque passim assimilari agenti , sequitur ter ram ab igne corrum pi ; & ratio a prio ri peti potest, a p. 7. nam alteratione ponuntur dispositiones ad formam : trgo cum ignis in terram introducat dispositiones, & qaalitates ignis , se* quitm
quitur etiam ignis formam debere Aiccedere : aide quod contranæ qualitates debent posse inhærere subjecto ei. dem , ergo qualitates ignis possunt essc in materiali subjecto qualitatum aquæ, ergo & ipsa ratio specisica ignis live torma substantialis. Hæcsunt, met Judith , majoris momenti contra elementorum incorruptionem argumenta, quæin suum diem, ponere sum conatus , ne (quad in Art- Jlotele damnamus , qui maligne ioBrinam adversariorum adducit in medium ) videret præ varicari. Restondeo ad frimam experientiam, aquam in Æolipilo Vitruvit violenter, geartisicioscintrusam > ob tenuius fo ramen , exire non posse , nisi in vapores attenuetur, qui deinde in aquam refolvunturiterum i atqui vapor est formaliter aqua , ergo nulla ibi sit aquæ corruptio. Ad sceundam, re/pottdio,vi remorum, ignis scintillas posse emicare; quiaelementa sunt immixta locis ,de'mde , vel e remis prodiisse dicam , sicut ex ligno lauri arctius constricto emicat,ute sixo; vel ilium ignem in aere iplo extitisse. aut in aqua. Ad $. 8c 4, i*w , plures requiri condi tioner
tiones igni ad id, ut luceat : in flamma certe necessarium est humid um pingue, & aliqua partium ignearum adunie: lAtomi autem sptritusque ignei omncm chymicorum solertiam , pororum benesicio fallunt. Ad quincami nego ulliim ignem aqua nutriri , qua de re videbis in mia Tbeerica militarijib. ^.Tbeor.<^,Adfontem ilium igneum, qui a me tantum nonest visus, r»fpo»rfeo,siilphureos halitus undiquaque emergere, qui aquas allambunt. Ad sextam rf/co,vapores illos , vel asportarialioa ventis, vel in pluvias msensibiles solvi , ut in retum , ae'rem quem sl-rotinum dicunt , qui sere ros est vespertmus, in guttas noctu decidentes, in bumorem ilium, quiinherbas, & alia allabitur, ergo nulla exptrientiaprobatum ejl , (Umerita tranjmutar'i. Ad rationem Aristotelis rtspondto , ipsi philosopho ess: solvendam, Coelum enim, quod ex ipsius placitis incorru ptible est, habet quantitatem , ergepotest romparari cum dementis, ergo habet aliquid commune , secundum quod transmurari possit. Sed ex propriis De-' mocriti principiis /o/wargumentum in forma.
forma. Elementa possunt comparari inter se penes quantitatem, co»ers a»r. ergo habentaliquid commune , specisice nego , generice concede : atqui ad transmutationem requiritur communio specisica ejusdem subjecti: nam mo les substantial is ignis differs specifke a mole substantial! terræ, ac proindenihil est commune interilla duo, nisi ge nerice , sic coeli materia , si diversa essefc a materia terræ, certissimum est, ccelum nunquam in terrain commutari pesse, quianihilest utrique commune, nisi generice, nequeobflat, quod singuliselementisinhæreat quantitas , unde concludetadversarius, quoderit subjectumspecisiceidem: nam iniis,quætoto etiam genere differunt , videmus non raro eadem accidentia, 8c qualitates: equidem debuerat ostendere Stagirita fuæ materiæ pvoprietates ab ipsa inseperabiles , & quas soz^M. quarto mod), iisque stabilitis, & demonstratis, potuisset a posteriori ostendere, ubinamea materia reperiretur. *.Ad fecunSam rationem . Contraria possunt invicem transmutari , nego snajorem, adprobationemmajoris, qund contraria sese expellant ab eodem subjecto, respondet distinguendo, se ex' pellunt
pellunta subjecto primario , inhoejionis ntgo , a subjectodenominationis , & sub jecto secundario inhæsionis concedo. Explico meum responsum , non existimo ab ullo philosopho admittifrigus in ignepuro, & defæcato pofle inesse, ita ut ignea pars possit evadere frigida , ut 6- si ergo in igne videatur hoc improbandum, cur in aqua concedetur ? cum sit utrobique par ratio, & contrariorum eadem sit philosophia ? quare negavl contraria expelleresea subjecto primario inh^sionis, quod explicui , des 1. 1 4 Contrariis idem est subjectum inhæsionis in aere, unde se se mutuo expelluntqualitatessibiiusensx; In mixtisautem est tantum subjectum deno minative idem , nam a potiori denominatiosumitur, ibicnim est ignis, &aqua , sed pro alterutrius adfenfum domi- , tiatu mixtum diceturcalidum , vel humidum , ant frigidum , quamvis multae particulæ aliter fe se habeant. Pro instantia ultimo adducta exfltct duo prindpia quibus innititur. I.Omne agcns intend it sibi assimilate effectum: si sit agens univocum, & nullialteri silbordinetur, tanquam instrument nm causæprincipali, verissimum estaxio- Bia, at fiixx arquivocum, vel instrumentum 139 tum tantum alterius , cstfalsum:sic enim sol non intendit facere alium solem , dum cftncurrit ad generationem auri, &dolabraflatuamdiflecans, non intendit facere dolabram , quia est instrumentum ideæ, quam habetartiftx inmente, 8tratiohujusrei a priori peti potest, a natura sinis, qui ab omnibu* mediisintenditur: quare, 8chuicaxiomati inter philosophica datus est lo cus; Causæ instrumental , & subordinatæ agunt in gratiam principalis agentis. II. Autem principium , implicante sine frustra adhibentur media , verissimum est, & facit a nobis ; sinis enim clementorum , 8c suarum actionum unus est, nam esse, estpropter operari, quare cum element* sint propter mixta , etiam omnis generatio siet in gra tiam mixti , unde non est prius igniassimilare sibi efsectum , sed verus ordo est, ut ignis agat propter mixtum, cui subordinatur : ex quibuspattt folutio, AdconsirmationemR. i.distinguen. do.ut supra, desubjecto inhæsionisprimario, & secundario , & de subjecto denominationis : R. 2. tranftat , posse frigus in igne , calorem in terra subie» ctari , nego sussicere hujuscemodi dispositiones, 140 sitiones, cumadversariusetiamconcedat elements formaliter in saxo , ubi igniscalorepeneomni caret, & tamen est formaliter ignis.præterquam , quod hxc argumenta procedunt a suppositione, quod deturmateriaprlwia, di verse abelementis, quod Demecritusnegavit. Objectionei Contra temariumehmcntorum nume* , ' rum. OBjicitur primo. Unum uni estcontrarium, sed datur unum frigidum, & siccum , nempe rm-<»,ergo debet dari calidum,&humidum,nempeaer. Respondeo primo , hoc argumentum solvendum esseS. Thomæ, Stoicisque, cum quibus Seneca in q . nat. ait , ae'rem esse frigidum, Vallesio qui temperatum facit. Refpondeofecundo , negando ma> jorem , nam uni plura sunt contraria, sic opio contraria sunt alexipharmaca, castorium , assa , semen rutæ , Origa num. Bezahar indiftinftc venenis datur, ex Avicenna in canticis , parte tertia, numero 51. & 1. 4. Fen.6.t. 1. c.j\ Re spondeo tertio , unum uni est contrarium, hoc est , unaqualkas uni qualitati, 141 ti ,trtmseat major , concido minorem , nego consiquentiam: namin syllogismo sit transitus a qualitate ad substantiam , cui nihil est contrarium. Eodem recidit argumentum a quatuor primis contrarietatibus petitum , de quo supra egimus.
Objicitur secundo. Graviras , & 1evitasoriuntur a qualitatibus primis, sed aerestgravis, ergo habet qualitatema primis ortam , & conscquenterprimas, nam ab effectu necessario cognoscitur existentia causæ, per princip. 11. Minor itaqueprobatur, primo a Mathematicis , qui de aeris pondere scripserunt, inveneruntque ejus punderis momen ta, a Francisco de Mendota qui in suo viridario problema instituit, aninatrt narigariposjit , 3 . adescensu lapidum,& «liorumgravium , quæ3 ae'rispondere prægravata, urgent fuum descensum,8e velocius in sine, quam inprincipio moventur , 4. experimento adducto a Bassoncquifblleminflatumcitiusdescendereait , quam aere vacuum, obaddi-j tum aeris pondus , 1. demotu intent, x.' art. $. Respondeo f nmo negando majorem, priusenimest, elementum esse mobile localiter, quamcalidum velfrigidum', nam
nam corporis desinitio motus importat principium', quod gravitatem esse volunt.
Responderi posset secundo, neglecta majori , negando minorem , quæ est contra Aristotelem , qui vult aerem esse levem , in 1. 4. meteor , & 1. de cælo , 1. deortu, & alibi,i'»rum , sive levem sive gravemdicat aerem , manetargumenti vis, quare dijlinguenda est major : gravitasin mixtisoriturab dementis, & eoruvacnii, cvncedo, in simplicibus corporibus nego.
Ad primam probationem Refpmdeo , a mechanicis plerisque admitti pro virtutemotrice omnium corporum solam gravitatem , ut per extrusionem deinde motus fuos explicent , verum defua hypothesi cura non est mathematico , & , reveraillamprobare, alterius estfacuL tatis, utait Aristoteles ; ponderare autem aerem , diligentiam non superat humanam, licet enimexigerevideretur spatium corpore leviori plenum, utesset ignis regfo , tamen , 8c in ipso aere , 8c in aqua examinari potest, levior enim aer citius extruditur sursum , ponderosior tardius , dataque motuum propor tion , de ipso pondere judicari potest 5 In acre autem puriori , impurus aer po test
test examinan , ut si magnum utrem ac re insercias ex vulle desumpto, alium paris ponderis montano , videbis in aere sereniorialterum altero præponderare , quæ animadversio, ut in aquarum generibus non inutilis est medicinæ , leviores enim probamus, ex Hipp & Galleno, ira, 8c aeris examen ex bilance non est spernendum , crasius enimaer deterior; Verum , hæc nih.il faciunt contra nos, quia argumentum procedit de elementis jmpuris, contra po- , stuktum 3 . Ad secundum Respondeo , Mendocamloquiexsuppositione, quod detur ignis in Lunæ concavo , elicereque consequentiam , illuitrandis veris Luciani historiis appositam : sint enim'nave* sinus amplissimi in aeris convexitate positæ, negat cas ad centrum mundi casuras, quia levissima ignis substantia aereleviorireplebuntur, unde, & ex pands velis remigioque in aeris convex'a supersicie poterit navigari : quæ Mendo^æ curiositas luxus pluriraum, parum autem contra nos roboris obtinet. Ad tertium Respondeo , negando impelli lapidem ab aere , sed mobile colligitimpetum in descensu, cujus propor
portionem certis regulis .digesserunt mechanici, quas favente coelo videbis in meaTheoricamilitari. 1. i.aTheor. I. ad to. Ad quartum, nego experientiam Bassonisverara esse, sed ipsum ex conjectura loqui asscro, neque asefactum illius rei experimentum scripsit ; imo expertus sum æqualibus momentis va. cuum plenumque follem descendere, quod ut meliusexplicetur, & ut solidissimum Democriticis assertionibus r'undamentum ponaui, sequentem instituo ratiocinationem , ex princip. 1 1. Propositio XIIL »ui'er cantgravitate, & levitate. SI experientia, quamaflero, omni caret errore, peripateticam philosophiam ruisse existimo. Sæpiusexpertussum, diversæ gravitatis,siguræ.molis , pondera , æque velociter ab editioribus locis ad terram pervenire : lignum , & serreum globum eodem momento ex cad cm horizontali linea pari altitudine demili , 8c utrumque pari velocitate ad terram delatum est , saxum , & glebam , librum , 6t plum bi globum , pilamlusoriam , globum serreum ,vesicam
sicum inflatam junxi diversis locis , 8c temporibus ,nihil tamen , vel minimæ difserentiæ potui depræhendere , licet ab editissimis turribus experimenta repetiverim : & id in aerescnsi , quod in inani con tingere canit doctissimus Lu» cretius , 1. i. OrtmiA quapropter debent per inane quietum
Æque ponderibus nm tquis concita ferri.
Cuj us experiments rationem aprior reddere possum us, omnis virtus corporum inanimatorum oritura primiscor* poribus ; Sed prima corpora sum oequaliter mobilia , ergo omnia corpora ab ipsi's orta : major admittitur diserteab Aristotele , cum ait corpora moveri pro ratione elementorum , prob- minor. Ibi debet este eadem vis motrix, ubi par est i 13 i us necessitas, alioqui nature, quæditissima est , desiceret in sui pri* mordiis : atqui par est exigentia , ut omniaelementa paribus momentismoveantur, cum ad idem munussint dcstinata, mixtorum scilicet generation!, er go debent paribus momentis serri ad locum,ubi persectæ siuntgenerationes, qui est centrum mundi, & regio circa centrum posita. Quibusitapositis. G Prt*
j ;. Prthatttr propositio. Si aer haberet gravitatem, aut levitatem, faveret quibusdam corporibus in descensu, alia ve- , ro præpediret, atqui id non facit, ut ex* perientiapatet, erge aer caret gravitate, & levitate : majorissequelamperpendens Lucretius , loco cicato , sic ait , po* sita scilicet in medio gravitate, & levi tate.
Nam per aquas quatunque cadunt, at' queaeradeorsum. Haepra ponderibut casut Cekrare net ceJleeft. Probatur itaque major. Ut se habet gravitas aquæ,adea,quæ per ipsam de* scendunt , ita se habet gravitas aeris. Sed gravitas aquæ remoratur leviora » 0 ergo idem deberet facere gravitas a« ris. Idem de levitate judicium esto : pirum tardius serturper aquam , quam plumbeus globus, 61 si duas pilas rerreas diversi ponderis , utaiterasitunc 147 a. altera lib. 4- minor citius ad aquæ fundum pervenier. Quo enim corpus acutius est, eo faciliusdividit resistentiam medii, unde cuneiquoacutiores, come'ius dividunt, & acutior cultri acies promptius secat : at minor globu* facit angulum contactus, cum aquæ piano, magis dehiscentem ; Sit enim globus major F. globus minor E. aquæ supersicies A B , angulus contactus a majori circulo CAB. linea directionis motus a centro gravitatis D. sit diame ter FDA. Dico primo angulum conta ctus a majori circulo cum supersicie a.-' quæ esse acutiorem, quam a minori, ac proinde globum minorem facilius promptiusque,cæterisparibuSidividere aquam : cum enim lineæ DA, AB. fa* G 1 ciant 148 Disputat. I. ciant angulum rectum BAD. qui in duosangulos BAC, CAD. per circumserentiam A C. dividitur,sequitur, quod acutiori facto angulo BAC. sit obtusior remanens D A C. ut patet ex communibus notionibus primi elementorum , atquiestanguliDA C dividere , constituitur enim ex linea directionis, & supersicie corporis , trgi tar* dius divides : quod autem in minori circulo angulus contactus sit obtusior, facili negotio comprobatur ex princi* pioo.t.EucIid.habetenimseuttotum adpartem, ergo remanens angulus ex peripheria, 8clineadirectionis acutior erit, item globus supersiciem habet a plana minus remotam, minor autem recedW
statim multumque distat a piano : quare & aqua minus resistit minori. Com
frmatur, quia uterque globus F & E. iibi defodiunt inaquaalveum, quo se*
rantur , est autem in concavitate aquæ ambientis E magis præceps via, minusque
a linea directionis alia, ergo minor globus promptius per aquam, & aliud
medium resistensseretur. Cur ergo idem in aere non contingit,
inæqualibus preescrtim ponderibus? lenim, ut ait Euclides, 1. delevi, 8c
ponCa
ponderoso , diverse potenffæ diversi
contingunt motus, ut quid ejusJem magnirudirris globi duo , alter ligneus
libræ uni us, alter plurabens librarum jo.per aerem atqualibus momentis seruntur
: debereat enim per Theorems 2. habere differentes motiones, itaut
dum unum pedem emetiretur ligneui globus, quinquaginta pertrasiret plumbeus?
An quia aer sustinet omnino nihil ? at prægrandes aves in aere librantur.
An quia levisestaer absqueulla gravitate , ac proinde gravibus quibuscunquecedit
? at certe deberet ea levitas gravioribus facilius cedere ; ergo
cum omnia perpendiculari motu æqua* libus momentisperaerem serantur, li
gnum eft,nequegravem neq; levem tjje. Quod cognoscens Democritus apud
Aristotelem,l. 4-cceli, t.41. solvithanc dissiculatem, quæ maximi hoc in loco
ponderis est ; Democritus itaque exis stimabat, teste philosopho , stricta cor
pora descendere , quod paucaipsis resi stant, lata vero ideo ascendere, super
aquam. Subditinstantiam aDemocrito adductam, textu 41. debtrttmiminatrt
hec etiamfieri , fed solvit moUiter , ait onim, non in unum impetum facere Soun ,
w;«wSoun motumtorumqu"fursum G J vummmr
moventur torporum, quæ solutio non mollis est, sed nervosa; negat enim
paritatem Democritus, cum ait, non sieri motum in uno, & eodem medio ;
aqua enim resistit ob gravitatem humi» ditatemque, aerautem nulliusest resistentiæ,
quia gravitate, & levitate emni caret- Quid vero intelligat per vocem
Soun, innuit philosophus : at illam particulam sursum intellige de
c-mni motu, qui inaeresit, aerenim respective ad aquam superior videtur,
absolute autem nihil datur sur^ sum deorsumque, ut probatur a nobis
in voxabigentis aves apud Aristophatiem,
in Vesfis : delata enim violento motu pondera eum sonum edunt.
Hæc autem experientia depart ponderum omnium ad terram descensu
nulla habita molis , siguræ, gravitatis excedentis ratione, aut aliorum, quæ
xnotum vel accelerare, vel præpedire possent, Peripateticis omnibus contra
sensum est neganda, si suam stare velint doctrinam, oeteroquin mirum, quan
tum Democriti sententiæ favet, & Sta* giritænocet:nam si virtus motrix deor-
Fum est major in saxo, quam inligno, Cur lignum æque cito descendit ? si atrobique
f.cbique par est , cur saxum majoris est g-avitatis? certe admiffa scmel gravi
tate, & levitate, nullo modo concedi potest id sieri , quod tamen oculis ipsis
d:præhendimus, Scio quosdam negareab satis edito
loco factam experientiam , dicereque nonnullum , quod si ab orbe lunæ deciderenthujusmodipondera,
fore ut depræhenderetur diversitas i Jed centra;
iensibilis diversitas virtutis , imo ita di» versa, utalterasitin centupla proportione,
debet efsectum facere sensibiIiter diverfum,in fpatio satis c5venienti, sed
nulla unquam depræhenditur difseren tia, quæveluniuscubiti, imopalm*
sensibilis eGct,ergo nulla est virtutis difserentia. SctibitCampanellaquæst.3i.a.
i- physiologiæ , expertum se , citius pilam unius uncise cadere , quam serream
6. librarum , subditqueTvH<'flW»w , quod, aerplus sustineat: at etiam plures sunt
panes quæ resistentiam vincunt: neque enim retardantur suis partibus pondera
; cum unicuique parti vis sua motrix insitasit : moles enim vim intrinsecani.
non præpedit, cum ea paribus cum corporecrescat incrementis, quare æqualis
est utrinque v irtus , rrspecti ve ad partes quibusrespondet:si enim major globus
G4 so-parIjTX jo, partes habet devehendas , ipsi concessa sunt zo.virtutis motricis momen
ta, & minori globo , qui 4. constat ma mentis, totidem correspondent partes
quareinmediononresistenti omniaæt que cito descenden.t. Verum nee mihi,
nee Campanellæ sides sit, provoco ad Cxperientiam , quam adeo facilem , &
promptam , totubique turres, editioraqueloca faciunt. Atqueut omne suffugium
tollatur adversario,qui propter angulorum opticorum perpendicularem
pene allapsum negat, ab eo qui sursum est posse discrimen deprehendi ,
adsint inferius qui ponderum casum explorent , & qui superius est rationem
habeas, ut utrusqueponderis supersi cies lit in eadem linea horizonti paral
lel , & bina ejusdem instanti demittantur, veritatis investigandæ causa. Se,-
pius cum aliis , & solus, inaquam, in terram, variisqueponderrbusexperientiam
repetii , neque unquam vel la* turrr, uuguem abfuerunt a simultate
cursus, videndum tamen , ne ventus re flet, si enim aer non sittranquillus, deviabunt
a linea perpendiculari pondera, &hacillacquerapientur, led quæz
cunque perpendiculariter cadent , ea porro nullo discriminc ad terram eodem
dera instanti pervenisse depreftendes. Ergo aergravitate, & levitate caret ,
etiam ex suppositione , quodeæqualitates denturin rerum natural quadere
infra Democritus, d.j.cap. i.VidebisSc Theoricam meam militarem, lib i.
Theor. u, Obiectio.
Contra aeris indtfferentum, |""vBlicitur ttrth :Si aercareret quali-
^ tatibus primis,inutilis esset respira tion!, ad quampotissimum a naturaest
ordinatus : neque enim humectaret, vel refrigeraret cor.
Ut huic objection! siat satis. Obstrvt i . non ideo moveri pulmones , quia
succeditaer, sed ideoaeremsuccedere, ouiapulmo movetur, principium enim
motus est a vi vente. Oifervo x, humanum genus in ea re*
gione aeris vi vere , quæ a vulgo insinu regioaeris,a doctis dicitur atmejf hara,
hoc est , vapida regio , de quaClavius, lib. de crepuseulis; Scheinerus in refractionibus
cælestibus, & in Rosa ursina, Kepplerus in paralipomenis ad Vittel-
1ionem , eamqu e non in terra modo, fed etiam in stellis probabiliter admit-
tit GaliUus, obilludprofluviumcorporum , quod in singulis pene deprehendimus.
Hanc^i. milliaribus penes perpendicularem commehsuratis surfum
exporrectam , quousque scilicet ascendunt vapores, facile censuerim,
cum Mathematics instrumenta id inserre videantur:quamvis ea inæqualitcr
diffusaest, cum alibi craulores aut frequentiores vapores exhalation esve fundantur
, unde&c aerisdiversitas oritur, ttlibi vero infrequentiores , & fubtilio •
ies:quo sit, ut crepuscula septemtrionalia meridionalibus sint longiora , non
ideo tantum,quia obliquiores solis radii perveniunt illuc , verum etiam id a vas
porum densitate , exhalationibusque densioribus oririparest. Quapropter,
Sc contra sphærærationes, Hollandiin celebri ilia navigatione , qua ultimo
iter ad Sinas per septentrionis glaciem tentarunt, 21. diebus solem citius spc
Viderunt, quia refractione ingenti factu m est, ut sol qui multis gradibus in
fra horizontem conspicuussieret. Clavius rem mihi incredibilem deproportione.
quam habent elementa, resertin cap. i . sphæræ Sacrobosciscum ait: ignis
sphæram habere proportionem majorem cum terra, quam 3 8*80. ad i.&ad
aerem
aerem majorem habere,quam 85/803.
ad r.globusvero ex terra, &aquacoa- Iescens , eodem autore i se habet ad ae*
rem, ut 23 , ad 1, fed tantum abest,ut se* ctatores habeat, quin etiam plurimi
existiment aerem usque ad sirmamenti concavum porrigi. In eo itaque Clavius
videtur hallucinates , quod vaporum ascensum abigneoccurrenteprohiberi
crederet, unde, cum 5-1 .milliaribus tantum ascendant, conjecit non ul.
terius aerem exporrigi : Sed ideo slstuntur , quia radius primarius reflectionis
solaris non extenditur ulterius, quare vekiculo luminis 8c caloris dcitituti
vapores colligunt se, ac ad da tum fuum nativum redeunt , & cons
denfati resolvunturinpluvias, exquibus, Resp. argumento, ntgando majorem,
non enim reipiramusaerem,ut est pure aer , sed quatenus vapores dilutos se»
cum vehit, quibus atmospb*ra plena est : aerenim purusa vaporibusinutilis
estrespirationi, undesicut aquasuffocat , ita aer subtilior est ex suapte natura
, quam ut sit pulmonibus aptus : mixtus autem vaporibus , respirationi
aptissimus redditur. Aer itaque loquelæ, pulmonum motui, & refrigerationi
usui
Objectiones.
tisui est,quia ob terræ,& aquæ viciniam frigus quoddam habet , vapores autem
humectant , ne lingua aut palatum exsiccetur. Quod consirmatur experien<
tia, in montibus enim Peruviæ altissimis , nisi vaporibus a spongia madida
ori nasoque admota aer diluatur , no scilicet benignis vaporibus incomitarus
pectus petat,periculum vitæ manisestum est , & qui hoc spongiæpræsidio
destituti , in transiturf/2Æ»«ri»'tantum siunt, secum vero præclare actum exi*
stimant. Ergo utilior est multo respirationi aer, fine qualitatibus primis ,
quam si eas haberet , quia nocivum semper esset haurire humidum vel frigidum
in summo; benignius autem insinuant se aeri vapores , & cum illo
immixti pectori conducunt. Dices ,si aer frigidus non est, cur ergo
Tentilamuræstate? Resp. in æstuad solem, nonsentiri
ventilationem, eamqueesseinutilem, in umbra autem , ubi aer modice est refrigeratus,
utilised, & quod novæ sem» per succedant aeris partes , iis quæ nostro
contactu incaluerantamotis. Reliquas oljtSiones , si quæ sunt , ex
doctrina, &adducta, & adducenda , nullo negotio diluere quivis poterit-
Dis
D I S P U T AT I 0. II.
DE COMPOSITIONE RERUM EX ATOM IS.
PRæsuppositia de materalt corporum principio doctrina, illud
idem materiale contentplaturus est Democrittu , quatenus
ex ipso Cætera componuntui'; sive ut continuum, &mixtum. Prius
quæstio tptidsit , suit facienda, quam quæstio quahs fit. Vasquez materiam
primam Aristotelicam existimabat esse totam in toto, & totam in qualibet
parte, 8c a quantitate superveniente sie* ridiviiibilem. Sed pace tantiviri prius
JubjeBum divisibile est , quam sit quan tum, nam radix originaria distinctio
n's est individuitat , quæ separationem semper patitur , radix autem division
nis actualis est unio ; Sbtantita* vero reddit corpus impenetrabile , hoc est
ita, ut cum aliis eodem in loco else non postit , ac proinde di visibilitatem
mechanicam inducit , quæ manu sit aut serro : at vero sine quantitate, An>
gulus materiale principium corporum posset optime dividere, cum partes in
divirift
divjdualiterdifferant.Nuncexhisprincipils,
quæfusius comprobare Metaphysicorumest, pergo ad maximum
Democriticæ phylosophiæ myst scilicet ad demonstrationes , quod om~
niaex atomissint compaSla : prcgressus in insinitum , indeterminate productiones,
partium confusio , impossibiliasunt, nedum quæ satis conci pi pep
sins. Equidem damnanaus Democritus, quodfortuitoatomorum concursu
mundos insinitos dixerit esse productos, damnandus quodeximium adeo
opus naturæque universitatem fortunæ potiuscoecisimpetibus , quam provi
dential sapientibus momentis dispensari crediderit: Sedsi dicamus , Deum
Opt. Maximum atomis omriia compofuijst, versimiliorem doctrinam sectabimur,
planiorem certo, & multocompen* diosiorem ; quam ut meliusinsinuem
sex capitibus digessi. Primo ne alii non auditi damnentur,præcipuas opi
nion es de con tinui compositione pau» cis expendo. Secundo alomis omnia
componi probarc conor. Tenium caput in atomorum distictione specisica
, & proprietatibus singularum specierum verfatur. Quartum considerat
ototnos ut in mixtionem veniunt. Qui** to Szsexto, objectionibus communibus nobisque peculiaribus sit satis : mathematicorum
autem more , ut superius kci,defimtiones, & frincipia præmitto.
I. Desihitiones. I. Pars determinata, est ea quæ habet
magnitudinem, terminis assignabilibus sinitam.
II. Pars indererminata, est ca quæ nullisterminis asiignabilibus sinitur.
III. Pars communicans , est quæ habet aliquid commune cum alia : sic
semipalmus , est pars communicans palmi.
IV. Linea incommensurabilis, longitudine est ad aliam, ut numerus ad numerum, hocest,dequainstitui nonpotest com*
paratio per numeros , ut si dicatur linea A —B, se habet ad lineam C D*
ut 1. ad 4. V. Linea commensurabilis potens
tia , est ea , cujus quadratum est commensurabile , cum quadrato alterius:
sic diameter quadrati, quæ est incom menfurabilis longitudine cum costa,est
tamen commensurabilis potentia, nam quadratum, quod ex diametro sit, due
plum est quadrato costæ , ut patet ex 47'.
47. propos. i.Eucl. ergosehabentin proportione dupla . quæ his numeris
efferripotest,4.8. 16. VI. Divisibilitas Mathematics , divisibilitas
extrinseca,divisibile designa te, perimaginationem, per intelledum
penes spatium extrinsec.um,sunt termini synonymiapud Democritum.
VII. Divisibile vero physice , 8c realiter, est quod ita solvi potest„ ut
unio vel vinculum solvatur,ita ut ambae partes existant separatæ , vel si altera
partium sit modus,is pereat, remanenteabsoluto , sic dividitur physice lig
num, &charta. VIII. Minimum naturale, est mini
ma extensio, sub qua potest corpus aliquod connaturaliter existere; dicitur
etiam atomussecundaria. IX. Atomisimpliees, sent elemen*
torum indivisibiles particular & linearum phylkarum radices.
X. Linea physica , est atomorura simplicium adunata series, sive longitudo
physica , latitudims physicæ expers, hocest,quæ physice penes latitudinem
sit indivisibilis, quamvis Mathe* matice, etiam secundum latitudinefl*
dividi possit in insinitum, ut etiam se cundum longitudinem. 1*t autem
.Desinitions* io jus longitudopatitur divisions reale,
physicasque, ^atomialineacompi' XI. Supersicies physics, estcxten.
sio ,n longum ,&Iatum , profunditatis physic* experi , si ve est prima veluti a<
tomoruminstratio. . ,X ]}-, fj8ura , est W* sub aliqoo ,
wl aliquibui terminis comprehends XIII. Parses Mathematicæ sent ex
quæsequaatur divisibilitatem mathematicara, de qua desinit. 6*.
, *, Principia. *• E*e°, qu°dresest, velnonest;
potest dici esse, vel non esse. Conceptus enim mensuraestreientitas, menfura
autem vocis est conceptus , mensum autem vocisestcenceptus,& ipsa re*.
I I. Radix distinctionis adæquatæ increatisest individuatio , cujus nota
unica, & infallibihs, est diverse existentia, ntm,
III. Per illud idem res distinguitut suoeffi.
non datur distinctio realis, nequesc. paratio.
V. Non potest concipi , quanam ra tions
tione id , quod tangit secundum se totum, possit facere majus , si non habeas
virtualiter partes , ac proinde verum est Aristotelis eflatum : mdimfilnU junBum
mdivifibili,nonp0ttftfactre majus. _ VI. Natura adhorret processus in
insinitum. VII. Qui dat csse , dat etiam con*
sequentiaadesse. VIII- Res naturales conantur sem
per redire ad naturalem fuum statum , quem primo, &£erseappetit natura ,
utsibi magisconvpnientesti. I X. Qui appetit tineiftiappetit ctiam
inedia ad istum necsssaria. X. Eadem est ratio totius homogenei,
& omnium ej us partium. XI. Opus naturæ, opus intelligenti*.
XII. Similia facilius adunantur, undesympathiarum, ficamicitiarum
paronymphus est similitudo, similes vel i n venit vel facit,ignis ignem
trahit, namsicandelamadmoveas foco, videbis ad ipsum inclinari candele
siammam.
nes physicæ regulis stricteGeometricis. XIV. Sensibiliaper sensussuntjudicanda,
nam illius est potentiæjudicare care de re, perquam res cognolcitur, neque sides omnis scnsibus deneganda.
X V. Posita experentia oportetphu Iofophari, & experientias accurate fa.
ctas tanquam principiapersenota ad. mitrere.
XVI. Unlo, Jive sit modus realis, Jive connotatio , est essentialiter plurium
unio.
2c motus, sunt analoga. j. Po»tu LAT*.
I. Cujuscunque motus aflignare spatium, & tempus.
. II. Quolibet assignato numero, majorem assignare , 8c qualibet linea
data, majorem ducere. HI. Quidquid magnitudinem habet,
sinitamque extensionem, sipluribus dimensionibussubstet,concedatur,
illi suam inessesiguram. CaIUT. I.
Sentent'u cekbres decompose tione contimi.
Pesæ pretium non est, sin* gulorum diversade continui
compositione placita reserre, aut eorum discutere fandamenta,
o
mima, dissicultates proponere, &uniuscujusqus
jugulura -maniseftis argu ments petere , paucaquædamper synopsim
retulisse , satis erit instituto meo,quiomni plagiatu abstinere proposui
: adeat Aristotelis explanatores philosophiæ candidatus , perlegat Suarezin
Metaphys. Aversam , Complutenses, insinitosque alios , qui in hac
tju*sthw plurimum insudarunt.ircvittr ft fe exfediet Dtmocritui.
Proposstio XIV. Continuum non consttt expunftu
Matbemattcis. r^Esinivit Euclides puuctum Mathematicum,
cujus pars nulla sit , caret enimomni dimensione , longitudine
scilicet, latitudine, & profunditate, & consequenter etiam sigura nulla prædi*
tum est. ExpunctisMathematicisomnia componi,ex antiquis complures , e
recentioribus pauci voluerunt , hos in ter Arriaga ingenuS , sed tamen non
probabili philosophis consessione, eam dum pro viribus tuetur, nonnunquam
cbjeBionibut ajefiirifaiis non poffe elicit. Qui punctis mathematicis subscribunt,
*»/,/»•» suntfactionis, alii enimsinita fimpliciter, & determinate . »//isinita secundum quid,seu indeterminate, alii
▼eroinsinita simpliciter puncta in continuo, quantumvis parvo, admittunt.
i. §lgi. admittunt sinita, mgant illud axioma Aristotelis, punBum puriftt additum
non potestfacere majut , afferunf* que exemplum e quantitate dilcreta,
unitai enim addita unitatt facitmajur, ad probationer!] illius majoris , quod
scilicet punctum tangat secundum se totum , ergo non poteit facere majus,
concedunt anttcedms, negant confeq. 2. S»» autem insinite puncta admittunt in
continuo, ii cum Platoneinsinita
admittunt, magnum, &parvum. Vide
Arist.j.physt.^.&i/r<'quidemfacilius solvuntargumentaMathematica, quorum
i. hypothesis efl poftul, i.bujus;ni quomodo di videtur bifariam linea quint
que punctorum, tt/enim intermedium peribit,t'»/alterutri parti adhærebit, si
i. est contra i. postulatum, si i. est con tra Euclid, lib. I. prop, 9. Verum, quidquid
tandem subterfugii exquirant,clare eam convicit falsitatis , & impossibilitatis,
Aristotelestotopenelib.tf.phys. ubi ostendit motum , tempus , & spatium,
»//i anahga, quare si componeretur continuum ex punctisMathematicis,
cis, nullus motus altero velocior esset. Scio Arriagam, ut hanc, cæteroqui non
solubilem difRcultatem eluderet,excogitasse genus quoddam motus, quum
morulis, aut quietc interpolatadistingviit: unde omnia æqualiter moveri
vult, sed motus ideo est lentus, quod mobile sepius, idemtidem, & diutius
quiescat) motus vero ideo ceusetur "Wlox, quod infrequentius mobile quie
scat, formica lentius movetur, quarh aquilæ ; quod hæc brevioribus pausis
suum motum distinguat, illalongioribus: longissimis veroiisquefrequentw
bus movetur animal illud Americanum. cui a lento incessu pigritue nomen
cstfactum, duobus enim diebus, totidemque noctibus, non consiciet iter
10. passuum. Qui ergo huicdepunctismachema*
ticis sententiæ subscribunt, concedunt. i.punctum punctoadditum facere majus.
i. non dari motum successivum, sedtantumdiscretum. j. motusomnes
æqualis esse velocitatis, sum enimpun- Eta minimum , quod pertranjiri pojpnt,
& quies quæ in his motibus inesse singitur, non est motus, 4. Tempus etiam
ex instantibus componunt, f. debent nccessario conccdcre rotara dissolvi,
D.H. Ca p. I. i dnm movetur circa axem , nam cum
lentius moveatur , debet quiesccre, dum circulus major in circumserentia
constitutus movetur, ergo cum saltem uno puncto circulus exterior præcedat,
sequitur puncta eadem punctis iisdem non correspondere: quod est absurdum,
& incredibile , wpo continuum non conflitt exptuiBis mathematicii.
Propositio XV. Continuum non compomtur ex partilus,
& punRis mathematicis fimul. QV'art% hanc tuetur sententiam in
Mctaphys. disput. de quantitate , ubi dicit, dari punSa qua parses parti*
bus jttngat, sed præterquam quod easdem dissicultates habet , quas opinio
superior , novis insuper implicatur , dum partes admitttt : quanam enim radone
intelligi possunt, unit* autttr* minam , nisi puncta adæquentur partibus
? deinde , cum puncta ilia ttttU sint modalia, utvolunt, nonneconce*
dere debet partes , entia scilicet abjohta sine iisesse posse? amplius, cum non
detur pars ultima, quomodo dabitur punctum ultimumi id est , terminativum
? prasterea, vel inter unum indi* r visi,
indivisibile , & alia indivisibilia , inter* mediat 3.\iquid,velmhi\:{\frintum,ent
ergo pars sine punctis, f\sicundum,totum con (labi t indivisibilibus.
HæcSuaris opinio, omnium difficili. ma est, omnium enimobjectiones suas
facit , & nulla vitat argumenta , quæ iint alicujus momenti.
Propositio XVI. Cint'muumnon confiat exjtmpliciontita'
. te, ante divisionem indifiincta. A Lbertinus huj us factionis caput est,
" negat enim partes continui ante divisionem actualem esse distinctas in
ter se. Eamque dicendi rationem excogitavit, utdissicultati departium distinctione
occurreret. Contendit isdistinctionem omnem^niirreab extrinseco,
hoc est , per designationem , vel divi sionem actualem, Sed unico argumen
ta, quod instar omnium est , reselli potest. Quæ possunt existere actu separata,
distinguntur realiter, sed partes possunt existere actu separatæ ,ergo distingun
tur realiter, etiam ante divisionem, divisio enim non dat eis entitatem , &
individuationem , quæ ipsiscstintrinseca, seen, & est radix distinctionis. Major fyllogismi est unica distinctionum regula,
quam si neget Albertinus , quomodo probabic Aristotelem a Platone
distingue? Minor estcerra etiam sensu, pars enim A , est sine parte B , quaravis
antea unum continuum facerenr: quod autem radix distinctionis sitpropriaentitas
,prob. exprincip. j.perillud idem res distinguitur ab omnialia, per
quam constituitur in suo efle, sed singulæ conltituuntur in suo esse per suam
entitatem , ergo per illam distinguuntur a quavis alia : deinde non potest dies,
pars A., t&pari B, ergo pars A , distin guitur realiter , a pane B, quæexi.
* • J , & 4- principio nota sunt. Propositio XVII.'
Centinuum mnconBat parttbusjyncategorematice infimeis,
HAnc opinionem vulgus philofiphtrum nunc docet .- sed quam male
ingenia torqueat , norunt studiofe omner. suum fundament um dupltx est, primum
sumiturab Aristotele, lib. de lineisinsecabelibus , ubiargumentis mathematicis
probat , nullam dari lineamindivisibilem. Secundo, indacunturinhancsententiam , ex ratione motus localis , gj '
temporis , quod cum semper fluat, nullanque habeat partem totam simul,
litque ininsinitumdivisibile, sequitur, ejusetiampartes insinitas esse fyncategorematice;
Sed facile his rationibus fuo loco satisfaciemus , dum ipsi inspinis
desixi hærebunt , sic emm involvuntur innttmero, difiinBione, dlvi/ione,
tomparabilhaie , & motu , ut quæ rcsponsa nunquam percipere potui, aut
argumentis nitidissimis commode aptare , neque etiam illis quidquam dare
possim probabilitatis , cum optimus veritatis character sit lux , & claritat , in
illis aucem meras tevchrar reperi. V. Arriagam, Complutenses , Oviedum,
Suarem, aliosque. Propositio XVIII,
Nummt»partium coniinmnontststcuti numerifinitipoijibiks.
tlÆc opinio nititur ingeniosissimo 1 anaUgifmo quantitatis discretæ ad
continuam. I. Sicuti tota collectio numerorum.
sinitorum possibilium est sinita, sed limitibus incertis, ita tota collectio partium
tium sinita est, sed indeteiminate. II. Sicuti numerorum fini torum maximus
assignabilis non est, ita neque in partibus assignari nequit minima. III.
Omnis numcrus sinttus, est secundum quid distinctus, & secundum quid indistinctus
: nam idem numerus temarius potest comparari cum alio temario,
a quo distinguiturrealiter adequa te i vel potest comparari cum binario,
quem includit , & abillo distinguitur realiter inadequate; vel potest compa
rari cum tribus unitatibus collective sumptis, & sic distinguitur tantumsecundumpræcisivam
intellectus formalitatem. Sic palmus distinguitur ade
quate ab alio palmo, inadequate a settiipalmo sui , & formaliter tantum a
duobus semipalmis. I V. Sicuti numeri siniti possibles dicuntur secun
dum quid indeterminati , communicantes, inasiignabiles ; ita & partes
continui , quæ necessario inaliisincluduntur : nullaque communicans est,
quæsuis partibus nonconstet, quirum, respectu est totum. V. Sicuti per in
tellectual numeri siniti possibiles ponuntur extra causes, ita intellectus vi
pars indeterminata , & communicans' fit totum determinatum , sublata bu
ll z bitudine* bitudine, quamcumaliishabebat.' Defhuo hanc op'mionem, I. Numeri
siniti constant indivisibilibus unitatibus , suntque entia formaliter intentiona'ia
, & de omnibus numeris licet habere communem mensuram , id est
unitatem : atqui ex adversario conti nuum non constat ex indivisibilibus,
partes continui sunt omnesaparte rei, meque cujusvis magnitudinis datur
mensura com munis, ex EucliJe, 1. 10. ubi lineas incommensurabiles dari ostendit
, ergo vitiosus est analogismut. II. Implicat , omnes numeros sinitos
possibles ponisimul extra causal, quare cum non possint esse , ne quidem
per intellectum collective , quomodo concedit adversaries esse realiter a parterei?
materialiter enim existerent,. si vera esset eius opinio. in. Tot erunt
partes in grano cpriandri, quot intotius terræ globo , utrobique sicuti numerorum
sinirorum collectio , quod est contra fr.mam notionem Eucl. totum
majus est sua parte. Quod cognescensacutissiraus Lucretius, 1. t.ita
argumentatur. Eigo rerum inter summam minimamquequideiset.
,tfilerit, utdijlet, ttam quamvisfund'ttus dittts cnmis Summafitinfinitd, tttmen parvi/Jima
qua sum
Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|