K. S.Ü. İLahiyat fakültesi temel iSLÂm biLİmleri BÖLÜMÜ arap diLİ ve belagati ana biLİm dali avrupa’da şarkiyatçilik bağlaminda



Yüklə 0,72 Mb.
səhifə19/22
tarix10.11.2017
ölçüsü0,72 Mb.
#31308
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22

Şarkiyat Kütüphaneleri


Bibliothequé de Breslav (Breslav Kütüphanesi ):Bu kütüphanede Doğu’ya ait birçok el yazması ve matbu eser vardır. Ünlü şarkiyatçı Brockelmann, bu kütüphane bulunan Farsça, İbrânice, Türkçe, Arapça Elyazmaları eserlerinin kataloğunu hazırlamıştır.(Breslav, 1900) Ardından 1933 yılında da Richter, bu kütüphanede bulunan elyazmalarının kataloğunu hazırlamıştır. Fakat II. Dünya Savaşı sırasında bu eserlerin çoğu zarar görmüş veya tamamen yok olmuştur.267

Bibliothequé de seminaire de la Philologie Orientale de I’Universite Jagellonienne de Cracovie (Jagellon Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü Kütüphanesi, Krakov ): Bu kütüphanede aralarında Arapça’nın da olduğu Doğu Dilleri’yle yazılmış önemli miktarda el yazması ve matbu eser bulunmaktadır.

Bu kütüphanelerin dışında;

- Bibliothequé de Musér National a Cracowie (Krakov Milli Müzesi Kütüphanesi)

-Bibliothequé de Comité d’Etudes Orientales de a Academie Polonaise de Sücness a Bibliothequé Varsovie (Polonya İlimler Akademisi Şarkiyat Araştırmaları Konseyi Kütüphanesi, Varşova)

-Bibliothequé de Academie Polonaise de Sücness a cracowie (Polonya İlimler Akademisi Kütüphanesi, Krakov)

-Bibliothequé de I’Institut Orientale Orientale de I’Universik de Varsovie (Varşova Üniversitesi Doğu Enstitüsü Kütüphanesi)

adında kütüphaneler de vardır.

Şarkiyat Müzeleri


Polonya’da Şarkiyat alanında uluslar arası bir öneme ve üne sahip müze yoktur. Buna rağmen Doğu eserlerinin bulunduğu bazı müzeler vardır. Bunlar;

- Musee National, Cracovie (Krakov Milli Müzesi)

- Cabine de Nümismetique Orientale, Cracovie (Krakov Doğu Nümizmatiği Müzesi) adlı müzelerdir.

Şarkiyat Dergileri


1. Rocznik Orientalistyczny (Şarkiyat Periyodik Yayını): 1915 yılında yayın hayatına giren bu dergini ilk 17 sayısı “Polskie Towazystwa Orientalistyczny” (Polonya Şarkiyatçılar Akademisi ) tarafından yayınlanmış daha sonra ise “Polska Akademia Nauk” a (Polonya İlimler Akademisi) bağlı Şarkiyat Araştırmaları Heyeti bu dergiyi 22. sayıdan itibaren yayınlamaya devam etmiştir. (1957) yılda iki defa yayımlana bu dergi, makalelerini, Varşova’da, İngilizce, Rusça, Plonyalıların dili olan Lehçe, Fransızca ve Almanca olarak yayımlamıştır.268

2. Przeglad Orientalistyczny (Şarkiyat Dergisi): 1948 yılında itibaren yayınlanmaya başlanan bu dergi, Polonya’yada “Polskie Towarzys Orientalistyczny” (Polonya Şarkiyat araştırmaları Cemiyeti) tarafından Lehçe’yle her 3 ayda bir yayımlanmıştır.

3. Folia Orientalia (Şarkiyat Dergisi): Ünlü Şarkiyatçı Lewiski’nin editörlüğünü yaptığı bu dergi, 1958’de Krakov’da yayınlanmaya başlanmıştır.

Polonyalı Oryantalistler269



KIRSTENIUS, Pierre (1577–1640): Arapça, Süryanice ve İbranice üzerinde çalışmış, hekim olması hasebiyle İbn Sina’nın eserlerini tercüme ederek bu konuda eserler yazmıştır. Başta Arapça olmak üzere diğer diller alanında da araştırmalarını, Avrupa’nın çeşitli yerlerinde dersler vererek devam etmiştir.

Eserleri:

  1. Arapça Dili Kuralları (3 cilt, 1608)

  2. İbn Sina’da Tıp Kanunları (1608)


FOBRICE, U. (1608-1653): Doğu dilleri alanında çalışmalar yapmış ve bu alanda eserler vermiştir.

Eseri:

1- Arap Edebiyatı’ndan Örnekler: Ebu Âlâ el-Maarri’nin bazı şiirlerinden, Hariri’den tercümelerden ve İbn Fârid’in 14 beyitinden oluşmuştur (1638)


MENINSKI, F. (1623-1698): 17. yüzyılın önemli oryantalistlerdendir. İtalyanca, Fransızca, Lehçe ve Arapça alanında önemli çalışmalar yapmış ve daha sonra Avusturya’ya şarkiyat konuları alanında danışmanlık yapmıştır.

Eserleri:

  1. Doğu Dilleri Hazinesi: 2 ciltten oluşan sözlük niteliğindedir. Türkçe, Farsça ve Arapça kelimelerin Latince, Fransızca, Almanca ve Lehçe eşanlamlılarını içerir. (Viyana, 1680-87) İkinci baskı 4 ciltten oluşur (Viyana, 1780).

  2. Hafız eş-Şirazi’nin “Divan”ınından bazı kasideleri Latince’ye çevirmiştir (Viyana, 1680)


RUTTICH, M.(Ö: 1729): Şarkiyat alanında araştırmalar yapmış ve Kur’an- Kerim’i Arapça aslından Latince ve Lehçe’ye çevirmiştir. Fakat tercüme kaybolduğu için günümüze gelmemiştir. İslâm’a reddiye ve üzerinde bazı açıklamaların bulunduğu surelerin izahı hakkındaki eserleri ise günümüze ulaşmıştır.
KRUNUINSKI, Th.(1675-1756): Türkçe, Farsça, Ermenice ve Arapça alanında çalışmalar yapmıştır. 1702–1725 yılları arasında İran’da bulunmuş ve daha çok Doğu Edebiyatı ile ilgilenmiştir. Topladığı elyazmalarnın bazılarını daha sonra Saloski kütüphanesine bağışlamıştır.

Daha ziyade Farsça hakkında eserler vermiş ve eserleri çeşitli dillere tercüme edilmiştir.


RZEWUSKI, W.(1765-1831): Viyana’da Arapça eğitimi almış ve “Doğu Yıldızları” adlı derginin çıkarılmasında pay sahibi olmuştur.(1809-19) De Sacy, Jordan Remizen gibi önde gelen oryantalistlerin tashihini yaptıkları bu dergiden 6 sayı çıkartmıştır. İlmi bir cemiyet kurma fikrini öne sürmüş ve oryantalizm dönemde Osmanlı Devleti’nin elindeki Kırım’da “Doğu Cemiyeti”nin kurulması yönünde Rusya Konsolosu’na önerilerde bulunmuştur. Ortadoğu Ülkeleri’ni dolaştıktan sonra Polonya okullarında “Doğu Dilleri” eğitimi vermiştir. Doğu koleksiyonunu ve elyazması eserlerini diğer oryantalistlerin kullanımına sunmuş fakat ölümünden sonra bu eserler dağılmıştır.

Eserleri:

  1. Doğu Atları veya Doğu Sülasi’nden (Doğu Yıldızlar 5, s.49-60 ve 233-345, Doğu Yıldızları’nda yazdığı en iyi çalışmadır. Bol miktarda tarihi, antropolojik ve filolojik düşünceler içerir. Bu kitap II. Dünya Savaşı’nda yok olmaktan kurtarılmış ve “Milli Kütüphane”ye konmuştur)

  2. Osmanlı Kitâbeleri hakkında eser yazmıştır.


BOBROWSKI, M.(1774-1848): Arapça alanında araştırmalar yapmış ve Arap dili ve edebiyatı konusunda Üniversitesi Üniversitesi’nde profesörlere konferans vermiştir.
PIETROSZEWSKI, Ig. (1779-1860): Petersbourg Üniversitesi’nde Arapça eğitimi almış ve daha sonra Osmanlı Devleti’nde Avusturya Hükümeti adına konsolos olarak görev yapmıştır. Ayrıca Petersbourg Üniversitesi’nde Doğu Dilleri Kürsüsü’nde Türkçe ve Arapça Dilleri profesörü olarak ders vermiş (1842–45) daha sonra aynı görevi Berlin Üniversitesi’nde de sürdürmüştür.(1847)

Eserleri:

  1. Modern Türk Tarihçileri Biyografisi (Berlin, 1836, II. Cilt hâlâ elyazmasıdır.)

  2. İslâm Nümizmatiği hakkında eser yazmış ve bu eser, ölümünden sonra İngiltere Müzesine geçmiştir.


WIERNIKOWSKI, N.(1800-1877): Rusya’da Farsça ve Arapça alanında eğitim görmüş daha sonra Kazan Üniversitesi ve Enstitüsü’nde bu iki dil hakkında dersler vermiştir.

Eserleri:

  1. Arapça Dil Kuralları

  2. Arap Edebiyatı’ndan Seçmeler


MUCHLINSKI, A.(1800–18789: Petersburg Üniversitesi’nde Doğu Dilleri alanında eğitim aldıktan sonra Doğu Enstitüsü’nde eğitimine devam etmiştir. Daha sonra Arapça alanında profesör olmuş, bir süre Türkçe Kürsüsü’nde görev yapmışsa da daha sonra tekrar eski görevine dönmüştür.

Eserleri:

  1. Doğu Kaynaklarından Polonya Kütüphanesi’nin Tarihi (1853)

  2. Doğu Kökenli Lehçe Kelimeler Sözlüğü (1858)

  3. Osmanlıca’dan Seçmeler (1859)

  4. Türkçe Öğretimi İçin Metinler (Bazı eserleri hâlâ el yazmasıdır.)


CHODZKO, A.(1804–1891): Rusya’da eğitim alarak Rusya’nın İran Büyükelçiliği’nde görev yapmıştır. Eserlerinin çoğu İran ve Farsça hakkındadır. Ayrıca Türkler, Kürtler ve Araplar hakkında da çalışmalar yapmıştır.

Eserleri:

  1. İran Halk Şiiri’nden Örnekler (İngilizceyle yazılmıştır, 1842)

  2. Farsça Dil Kuralları (Paris, 18609

  3. Vahhabilerin İnanç Esasları (1848)


KAZIMIRSKI, A.(1808-1887): Varşova’da başladığı eğitimini Berlin’de bitirmiştir. Doğu ülkelerine gidip, bir süre orada araştırmalarda bulunmuştur.

Eserleri:

  1. Kur’an’ın Fransızcaya Tercümesi (Paris, 1840-41, III. Baskı: 1875)

  2. Arapça-Fransızca Sözlük (İki büyük ciltten oluşmuştur. Arap dili kaynaklarını, yazı ve konuşma dilini ve Cezayir ve Fas Lehçeleri’ni ihtiva eder, Paris, 1846)

  3. Sa’di’nin “Gülistan” adlı eserini Lehçe’ye çevirmiştir.(Paris, 1876)


GRZEGORZEWSKI, N: Doğu Dilleri’ni öğrendikten sonra Varşova’da Doğu Dilleri’ni araştırmak için bir merkez kurulmasına öncülük etmiştir. Akiki, eserlerinin çoğunun bilimsel değer taşımadığını iddia ederek onu eleştirmiş ve Polonya’da oryantalizmi düzenleyen kişi olması dışında tanınmadığını ifade etmiştir.270

Eserleri:

  1. 19. Yüzyıldan İki Türkçe Ferman (1914-15)

  2. 18. Yüzyılda Osmanlı İle Polonya arasındaki Ticari İlişkiler (1918-19)


SCHORR, H.(1874-1941): Varşova Üniversitesi ve Doğu Enstitüsü’nde Arapça alanında profesör olarak görev yapmıştır.

Eserleri:

  1. Türk Halkı (1917)

  2. Sâmi Dilleri’nde Terkip (1927)


SMOGORZEWSKI, S.(1884–1939): Petersburg Üniversitesi’nden mezun olmuş ve daha sonra Cezayir’e gitmiştir.(1912–13) Burada daha çok Şii İbâdiyye fırkası üzerinde araştırma yapmış ve Lovov Üniversitesi’nde Doğu Dilleri ve İslâm tarihi kürsüsünde görev yapmıştır. Dini konularda “derinleşmek” için Kuzey Afrika, Mısır, Lübnan ve Suriye’de araştırmalarda bulunmuştur. İbâdiyye’nin temel inanç sistemi ve tarihi gelişimi üzerinde araştırmalar yaparak bu dini disiplinin bazı elyazmaları eserlerinden koleksiyon oluşturmuştur.
KOWALSKI, T.(1889–1940): Kowalski, henüz lisedeyken Doğu Bilimleri’ne ilgi duyarak Arapça ve İbrânice öğrenmiş ve 1907’de girdiği Varşova Üniversitesi’nde “Der Diwân Kais Ibn al-Hatim” adlı teziyle doktora unvanını almıştır.(1911) 1912–14 yılları arasında Varşova Enstitüsü’nde çalışmış 1914’te doçent, 1921’de kadrolu profesör ve Doğu Dilleri Bölümü’ne müdür olmuştur.271

Kowalski, Jagellon Üniversitesi’nde II. Dünya Savaşı sırasındaki kesintiler dışında ölünceye kadar Arap, Fars ve Türk dilleri, edebiyatları, tarih, coğrafya ve kültürleri üzerine ders vermiştir. Polonya İlimler Akademisi (Polska Akademia Umiejetnasci) ile Polonya Şarkiyatçılar Cemiyeti’nin (Polskie Towarzystwo Orientalistyyczny) üyesi olan ve kurumların başkanlıkları dahil çeşitli idari kademelerinde görev yapan Kowalski, yurt dışında da Şam’daki Arap Akademisi’nin, Helsinki’deki Fin-Ugar Cemiyeti’nin ve Prag’daki Orientalni Ustan’ın şeref üyesiydi272



Çok iyi yetişmiş, edindiği bilgileri verdiği derslerle, yaptığı uygulama ve araştırmalarla geliştirmiş bir Şarkiyatçı olan Kowalski, Arap, Fars ve Türk dilleriyle edebiyatlarını çok iyi bilmesine rağmen çalışmalarını zamanla sadece Türkoloji üzeride yoğunlaştırmıştır. Çeşitli zamanlarda Türkiye’ye gelip araştırma yapan Kowalski, Anadolu’da dil, halk edebiyatı, folklor ve etnografya araştırmaları yapmış ve 200’den fazla eser yazmıştır.273

Eserleri:

  1. Kays b. Hatim’in divânını metniyle beraber Almanca’ya tercüme etmiştir.(1914)

  2. Klasik Arap Şiiri (Şarkiyat Bülteni, 1914–15)

  3. İslâm Kültür Kaynakları (1922)

  4. İslâm ve Hıristiyanlık (1929)

  5. Samuel Divanı’nın Asaleti (Doğu Arşivleri, 1931)

  6. Araplarda Şeref (Doğu İşleri 4, 1933)

  7. İslâm’ın Etkisi Hakkında (1935)

  8. Önceki Asır Boyunca Polonya’nın Arap Dünyası İle İlişkisi (1935)

  9. Ka’b b. Züheyr’in Kasidesi (1932)

  10. Polonya’da Doğu İlimleri, Doğu Dilleri’nin Lehçe Üzerindeki Etkisi ve Osmanlı Diplomasisi

  11. Hafız’ın “Gazel”ini Lehçe’ye tercüme etmiştir.(1957)

  12. Eski Osmanlıca Üzerinde Araştırmalar (1932-34)

  13. Türkler ve Doğu Bulgaristan’ın Kuzeyi’ndeki Türkçe (1933)

  14. Türkçe Lehçeleri (1931)

  15. Türk Halkı’nın Şiiri Oluşturması Hakkında Araştırmalar (1919)274

ZAJOCZKAWSKI, Ananiasz (Doğumu: 1903): Varşova Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapmıştır.(1932) İslâm fıkhı dersleri vermiş ve bu alanda profesör olmuş, ayrıca iyi derecede Türkçe’ye vakıf olmuştur. Varşova Üniversitesi’nde Yakın ve Ortadoğu Bölümü başkanlığı yapmıştır. Ayrıca, “Şarkiyat Yıllığı” editörü ve Polonya İlimler Cemiyeti’nde Doğu Araştırmaları Bölümü başkanı olarak görev yapmıştır.

Eserleri:

  1. Klasik Osmanlıca İle İlgili Araştırmalar (Polonya İlimler Cemiyeti Yayınları, 1954)

  2. Kur’an Tercümesi (Polonya İlimler Cemiyeti Yayınları, 1954)

  3. Arapça Hakkında Eserler (Polonya İlimler Cemiyeti Yayınları, 1954)

  4. Kratchkovski’nin Arapça Elyazmaları Araştırmaları’ndan (1952)

  5. Kratchkovski’nin “20. Yüzyıl Arap Edebiyatı” adlı eseri hakkında makale yayınlamıştır.(Şarkiyat Dergisi, 1969)

  6. Polonya Şarkiyatçılığı’nda Yarım Yüzyıl ve Gelecekte İzlenecek Yol (Şarkiyat Dergisi, 1948-50-54)

  7. Memlükler Dönemi’nde Arapça-Türkçe Kelimelere Ek Risale (Polonya Şarkiyat Enstitüsü Periyodik Yayını, 1940)

  8. Memlükler Sanatı (Tarihi Eserler müzesi, 1930)


SKORATOWICZ, Witold: Polonya’nın Şam büyükelçisi’nin yardımcılığını yapmış ve “Arapça Dil Kuralları” hakkında eser yazmıştır. Bu eser 3 ciltte yayınlanmıştır.(1950–51) Ayrıca “Çağımızda Arap dünyası’nın Sorunları” konulu bir çalışması vardır.(Şarkiyat Dergisi, 1969)

KLIMA, J.

Eserleri:

  1. II. Dünya Savaşı’ndan Sonra Polonya’da Şarkiyatçılık (Doğu Arşivleri Dergisi 12, 1948)

  2. Çekoslovakya’daki Klasik Doğu Araştırmaları’nda Bugünkü Durum (Doğu İşleri, s.12)

BIELAWSKI, Jozef (Doğumu: 1910): Krakov Üniversitesi Hukuk Bölümü’nden mezun olmuş (1938) ve aynı üniversitede doktorasını yapmıştır.(1947) Ardından bu üniversitenin Yakın ve Ortadoğu Bölümü’ne girmiş ve bu bölümde de “Türkler ve Câhiz’in Risâleleri” adlı teziyle doktorasını tamamlamıştır. Varşova Üniversitesi’nde bir süre ders verdikten sonra Türkiye’de iki sene kalmış (1948–50) daha sonraki yıllarda ise Mısır, Lübnan, Suriye ve Sudan’da araştırmalarını devam ettirmiştir.(1956–58) Polonya’ya geri döndükten sonra Varşova Üniversitesi’ne bağlı Doğu Enstitüsü’nde Arapça Araştırmaları Bölümü başkanı olmuştur.

Eserleri: Çeşitli konularda eserler veren Bielawski, özellikle İbn Tüfeyl, İbn Sina ve İbn Haldun gibi bilginler hakkında bolca makale yayımlamıştır. Eserlerinde bazıları şunlardır:

  1. Cumhuriyet Dönemi’nde Türk Şiiri ve Nazım Hikmet (Şarkiyat Yıllığı 3, 1951)

  2. İbn Sina ve Eserleri (Şarkiyat Yıllığı 4, 1952)

  3. Arap Şair ve Yazar İbn Tüfeyl (Şarkiyat Dergisi 40, 1961)

  4. 19. Yüzyılda Büyük Arap Sosyologu, Felsefecisi, Tarihçisi İbn Haldun’un Hayatı ve Siyasi-İlmi Çalışmaları (Şarkiyat Dergisi 2–22, 1957)

  5. Sovyetler Birliği’nde Doğu Edebiyatı Araştırmaları (Şarkiyat Dergisi 36, 1965)

  6. Francisco Gabriella’nın “Arap Edebiyatı Tarihi” (Paris, 1952)


LEWICKI, Tadeusz: Krakov’daki Jagellon Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü’nden mezun olmuş ve eğitimini Paris ve Kuzey Afrika’da devam ettirmiştir. Krakov Üniversitesi’nde Şarkiyat Bölümü ve Arapça Araştırmaları Bölümü başkanı olmuştur. Ardından Polonya İlimler Akademisi Şarkiyatçılar Konseyi başkanlığı ve Doğu Nümizmatiği Müzesi başkanlığı yapmış daha sonra ise “Şarkiyat Dergisi”nin edisyonunun başında bulunmuştur.275

Eserleri: İbâdilik, Berberilik, Güney ve Kuzey Afrika, Arap Coğrafya ve tarih İlimleri ve Kaynakları’nın Tanıtımı, Arap Nümizmatiği alanlarında çok sayıda makalesi vardır.276 Bunlardan bazıları şunlardır:

  1. Doğu Avrupa’daki Arap Paraları’nın Tarihi (Eski Slovakya, 1949–52)

  2. Arapça Kaynaklar Hakkında (Eski Slovakya 3, 1952; 5, 1955)

  3. İbâdiyye’nin Bölünmesi (İslâm Araştırmaları, 1958)

  4. Güney Arabistan’da İbâdilik (Şarkiyat Sayfaları 1, 1959)

  5. el-İdrîsi’nin “Nüzhetü’l-Müştâk” Adlı Eseri (Fas Araştırmaları 1, 1966)


ZAJACZKOWSKI, Wlodzimirez: Krakov’daki Jagellon Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümü’nden mezun olmuş ve daha sonra aynı üniversitede Türkçe Araştırmaları Bölümü başkanı olmuştur.

Eserleri:

  1. Doğu Yazmaları (Şarkiyat Yıllığı, 1948)

  2. İran Edebiyatı (1952)

  3. Arap Dili (1952)

  4. Memlükler Dönemi’nde Türk-Arap Sanatı, Milli Kütüphane’deki Elyazmaları (1956)

  5. Polonya Şarkiyatçılığı 1953–58 (Şarkiyat Sayfaları 1, 1959)


REYCHMANN, J: Varşova Üniversitesi Doğu-İslâm Tarihi alanında profesör olarak görev yapmış ve Polonya İlimler Cemiyeti’ndeki “Doğu Araştırmaları Enstitüsü”nde Arşiv Bölümü başkanlığı yapmıştır.277

Eserleri:

  1. 18. Yüzyıl’da Polonya’da Doğu Dilleri’nin Bilinmesi ve Öğretilmesi (Breslav, 1950)

  2. Rusya’da Doğu Araştırmaları (1952)

  3. Arapça Tercüme (1952)

  4. İslâm ve Komünizm (1953)

  5. Polonya Şarkiyatçılığı (1954)

  6. Arap Edebiyatı (1955)

  7. Doğu’nun Kapısı Polonya (Babil Dergisi, 1956)

  8. Varşova’da Müslüman Mezarları’nın Şehitliği’ndeki Kitâbeler (1956)

  9. Polonya’da Doğu Eserleri (1957)

  10. Polonya’da İslâmiyet (Arapça, 1958)

  11. Polonya Bilim Tarihi’nde Şarkiyatçılık (1972)


STRELCZYN, S: Varşova Üniversitesi Ortadoğu Bölümü başkanlığı yapmıştır. Sâmi ve Habeşçe Araştırmaları alanında uzman olup daha çok Arapça üzerinde çalışmıştır.278

Eserleri:

  1. Varşova’daki el yazmaları eserleri hakkında fihrist yazmıştır.(Şarkiyat Yıllığı, 1953)

  2. Polonya ve Çevresi’ndeki Şarkiyat Araştırmaları Hakkında Eleştirel Bir İnceleme (Şarkiyat Dergisi 19, 1956)


KUBIAK, W: Krakov Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü’nden mezun olmuş ve aynı üniversitede Doğu Dilleri alanında ders vermiştir.279

Eserleri:

  1. Polonya’daki Arapça Elyazmaları (Arapça Elyazmaları Enstitüsü Dergisi, S.1, c.5, 1959)

  2. Ortaçağ’da İskenderiye ve Yeni Keşfedilen Tarihi Eserler (Şarkiyat Sayfaları 10, 1970)

Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin