Kamelya şiirsel Bir Sosyal Tarih KÂMİle biLGİÇ Derleme ve Yorum meriÇ BİLGİÇ Önsöz serpiL Çakir
Gece uykum yok gündüz ayakta uyuyorum
Yüklə 353,71 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. ERZİNCAN ZELZELESİ 1939
- Bize Türklük bildiren
- Yurdun en güzel bahçesi
Gece uykum yok gündüz ayakta uyuyorumMaddi hayata küstüm maneviyim diyorum Her yerde muzdaripler sesini dinliyorum Ve onlarla birlikte inliyor inliyorum Aşinası olmuşum artık ızdırabların Onlar benim hayatım ben ezelden onların Neşeli insanlarla gezmeyi sevmiyorum Muzdaripler derdini dinlemektir efkarım Bilmem dünyada nedir üzüntülerden kârım Ta o günden beridir şiirler yazıyorum Her ızdırap taşıyan yüreği çiziyorum O çizginin boyunu kendimle ölçüyorken Alnımda belirmişti bütün hıçkırıklarım Hoş gördüm ve dedim ki tefekkür ışıklarım Kâmile Bilgiç 28 Şubat 1926’da İzmir’de doğmuş. Kurtuluş savaşı gazisi, (Yunanistan) Yanya’lı Binbaşı Mehmet Salim (Sezgin) efendinin ve Erzurumlu Zahide hanımın kızlarıdır. Babası “Müftüzâdeler” veya “Emirler” denen bir sülaleye bağlıdır. Bu Yanyalı sülalede tarihsel karakterler de vardır; örneğin Mehmet Salim efendinin dayısı, Kuvayı Milliye komutanlarından, savaş taktikleri hâlâ harp akademilerinde okutulan ünlü Yanyalı Mustafa Fevzi paşa veya amcasının oğlu İzzettin Çalışlar paşa, gibi. Annesi Zahide hanımın yakın akrabası, Osmanlı’nın Mısır Maliye Bakanı Aslan Paşa’nın adı da bu bağlamda anılması gereken tarihsel bir karakterdir. Babasının anlattığı ulusal kurtuluş tarihiyle büyüyen küçük Kâmile’nin, bilinçaltındaki “yüce” kategorisinden bilincine açılan ilk kavram “vatan” (sevgisi) olmuştur. Denebilir ki onun, hayatı boyunca bütün düşünceleri hiçbir zaman “yüce” kategorisinin çatısından uzaklaşmamıştır. İlerideki şiirlerinde göreceğimiz birkaç kavram daha, “insanlık, annelik, evlatlık, kardeşlik, kadınlık, komşuluk, dostluk, iman ve aşk” kavramları da gene “yüce” kategorisinin altında mutlak anlamda yüceltilmiş ve yaşamının her dönemi ve her boyutunda tam ve kusursuz bir Kantçı ödev ahlakıyla, kendi dilinden söylersek, bir “vazife” bilinciyle uygulanmıştır. Bu bağlamda hayatını özetlemek çok kolaydır: Eşi İbrahim bey ve sırasıyla üç oğlu Şamil, Meriç ve Bahri için ‘vazife’lerini eksiksiz yerine getirme mücadelesi! Kuram – eylem arasında hiçbir boşluk, gedik göstermeyen, sıkı, kapalı, ancak daha sıkı bir sisteme doğru aydınlanmaya açık bir kavramsal yapıya sahip, Sokrates’in “erdem bilgidir” görüşüne uygun bir biçimde, irade zayıflığı göstermeye izin vermeyen bir bilinçle karşı karşıyayız. Bu nitelik, aynı zamanda Osmanlı’nın ve genç dönem Cumhuriyet Türkiye’sinin öznesinin de temel bir karakteridir. Böylesine güçlü bir erdem anlayışına sahip olan o dönemin insanları (ki bu insanlar tüm yokluklara rağmen belli bir etik, estetik eğitimi yakalamış, topluma ve tarihe duyarlı insanlardır) çok açık ve temiz bir şekilde hem tarihten ve gelenekten gelen değerleri, hem de güncel siyasal gerçekleri hiç sıkıntı çekmeden sentezleyebilmiş insanlardır. Şekilcilikten sıyrılmış, gelenek parçalanmadan aydınlanma süreçlerini başarıyla geçirebilmiştir bu insanlar. Kimlikleri Avrupalı, Müslüman, laik, çağdaş, Türk’tür. Bu kimliğin sentezcisi Atatürk’tür. Cumhuriyetin bu emaneti ilk nesle tüm canlılığı ile aktarılır. Kâmile’nin şiirle tanışması çok küçük yaşlarına kadar uzanır; kulaktan kapma bir şiir ezberler üç yaşındayken:
Niçin böyle kederlisin Dokunaklı bir halin var Eriyorsun için için Bu dörtlük eve her gelen misafir için masa üstünde tekrarlanır, alkışlar ve reveransla tamamlanırmış. Belki de alkışların büyülü sesiydi onu şiir dünyasına hapseden, çünkü bütün ömrü boyunca hep şiirle ilgilendi, hep şiirle yaşadı. Ortaokulda, 12 yaşında, Okul Sesi dergisine yazdı ilk şiirini Atatürk için, ikincisini 1939 Erzurum Zelzelesi için yazdı. Üçüncü şiir zamansız ölen bir arkadaşa yazıldı; kendi deyimi ile “üzüntülerdi ilk ateşi yakan.” 4. ATATÜRK 12. 10. 1938 Çoluk çocuk, ana baba hepsi ağlıyor. Bütün acun öksüz kaldı, kara bağlıyor. Şimdi coşkunluklar gitti, gönül dalıyor. Tabutun etrafında meşale yanıyor. Dört tarafta bekçiler de hep dolaşıyor. Atam tanrına kavuştun, sana ne mutlu. Aynı feryadı 1939 Erzincan depreminde de duyarız. Bir dönemin yaşanan genel bilinç durumunun en kusursuz temsilcisi herhalde kalbi dünyaya açık, saf bir çocuğun mısralarından başkası olamaz.
Ey ulu Tanrı'nın yaptığı işler, Yurdumun en güzel yerini dişler. Felaket merkezi Erzincan oldu, Yurdumun en güzel gülleri soldu. Oradaki vatandaşlar ne oldu? Ey ulu Tanrı acı sen de bize. Tabiatın ağır zalim yumruğu Altında ezildi güzel Türk yurdu. Hepsi de karlara gömüldü kaldı, Kimi de duvarlar arasındaydı. Kim bilir oradaki küçük yavrular Hangi köşelerde ölüp kaldı Ey ulu Tanrı acı sen de bize. Siyasal kirlenmeden uzak bir siyasal duyarlılık gelişiyor; yaş 14 ve ilk ulusalcı alkışı İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı seçilmesi için:
Zihni parlak, ateşli, Bir Türk kahramanıdır, Türk'e babalık yapan, Ruhumuza nur katan,
Yaşa İsmet İnönü! Atatürk’ün manevi kızı Sabiha Gökçen’le birlikte idolleşen, genç kızın yüce meslek hayali uçak pilotluğu olmuştur. Pilotluk veya “teyyarecilik”, içinde vatan sevgisi, kadınlık onuru, doğa ve doğa-üstü sevgisi ve gelecek ümidini barındırır. En ulaşılmaz noktalara vararak, en önde savaşarak, tarihten ulusal onurunu, toplumdan çağdaş kadınlık onurunu diğerleri adına geri alacaktır.
Bazı da bulutlanır Gökyüzünün çiçeği Ay, güneş, yıldızlardır. Yurdun en güzel bahçesiGökyüzüdür biliniz. Biz hep tayyareciler O bahçede gezeriz.
O bahçeyi gezdikçe. Gözlük takarak bakarYerdeki alem bize. Ortaokula giderken kendini ve hayallerini Sabiha Gökçen’le özdeşleştirir. “Baba”nın kızıdır o göklerde. Osmanlıyla gömülen “göksel onur”, padişah ve Atatürk’ün göçmesiyle yitirilen “baba” karakteri, göklerde, mitolojik dişil bir karakter gibi bir kadın üzerinden geri getirilmektedir: 8. SABİHA GÖKÇEN’e 07.08.1941 Bir canana eş olsam Göklerde güneş olsam Yıldızlarla arkadaş Ay ile kardeş olsam Rüzgarlar olsa babam Bulutlar olsa anam Asuman bahçem olsa Dolaşırım her zaman Türk Hava Kuvvetleri bir dönem çok şehit pilot vermiş, çok uçak düşmüş. Her ay neredeyse üç beş uçak düşüyor. Hemen hepsi genç teğmenler. Uçak düşüşlerine pilot yetişmiyor. Bu dönemde ayrıca Avrupa’ya staja gönderilen ve II’nci Dünya Savaşı’nda nerede kullanıldığı belli olmayan, gittikleri ülkelerde defnedilen veya belki sadece boş mezar yeri gösterilen şehit pilotlarımız da var.
Bugün de onların merasimi var Kışlanın önünde oldu merasim Caddeye dizildi bir alay insan Kadınlar ağladı gözleri doldu Erkeklere baktım onlar da dondu Herkese sessizlik çökmüştü orada Hiç kimse duygusuz kalmadı bunda Kadın cinsinden bir ben ağlamadım Şapkamı çıkardım, hazırolda kaldım Kalbimde onları hürmetle andım Çünkü artık ebedileşti onlar İçimden “onlara ne mutlu” dedim Ben de böyle şehit olmak isterim Teyyareci olmak bütün emelim Bundan ben “onlara ne mutlu” dedim (...) Çocuğun derinliği ve ciddiyeti neşesini köreltmez, ne kadar akıldışı olsa da neşesinin ardında bir anlam bulunabilir. İşte komik bir şiir; fakat sanki arkasında hiç de komik olmayan II. Dünya Savaşı, ekmek karnesi ve açlık dönemlerinin hikayesi var gibi. 10. OBURUN SÖZLERİ 08.08.1943 Oburun sözlerini de duyun Bakın ben birinci oburum Bu gün yedim ben patlıcan Sandım yer yemez patlıycam Neyse artık patlamadım Bakkal dükkanını açtım Önce lokumdan başladım Kalbi kırılmasın diye Her yemişi hatırladım Tatlı börek yoktu burada Vardım gittim lokantaya Gene yedim doya doya Meyvesiz börek sanki ne Yer etmez benim midemde Vardım gittim Ali beye Fazla yedim taze meyve Meyhaneciden utandım Kendimi çok ayıpladım Şimdi ona da yaklaştım Tatlı bir muhabbet açtım Pek fazla yok ihtiyacım Alkolü meyveden aldım Hatırı kalmasın diye Susuz yanaştım içkiye Ne yapayım işte bayım Artık her gün buradayım Rakıyı çok hatırlarım Ben iyi kalpli bir adamım “Koca Fatma” çok şişman bir genç kızdır, bir o kadar da sevimli; komşuları! Tek evlenme koşulu, adayın, kilosuna uygun olmasıymış. Sonunda dengini bulur ve evlenir koca Fatma. Hamileyken koca kocası kürekle üzerine yürür ve Fatma kısa bir süre sonra da karnında bebeğiyle beraber vefat eder. Küçük Kâmile’nin kalbi bu olaydan çok etkilenir. Yazacak kadar büyüyünce bu unutamadığı olayı şiire döker. İşte hemcinslerinin trajedisine yazdığı ilk şiiri:
Koca kürekle yürüdü Koca Fatma hamileydi İçinden eridi korktu çürüdü Sekiz aylık yavru öldü Anası öldü beraber gömüldü Bütün Üçkuyular’ı derin Sessiz bir matem bürüdü Hisli içli bir çocuk Ölüm denen şeyden anlıyordum az buçuk Koca Fatma’yı çok seviyordum Annesini çok seviyordum Ben de yaşlar döktüm annesi gibi Dizi dizi boncuk boncuk Babası ona, “benim kızım filozof olacak” dermiş. Felsefi bir kavram örgüsü bırakmamış olsa da gerisinde, filozofça yaşamın bir ev kadınının dünyasında nasıl gerçekleşebileceğinin, akıl dışı derecede kusursuz bir örneğini sergilemiştir o. Çocukluk şiirlerinde filo-sofia’nın, bilgelik-sevgisinin doğaya ilişkin platonik izlerini de görürüz. Hem artık başlayan genç kızlık şiirlerindeki “gök” ve “sevgi” ögeleri, tanımlanmamış ve yeryüzünde henüz bulunmayan aşkın örtük gerilimine de işaret eder. “Yüce” kategorisi “iyilik” ve “güzellik”in çeşitlemeleriyle zenginleşmektedir: 12. HAYAL VE HAKİKAT 06.08.1944 Semavatı zemin ne kadar iyi Bu akşam ahengi çok daha güzel Buluttan olan tül perdelerini Sallıyor pek latif bir esin rüzgar Manzarası sanki cennetten gelmiş Gökten yere birçok melekler inmiş Hep ahsen çiçekler yetmiş yetişmiş Başı taçlı huri kraliçeymiş Nefahetler göklere de yükseldi Ufuklar da kızıllıkla döşendi Artık bitti güneşin seyahati Derken beşler gecenin cilveleri (...)
Kıpır kıpır yanıp sönen yıldızlar Ruhsuz gövdelere duygu saçarlar Beni tabiata aşık yaparlar Benzer çizgide bir şiir soğuk bir kış gecesi, izlenimci tarzda kağıda geçer. Kendisi, şiiri doğuran işareti şöyle ifade eder: “Gece üst kata çıktım. Babamın soğuk gelmesin diye kağıtladığı pencereden bir kağıt kurtulmuş, zırıltı ile titriyordu rüzgarla. O ses, pencereden görünen gölcük üzerinde yansıyan ay ve aydınlık gece bu şiire kaynak oldu.” Gecenin gizemiyle aslında kendisini anlatmaktadır. Gece ile Ay’ın ( Arapça: Leyla ile Kays - Mecnun) diyalektiğinde, gece esmer bir kızdır – 20 yaşında. Onun kibar ağzından dinlerken bu şiirin bir de müziği var ki, en kaba duyguları bile inceltir. Büyük bir şans eseri kayıtlarını bulduk. 13. MART’TAN BİR GECE 17.03.1946 Ay Mart, hafifçe serin rüzgar inliyor Mahzun mahzunca bir hicran besteliyor Dilhun değilim neşeliyimdir diyor Üzüntüm şu artık benliğim eriyor Son geceler benim kalışım bu ilde Zulmetsiz haleli mehtap leyalde Asla unutamam ben bunu yad elde Gözümde kalacak daim perde perde Hakikat, bakınız bu manzara ne hoş Rüzgarın ince sesi hoş veya nahoş Her şeyin gölgesi vuruyor etrafa Kainat gündüz gibi fakat biraz loş Küçük göl sanki ortada sürmeli göz İçi dışı dolu raşei hareler Ben konuşurken söylemeyiniz söz Daha anlatayım size neler neler Eserler aynen vuruyor asumana Akisler karışmış parlar yana yana Ruhum diyordu ki bu pembe geceyi Koşarak çabucaktan kucaklasana Gönlümde aşıklar artık bini geçti Neziz kalbime bunlar eşdeğer eşti Lakin vefasızdılar hepsi de geçti Hepsi bahtiyar günlerimde güneşti Hep kara günlerimde çizmişlerdi yan Baktıkça artıyor içimde galeyan Seyrederken bu tabloyu hayran hayran O an yaşarken bir hayalle bi payan Leyal benzemekteydi esmer bir kıza Şimdi de vurulmuştum ben o yıldıza Ser’ine altından yar örmüştü bir taç Tül duvak altında güzel siyah saç Sözlerinde pek çok emeller taşıyor Ve benim gibi hülyalarla yaşıyor Belki onun da ömrü ben gibi serap Çıkamıyor hayatına, kayaları sarp Onun mehtaba benziyordu bakışı Göğsüne yıldızlardan buket takışı Kalbimde o işvekar dünyaya bedel Ufuklara akışı daha mübeccel Sanırım içimde gizli bir sır var Sırrı müphemdir o güzel sırdaşsız yar Bende de böyle mahvi elemler kaynar Kalbimde gömülü ahu gözler ağlar Babası Mehmet Salim efendi görev gereği hemen her cephede bulunmuş ve bu şekilde otuz yıl yer değiştirmiştir. İlk eşi Yunanistanlı bir Türktür. Kâmile hanımın annesi olan Zahide hanımı da Erzurum’da görevdeyken kendine ikinci eş olarak almış. Zahide Hanım ilerleyen yıllarda “Bizim dünürümüz bir avuç tuzdur” diye nakletmiş, Mehmet Salim Efendi ile evlenmesini anlatırken. Savaş yılları malum tuz yok, komşularından biri Zahide Hanıma biraz tuz veriyor ve ekmeğini pişirdiği zabitin kendisine verdiğini söylüyor. Bunun üzerine zabit için bir çorap örüyor ve babası ile gönderiyor. Çorabı gören Mehmet Selim Efendi “kızını bana verir misin diye soruyor” “Ben ona karışmam diyor baba” daha sonra Cerrah olan eniştelerinin de araya girmesi ile birbirlerini hiç görmeden evleniyorlar. Zahide Hanım eşinin bir başkası ile daha evli olduğunu bundan sonra öğrenir ve Mehmet Salim Efendiye ilk eşini getirmesi için baskı yapar. Mehmet Salim Bey emekli olur, önce Bursa’ya sonra İzmir’e göç edilir. Yıl 1924, eski tarihle 1340. Bu tarihten sonra mobilyacılık yapmaya başlar; iyi bir zanaatkar olduğu kadar sanata da yatkındır. Çok güzel ud çalar ve udlarını kendi yapar hatta bazılarını da satarmış. İki eş ayrı evlerde oturur, zaman zaman birbirlerini ziyarete giderler. Üç kuyulardan Alsancak’a yapılan bu ziyaretleri genelde vapur yolculuğu ve biraz da yürüyüşle gidilir.
Kâmile hanımın annesi için yazdığı aşağıdaki şiirin özelliği aslında zaman ve mekandan bağımsız olarak, genel anne karakteri için yazmasında gizlidir. Kendini özel ve çevresini kendinden ayrı olarak düşünmez o, kendi ve diğerleri ayrımı yoktur, evrensel insanlık öznesi içinde eritmiştir kendini, hatta hiç onun dışına çıkmamıştır bile. (Aşağıdaki şiirde “oğlum” ifadesi kendisine gönderim yapmaktadır.) 14. ANAMA Anam diyebilmek için dünyada Ona bir tek ilah gibi tapmalı Onu memnun etmek için her yanda Kalbinizde bir altın taht yapmalı Bazen oldumdu belinde bir kemer Bazen oldumdu başında altın taç Bazen oldumdu teknesinde hamur Bazen oldum ocağında kızgın saç Bazen oldumdu cebinde kesesi Bazen ona sevdirirdim herkesi Bazen oldumdu ona Türk lehçesi Bazen oldumdu bahçıvan kefesi Bazen oldum şemsiyesi serinde Bazen onun silahıydım belinde Bazen gene türküsüydüm dilinde Derdi oğlum bir tane Türk ilinde Ben küçükken o da bana öyleydi O da benim her şeyimdi, her şeydi Canından can ayıran o değil mi Anne bugün mükafatın iyi mi Kâmile Bilgiç bekarken Rıza Tevfik’e aşıkmış, pek çok genç kız gibi. Fakat çok sonra onun Sevr’i imzalayanlar arasında olduğunu öğrenince aşkı bitmiş. Gene de onun müthiş şiirlerini hiç dilinden düşürmedi.
Yüklə 353,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|