KirkçEŞme tesisleri

KIZ KULESİ

10

11

KIZ KULESİ

larında da İstanbul halkı yeni bir kıtlıkla karşılaşmış, yiyecek ve hattâ içecek sıkıntısı son hadde varmış, ihtikâr ve her türlü hileli yol mubah olmuş "Etin kıyyesi onse-kiz paraya, mumun tanesi bir paraya" çıkmış, ekmekler önce küçülmüş sonra bulunmaz olmuş; 18. yy, istanbul'da darlık ve kıtlıkla kapanmıştı. 1793'te istanbul'da kentin ihtiyacı olan zahireyi sağlamak üzere kurulan Zahire Nezareti iaşeyi düzenleme denemesi olmakla birlikte etkin sonuç vermemişti. 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında da İstanbul'a tahıl ulaştırılamamış, kentte kıtlık yaşanmıştı. Nisan 1805'te İstanbul'da yaşanan görülmemiş soğuk kış sırasında ve o yılın baharında da İstanbul sayılı kıtlıklardan birini geçirmişti.

İstanbul'da zaman zaman kıtlığı çekilen maddeler sadece tahıl ve et değildi. Kentte yakacak odun, kereste, halat, deri, yapağı, iplik gibi ihtiyaç malzemesi sıkıntısı çekildiği de olurdu. Ancak bu türden darlıklar daha çok arızi nedenlere, ulaşımın yapılamamasına veya diğer temel maddelerde olduğu gibi tüccarın irtikâbı vb nedenlere dayanır ve bir süre sonra çözümlenebilirdi.

Yine pirinç, kahve, zeytinyağı, sabun tersanelere gerekli zift, katran, reçine gibi maddelerde de İstanbul dışa bağımlıydı ve zaman zaman yolların kapanması, vurgunculuk, gemilerin batması veya yağmalanması gibi ikincil nedenlerle bu maddelerin darlığının yaşandığı da olurdu. 19. yy' da da, özellikle savaş dönemlerinde yaşanan darlık ve kıtlıklar artık kentin tüm tarihi boyunca alıştığı bunalımların bir uzantısıydı.

İstanbul, tarihinin her döneminde yoğun olan nüfusu, iç göçü kendisine çekme özelliği ve büyük ölçüde dışarıdan gelecek hammaddeye gereksinimiyle, kıtlıkları 20. yy'a kadar sık ve ağır yaşadı. 20. yy' da ve sonraki dönemde, hattâ günümüzde görülen belli malların zaman zaman ortadan kalkması türünden olaylar, farklı nedenlerin yol açtığı, farklı toplumsal ve ekonomik yapıdaki gelişmelerdir.

Bibi. S. F. Ülgener, Tarihte Darlık Buhranları ve iktisadi Muvazenesizlik Meselesi, ist., 1951; M. Akdağ, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Ankara, 1975; ay, Türkiyenin iktisadi ve İçtimai Tarihi, I-II, İst., 1974; Y. Öz-kaya, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumlan ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara, 1985; "istanbul", Yun Ansiklopedisi, V-VI, îst.,1982-1983; "İstanbul", İA, V/l; Tarih-i Naima, III; A. Tabakoğlu, Türk iktisat Tarihi, ist., 1986; (Al-tmay), Onaltmcı Asırda; (Altınay), Onbirin-ci Asırda; (Altınay), OnikinciAsırda-, (Altınay), Onüçüncü Asırda; L. Güçer, XVI-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, ist., 1964; T. Güran, "The State Role in the Grain Supply of istanbul, The Zahire Nezareti, the Grain Administration 1793-1839", International Journal ofTurkish Studies, c. III, S. l (1984-1985); H. inalcık, The Ottoman Empi-re-The ClassicalAge-1300-1600, Londra, 1973; M. Kütükoğlu, Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, İst., 1983; F. Belin, Türkiye iktisadi Tarihi Hakkında Tedkik-leı; ist., 1931.

İSTANBUL