KirkçEŞme tesisleri

KUNT, RİKKAT

122

123

KURAN KURSLARI

ffl

Cenap Sahabettin, Abdülhak Hamit, Süleyman Nazif, Vedat Kuntay, Mehmet Akif, Midhat Cemal Kuntay (ayaktaki), Samipaşazade Sezai (soldan sağa) birlikte bir yemek sırasında. Midhat Cemal Kuntay, Üç istanbul, İst., 1976

Ignâcz Künos

M. Sabrı Koz koleksiyonu

dışında Manisa, Kütahya, Ankara, Bilecik, Eskişehir'e de uğramış; buralarda derlemeler yapmıştır. Bu yıllarda Kadir Ferdi takma adını kullanan Künos, Türkiye Yahudileri üzerine de araştırmalar yaptı.

İstanbul ve Anadolu'da bulunduğu 5 yıl (1885-1890) boyunca gerek kendi ülkesinde (Macaristan Bilimler Akademisi ile Yahudi cemaati) ve gerekse Osmanlı devlet ve kültür adamları nezdinde ilgi gören Künos, hocaları Â. Vâmbery ve J. Budenz' in destekleriyle peş peşe makaleler, kitaplar yayımladı. 1889'da çıktığı son büyük Anadolu gezisini Petersburg İmparatorluk Bilimler Akademisi'nin desteği ile gerçekleştirdi. Önceki derlemelerini de katarak Osmanh-Türk Halk Edebiyatı Antoloji-si'nin 3. cildini W. Radloff'un "Proben" dizisinin 8. kitabı olarak Petersburg'da yayımladı (1899).

Kûnos'un İstanbul'dan ayrıldıktan sonraki hayatı bilimsel yayımlar, öğretim üyeliği, yöneticilik ve Avrupa ülkelerine geziler yaparak geçti.

1880-1943 arasında yayımlamış olduğu 273 makale ve kitap ile ölümünden sonra kendi ülkesinde, Avrupa ve Türkiye'de basılan çok sayıda kitap, Türk halk edebiyatı ve folklorunun derlenmesinde Türkiyeli ve Avrupalı bilim adamlarına öncülük e-den Kûnos'un önemini belirtmeye yetecek ölçüdedir.

Bilimsel çalışmalarına Macar dili üzerine araştırmalarla başlamış ancak asıl ününü Anadolu ve Rumeli Türk ağızlarıyla ilgili çalışmaları; Karagöz, ortaoyunu, masallar, halk hikâyeleri, bazı gelenekler ve inançlar ve Türkçe-Macarca dil ilişkileri gibi konulardaki eserleriyle kazanmıştır.

Osmân-Török Nepköltesi Gyüjtemeny I. Oszmân-Török Nepmesek (Osmanh-Türk

Halk Edebiyatı Antolojisi I. Osmanlı-Türk Halk Masalları, 1887), Orta-ojunu. Török Nepszinjâtek (Ortaoyunu, 1887 ve sonraki yıllarda değişik çalışmalar: 1888,1889, 1908), Osmân-Török Nepköltesi Gyüjtemeny II. Oszmân-Török Nepmesek es Nep-dalok (Osmanlı-Türk Halk Edebiyatı Antolojisi II. Osmanlı-Türk Halk Masalları ve Türküleri, 1889), Köroğlu (1893), Nasz-reddin Hodsa Trefâi (Nasreddin Hoca Fıkraları, 1899), Türkische Volksmârchen ausStambul (İstanbul Türk Halk Masalları, 1905), Forty-four Turkish Fairy Tales (Kırk Dört Türk Masalı, 1913), A Török Hodzsa Trefâi (Türk Hocasının Fıkraları [Nasreddin Hoca], 1926) adlı çalışmalarından çoğu büyük ölçüde İstanbul'dan derlenmiş malzemelerden oluşur.

1915-1918 arasında Avusturya-Macaris-tan'da Rus ordusundan esir edilen Tatarlar arasında da çalışmış ve bir kısmı ancak ö-lümünden sonra yayımlanabilen malzeme toplamıştır.

Künos 1925'te konferanslar vermek ü-zere hükümet tarafından Türkiye'ye davet edilmiş; İstanbul ve Ankara'da yaptığı konuşmalar aydınlar tarafından büyük ilgi görmüştür. Bu konferans metinleri Türk Halk Edebiyatı (1925, yb 1978) adıyla aynı yıl İstanbul'da basılmıştır. Bu kitap, bilim adamının Anadolu ve Rumeli'de yaptığı gezileri, İstanbul'daki çalışmalarım yer yer hoş bir masal diliyle anlattığı anılar toplamı gibidir.

Türkçe olarak yayımlanmış diğer kitapları arasında Maniler (1924), Türkçe Ninniler (1925), Adakale Türk Masattan (1947) ve Gani Yener tarafından çeşitli e-serlerinden derlenerek birkaç kez yayımlanan Türk Masattan (1987) da bulunmaktadır.

Bibi. H. N. Orkun, "Türklüğe Hizmet Edenler: Künos, Ignac", Tanndağ, I, S. 3 (Mayıs 1942), s. 7; G. Hazai, "Ignâcz Kûnas ve Nasreddin Hoca", TFA, S. 180 (Temmuz 1964), s. 3454-3455; ay, "Ignas Kûnos'un Türk Folklor Araş-tırmalarındaki Yeri", /. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, I, Ankara, 1976, s. 159-162; N. Pekin, "Bir Macar Türkoloğu: Dr. Ignaz Kunoş", Türk Edebiyatı, S. 8 (Ağustos 1972), s. 24-28; H. Eren, "Künos, Ignâc", TA, XXII, 356; ay, "Türkoloji", TA, XXII, 441; I. Künos, Türk Halk Edebiyatı, (haz. T. Gülensoy), İst., 1978, s. 7-16; V. Csikai, "Ignâcz Künos (1860-1945)", Analecta Linguistica, VI, S. l (1976), s. 178-191; S. Sakaoğlu, "Ignâcz Kûnos'un İstanbul'dan Derlediği Bilmeceler", Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S. 12/1, (1980), s. 77-113.

M. SABRİ KOZ