KirkçEŞme tesisleri

LEYLA HANIM

bak. SAZ, LEYLA

IIOTARD, JEAN ETIENNE

(l 703, Cenevre - 1789, Cenevre) İsviçreli ressam.

İsviçre'de yerleşmiş bir Fransız ailenin çocuğu olan Liotard, yaşamının büyük bölümünü Cenevre'de geçirdi. İlk çalışmalarını Paris'te rokoko ressamları ile yapan Liotard'ı üne kavuşturan çeşitli ülkelere yaptığı geziler ve bu ülkelerde çizdiği ilginç desen ve portreler oldu. 1738'de bir grup İngilizle Doğu Akdeniz gezisine çıkan Liotard İstanbul'a geldi ve 1742'ye kadar kentte kaldı. Bu süre içinde geniş bir Türk dost çevresi edindi, Türkçe öğrenmeye çalıştı, sakal bıraktı ve Türk giysileri giydi. Burada birçok kişinin portresini yaptı ve öncelikle Türk kıyafetlerini belgeleyen sayısız desen çizdi. İstanbul'da geçirdiği 5 yıl kendisine "peintre türe" (Türk ressam) unvanını kazandırdı.

İstanbul'dan ayrıldıktan sonra Viyana' da İmparatoriçe Maria Teresa'nın sarayına kabul olundu. Bundan sonra kısa sürelerle İtalya'da, İngiltere'de, Hollanda ve Fransa'da bulunan Liotard Türk kıyafetiyle gezdi, çevresinde Türk modasını yaydı ve yanında götürdüğü Türk giysilerini modellerine giydirerek portreler yaptı. Avrupa'da "Turquerie" akımının yayılmasına büyük katkıda bulundu. 18. yy rokoko ressamları arasında portreciliği ile dikkat çeken Liotard, portrelerinde modellerinin gerçek kişiliğini vermeye çalıştı. Yağlıboya, suluboya, pastel, emaye üzerine guvaj ve desen gibi farklı tekniklerde ürün verdi. Özellikle pastel tekniğinde canlı renkler ve yumuşak, serbest fırça vuruşları, parlak ve yaygın bir ışık kullandı. Sanat yaşamının son yıllarında portreden çok natürmort yapan sanatçı, giderek daha dengeli kompozisyonları ve belirgin çevre çizgilerini

Jean Etienne Liotard'ın otoportresi. Galeri Alfa

yeğledi ve 18. yy'm sonlarında Avrupa resminde yaygınlaşacak neoklasik üslubun habercisi oldu.

Liotard'ın eserleri, Cenevre'de, Paris'te, Londra'da ve Amsterdam'daki birçok müzede ve özel koleksiyonlardadır. İstanbul'da yaptığı eserler arasında Defterdar Sadık Ağa, kardeşi Mehmed ve ibrahim Ağa gibi Türk dostlarının portreleri vardır. Kumbaracı Ahmed Paşa'nın(~0 da portrelerini yaptı. Eserleri arasında bir de vezir portresi vardır. Araştırmacıların Koca Ragıb Paşa, İvazzade Ahmed Paşa, Nişli Hacı Şehla Paşa veya Hacı Ahmed Paşa gibi farklı vezirlere yakıştırdıkları bu pastel portre Londra National Gallery'dedir. Liotard, Türk kadın kıyafetlerini belgeleyen birçok çizim yaptı. Cenevre Müzesi'nde "Peralı Frenk Hanım" portreleri, "Tef Çalan Genç Kadın", "Hamamda İki Kadın", "Sokağa Çıkan Kadın", "Kürklü Kadın" gibi birçok resmi vardır. Kadınları iş işlerken, kitap okurken, müzik aleti çalarken, dans ederken gösteren çok sayıda deseni ve pasteli Louvre Müzesi'ndedir.

Eserlerinde, doğal Türk dekorlarını kullandı ve kendine özgü yumuşak fırça tekniğiyle kıyafetlerin tüm ayrıntılarını titizlikle yansıttı. Gerek İstanbul'da gerekse Avrupa'ya döndükten sonra birçok yabancının Türk kıyafetiyle portresini yaptı. Bunların en ünlüsü Cenevre Müze-si'ndeki Richard Pococke portresidir. Po-cocke, 1738-1739'da Anadolu'da dolaşarak incelemelerde bulunmuş bir İngiliz arkeolog ve teologudur. Bu yağlıboya portrede Pococke Türk giysileri giymiş ve antik lahit türü bir kaideye dayanmıştır. Elinde yazma bir eser tutar. Arkada, Tophane' deki Kılıç Ali Paşa Camii ve karşı kıyıda Sarayburnu ve Topkapı Sarayı görülür. Yanında taşıdığı Türk kıyafetlerini giydirerek yaptığı kadın portrelerinin en ünlüsü Coventry kontesine ait olandır. Cenevre Müzesi'ndeki bu pastel resimde, yerde serili Uşak halısı ve kontesin giydiği beyaz saten entari ve şalvar tüm ayrıntılarıyla betimlenmiştir.

Bibi. A. Boppe, Leşpeintres du Bosphore au KVIIF siecle, Paris, 1989; F. Fosça, La vie, leş voyages et leş oeuvres de Liotard, Lausanne-Pa-ris, 1956; G. Previtali, Jean Etienne Liotard, Milano, 1966; G. Renda, "Türk Ressam Diye Anılan Jean Etienne Liotard", Sanat Dünyamız, S. 13 (Mayıs 1978), s. 12-21; R. Loche-M. Roth-lisberger, L 'Oeuvre complete de J. E. Liotard, Milano, 1978; A. de Herdt, Dessins de Liotard, Geneve Musee d'art et d'histoire, 17'Juillet-20 Septembre 1992, Geneve-Paris, 1992.

GÜNSEL RENDA