KirkçEŞme tesisleri

MAHMUDİYE KÖPRÜSÜ

bak. UNKAPANI KÖPRÜLERİ

MAHMUTPAŞA

İstanbul'da Kapalıçarşı ile Mısır Çarşısı a-rasında yer alan ünlü bir alışveriş caddesi ve civarındaki semt.

Kapalıçarşı'nın(-0 iki ana kitlesinden büyüğünü oluşturan Cevahir Bedesteni' nin (İç Bedesten) kuzeyinden geçen Kapalıçarşı caddelerinden Halıcılar Çarşısı Caddesi'nin, doğuya doğru devamı olan Aynacılar Sokağı, çarşının bellibaşlı kapı-

larından birisine ulaşır: Mahmutpaşa Kapısı adındaki bu kapıdan bir yay çizerek, kuzey istikametinde inen ve çevresindeki birtakım karmaşık sokaklarla birlikte Sultanhamam mevkiine açılan cadde, büyük çoğunluğu tuhafiye üzerine çalışan dükkânlarıyla, sayısız işportacısıyla ve yokuş yukarı Kapalıçarşı'ya doğru çıkan ya da Kapalıçarşı'dan aşağıya doğru inmekte olan günün her saatinde mevcut alışve-rişçi kalabalığıyla ve dolayısıyla bol gürül-tüsüyle ünlü Mahmutpaşa Yokuşu'dur.

Mahmutpaşa denilince esas olarak bu yokuş akla gelir, ama aynı zamanda yokuşun sağında ve solundaki inişli çıkışlı sokaklar ile buralarda yer alan çok sayıda han, dükkân, ardiye, atölye vb hep birlikte Mahmutpaşa'yı oluştururlar; bu bakımdan, Mahmutpaşa hem bir alışveriş cad-desidir, hem de, orada çalışan bazı hamalların ya da çırakların, kimi bekâr işçilerin kaldıkları küçük odalar ya da "gurbetçi yurdu" denilen bazı toplu barınaklar sayılmazsa, içinde yaşayanı olmayan (konutu yok) ama çalışanı ve gelip geçeni pek çok olan (hanı, dükkânı çok) bir semttir.

Kapalıçarşı'nın ikinci önemli kitlesini oluşturan Sandal Bedesteni'nin doğusunda, çarşının çıkışında Nuruosmaniye Camii bulunur ve bu mevki caminin adıyla anılır; buranın kuzeyine düşen yörede Mahmutpaşa semtine adını veren kişinin cami ve türbesi yer almakla birlikte, Nuruosmani-ye'nin kuzeyinden başlayan ve Mahmutpaşa Yokuşu'nun doğusunda ona paralel o-larak inen bu yöre bugün Yeşildirek diye bilinmektedir ve bu isim Yeşil Direkli Bakkal'dan gelmektedir. Mahmutpaşa'ya komşu bulunan, hem semt olarak, hem de işlev bakımından onun bir çeşit tamamlayıcısı sayılabilecek Yeşildirek'in özelliği, çok sayıda küçük konfeksiyon atölyesini, iplikçiyi, hattâ bazı küçük dokuma tezgâhlarını ya da dikiş malzemesi top-

Yüzyıl başında Mahmutpaşa. Burçak Evren ısiyonu

tancılarını veya perakendecilerini barın-dırmasıdır. Denilebilir ki, pek çok giysi, çamaşır vb Yeşildirek'te dikilip, Mahmut-paşa'da satılırdı. Bugün kentin başka yerlerinde de (örneğin Şişli'de) kat kat apartmanları konfeksiyon atölyeleriyle dolu sokaklar bulunmakta ya da Yeşildirek esnafının bir kısmı kent dışında kendilerine gösterilen organize sanayi sitelerine taşınmış olmakla birlikte, 1990'ların ortasında Yeşildirek hâlâ eski niteliğini sürdürmektedir.

Kent topografyası açısından bakarsak, 2. tepenin (Nuruosmaniye) kuzey yamacında Mahmutpaşa yer alır, arada bir belden sonra 3. tepenin (Beyazıt) doğu-kuzey-doğu yamacındaki Mercan ve sonra Tah-takale gelir. Sözünü ettiğimiz topografik tanımlama, Mahmutpaşa'nın bulunduğu mevkinin, Bizans'tan başlayarak önemini de ortaya koyar. Konstantinopolis'in merkezini 1., 2. ve 3. tepeler ile buralardan geçen Mese(->) kesimi oluşturmaktaydı. Kentin kalbi diyebileceğimiz 1. tepe üzerinde Ayasofya(->) Hippodrom(->), Büyük Saray(-») vb vardı. Augusteion(->) denilen bu mahalden hemen sonra gelen Constantinus Forumu'ndan (bugünkü Çemberlitaş) kuzeye, deniz kıyısındaki Ne-orion Kapısı'na (bugünkü Bahçekapı) inen yamaçlar (şimdiki Mahmutpaşa) Tauri Forumu'nun, Constantinus ve I. Leon saraylarının, Nimfeum Maximus denilen çeşmeli büyük havuzun, agoranın vb bulunduğu 3. tepeden inen yamaçlarla birlikte kentin soylularının, ileri gelenlerinin konutlarının yer aldığı, denize hâkim, kent merkezine çok yakın yörelerdi.

Mahmutpaşa semtinde, Bizans döneminden günümüze kalmış tek mimari yapıt, bugün Valide Ham(-») bünyesinde yer almakta olan Eirene Kulesi'dir(->).

Yörenin özellikleri, Osmanlılar'ın da dikkatini çektiğinden, kentin onlara geç-