KirkçEŞme tesisleri

Bibi. Çeçen, Kırkçeşme; Çeçen, Halkah; Çeçen, Üsküdar; Çeçen, Taksim-Hamidiye.

KÂZIM ÇEÇEN

MALALAS, İOANNES

(490'lar, ? -570'ler, ?)Suriye asıllı Bizanslı tarih yazıcısı.

Malalas adı Suriye dilinde "hatip" ya da "öğretmen" anlamına gelir, îoannes Malalas eğitimini Antiokheia'da (Antakya) tamamladı ve aynı şehirde memur olarak çalıştı. Konstantinopolis'e 530'larda ya da 540'tan hemen sonra geldiği sanılmaktadır. 18 ciltlik Kronogmfya'da "yaratılıştan I. İustinianos döneminin (527-565) sonuna dek yaşanan olaylar anlatılır. Eldeki tek Grekçe elyazması, 565'e ya da bir olasılıkla 574'e kadar olan dönemi kapsamaktadır. Eserde Antiokheia kenti ayrıntılarıyla yer almıştır. I. İustinianos dönemini anlatan 18. kitap ise, diğer kitaplardan farklı olarak Konstantinopolis üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu bölümde yazarın, İsa'nın tek doğasını vurgulayan Hıristiyanlık hizbi Monofizitliğe duyduğu sempatiye ilişkin bazı ipuçları da vardır. Kimi araştırmacılar söz konusu 18. kitabın, kullanılan farklı üslup ve yaklaşım yüzünden başka bir yazar tarafından yazılmış olabileceğini ya da Malalas'ın mekân değişikliği ile birlikte görüşlerini de değiştirdiği ileri sürerler.

Kronografya, Bizans tarihindeki ilk dünya tarihi yapıtı olması açısından önemlidir. Diğer 5-6. yy yazarları gibi Malalas da, antik Yunan kültürüne ve Helenizm düşüncesine büyük yakınlık duyar. Bunun sonucu olarak da eserini imparatorluğun Doğu topraklarındaki eğitimsiz halk tabakasının kullandığı kaba ve basit bir Yunanca ile yazmıştır. Malalas, Grek mitolojisini rasyonelleştirmeye çalıştığı eserinde, efsanelerle gerçekleri, asıl olanlarla tali olanları birbirine karıştırmakla birlikte, çok değerli bilgiler verir.

Malalas'ın eserinin diğer önemli yanı, özellikle ilk 14 ciltte, yararlanılan yazılı kaynakların ismen ve düzenli bir şekilde zikredilmesidir ki, bu tutum o dönemler için pek alışılmış değildir. Geri kalan diğer 4 cildin (15-18. kitapların) çoğu sözel kaynaklardan derlenmiştir ve yazarın kişisel

deneyimlerini içermektedir. Konstantino-polis'i ve I. İustinianos dönemim anlatan sonuncu bölüm ise, neredeyse resmi propaganda metnidir.

Dili ve olaylara yaklaşımı nedeniyle daha çok kilise mensupları ile halk kesimleri için yazılmış izlenimi veren eser, Slav ve Gürcü kiliseleri tarafından tercüme edilmiştir; bu tercümeler sayesinde eser yeniden oluşturulabilmiştir.

Bazı araştırmacılar, Malalas adıyla antik Yunancadaki "sholarios" sözcüğü arasındaki anlam benzerliğini de göz önüne alarak, daha önceleri Antiokheia'da dava vekilliği yapan ve 565-577 arasında Konstantinopolis patriği olan III. İoannes Shola-rios'un tarihçi Malalas ile aynı kişi olduğunu ileri sürerler.

Bibi. /. Malalas, (yay. haz. L. Dindorf), Bonn, 1831; M. Jeffreys-R. Scott, TheChronideofJohn Malalas, Melbourne, 1986; Studies in John Malalas, (yay. haz. E. Jeffreys-B. Croke- R. Scott), Sydney, 1990; E. Jeffreys, "The Attitudes of Byzantine Chroniclers Towards Ancient His-tory", Byzantion, S. 49 (1979), s. 199-238; A. J. Festugiere, "Notabilia dans Malalas", Revue dephilologie, de litterature et d'histoire ancien-nes, S. 52 (1978), s. 221-241, S. 53 (1979), s. 227-237; A. A. Vasiliev, Bizans imparatorluğu Tarihi, I, Ankara, 1943, s. 230-231.

AYŞE HÜR