KirkçEŞme tesisleri

Ernest Mamboury

Belleten, S. 67 (1953)

topographie de l'antique Byzance", Archâ-ologischer Anzeiger, [1934], sütun 49-62); "Çiftesaray'da Bir Bizans Sarnıcı" başlıklı makalesinde, yine 1934'te Divanyolu Caddesi kenarında bir inşaat sırasında bulunan 24 sütunlu bir Bizans sarnıcını planı ve kesitleri ile tanıtmıştır ("Üne nouvelle citerne byzantine de Tchifte-Serail", Byzantion, XI, 1936, s. 167-180). Mamboury bu yoldaki araştırmalarını sürdürerek, bazen tesadüflerin, bazen de ilmi kazıların ortaya koyduğu Bizans kalıntılarını, "İstanbul ve Yakın Çevresinde Bizans Kazıları" başlıklı üç makalede tanıttı ("Leş fouilles byzantines â istanbul...", Byzantion, XI, 1936, s. 229-283; "Leş fouilles byzantines... en 1936-1937", ae, XIII [1938] s. 301-310; "Leş fouilles byzantines...", ae, XXI, 1951, s. 425-459).

Bunlardan başka Bizans araştırmaları kongrelerinde Ayasofya'mn bazı bölümlerine dair ("Topographie de Ste. Sophie, le Sanctuaire de la Solea, le Mitatorion, le puits sacre, le Passage de St. Nicolas, ete...", Atti del V. Congresso Int. di Studi Bizan-tini, Roma, 1936, Roma, 1940, II, s. 197-209) ve İstanbul'un Bizans döneminde teraslar halinde olduğunu ileri sürdüğü ("Contribution â la topographie generale de Constantinople", Actes du W Congres Int. d'Etudes Byzantines-Paris 1948, Paris, 1951, II, s. 243-253) bildirilerini sunmuştur.

Mamboury, Beyazıt'ta üniversite merkez binası ek inşaatındaki kazıda bulunan geç ilkçağa ait mezar lahitleriyle ilgili polemiğe katılarak bu konuda bir yazı yazmış ("Bizans mezarlıkları", Cumhuriyet, 28 Haziran 1948, aynı yazı Fransızca olarak "Leş necropoles de Byzance", TFOK Belleteni, S. 79 [Ağustos 1948] s. 27-30), Adliye Sarayı'nın yapımı sırasında Sultanahmet Meydanı'nın yanında yapılan temel kazısında faal bir rol oynamak is-

temiş, fakat kazının İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin kontrolü altında yürütülmesi yüzünden sadece bir makale yayımla-yabilmiştir ("Nouvelles fouilles archeolo-giques sur Pemplacemant de l'Hippod-rome", TTOKBelleteni, S. 107 [Aralık 1950], s. 24-28; aynı yazı Türkçe olarak, "Adalet Sarayının Arasındaki Eserler", ae, S. 108 [Ocak 1951], s. 17-19).

Mamboury ile Müzeler Müdürü Halil Edhem Eldem arasında yakın bir dostluk kurulmuştu. Topkapı Sarayı'nda harem dairesinin açılması üzerine bol resimli bir makale yazmış ("Le Harem deş Sultans", L'Illustration, yıl 88, no. 4553 [Paris, 7 Haziran 1930], s. 226-232), Topkapı Sarayı'nda restore edilerek kütüphane haline getirilen Ağalar Camii'ne dair de bir yazı yayımlamıştır ("Die Moschee Mehmeds deş Eroberers und die neue Bibliothek im Serail deş Sultans von Stambul", Die Denkmalpflege, S. 5 [Berlin-Wien 1931], s. 161-167).

Mamboury'nin İstanbul'un Türk eserlerine dair başka bir yayını ise Halil Edhem Eldem'in Camilerimiz (ist., 1933) başlıklı kitabının, Fransızca tercümesi oldu (Nos mosquees de Stamboul, İst., 1934). İyi cins bir kâğıda yapılan bu baskı, metin bakımından aslından daha zengin olduktan başka, resimleri de daha kalitelidir. Bunların dışında Mamboury, İstanbul'a geldiği ilk yıllarda Revue de Tur-quie adlı bir yabancı derginin muhabirliğini yapmıştı. Burada çıkan makalelerinden biri "Boğazın iki yakasının bağlan-ması"na dairdir (Ağustos 1918, s. 132-135). Türkiye'deki bazı Fransızca gazetelerde de Bizans ve Türk sanatları ile ilgili veya daha değişik konularda yazıları çıktı.

Mamboury, İstanbul'daki ilk yıllarında Mekteb-i Sanayi'de öğretmenlik yaptı. 1921' den itibaren otuz yıla yakın süre boyunca Galatasaray Lisesi'nde geometrik desen ve küçük sınıflarda Fransızca öğretmeni olarak çalıştı. Ayrıca bazı yabancı veya a-zınlık okullarında da görev yapmış, Alman ve Saint Benoît liselerinde, Musevi okulunun öğretim kadrolarında yer almıştır. Tam bir İstanbul eski eserleri uzmanı olan Mamboury, 5 Ağustos 1953'te yatağa düştü ve 23 Eylül'de hayata gözlerini yumdu.

Evinde oldukça zengin bir eski eserler koleksiyonundan başka güzel bir de kütüphane vardı. Bunlar dışında ömür boyu toplanan not, kroki ve planlardan oluşan bir de arşivi bulunuyordu. Kitaplarından az bir bölümü İstanbul'daki Amerikan Araştırmalar Kurumu'na (ARİT) geçti, arşivi ise Washington'daki Dumbarton Oaks Bizans Araştırmaları Merkezi'ne, vasiyeti gereği bağışlandı.

Bibi. Anonim, "Le jübile d'Ernest Mamboury", TTOK Belleteni, S. 76 (Mayıs 1948), s. 28-30; Ph. Schweinfurth, "Nachruf auf einen Schwei-zer Byzantinisten", Neue Zürcher Zeitung, 19 Ekim 1953, Fernausgabe, no. 287; Anonim, "Ernest Mamboury, Professeur et savanı archeolo-gue n'est plus", Courrierde la Cote, 10-11 Ekim 1953; S. Eyice, "Ernest Mamboury (1878-1953)", Belleten, S. 67 (1953), s. 393-411.

SEMAVİ EYİCE