KirkçEŞme tesisleri

MECİDİYE CAMÜ

Beşiktaş Ilçesi'nde, Çırağan Sarayı'mn(->) arkasında, Yıldız Parkı girişine doğru uzanan kısa yolun yanında yer alır. Biri avluya, diğer ise doğrudan camiye açılan iki kapısı vardır. Abdülmecid (hd 1839-1861) tarafından 1265/1848'de yaptırılmıştır. Mimarı Garabet Amira Balyan'dır.

Mecidiye Camii, üzeri tek bir kubbeyle örtülü kare planlı bir harim bölümü, bunun kuzeyinde yer alan, genel biçim-lenişiyle simetrik bir son cemaat yeri, doğu cephesinde yer alan minare ve son cemaat yerinin batı yanına eklenen giriş hacminden oluşur.

Kütle düzeni, minarenin tek oluşu ve batı yanına eklenen giriş hacminin dışında, ana girişten ve mihraptan geçen aksa göre simetriktir. Harim dışında kalan bölümlerin üzerleri basık tuğla tonozlar ve bazı yerlerde de ahşap çatı ile örtülüdür. Kubbe ve tonozlar kurşunla kaplıdır. Birçok caminin değişmez elemanlarından olan kubbe kasnağı bu yapıda mevcut değildir. Kubbeden askı kemerine bir profil takımı ve küçük dekoratif konsollarla inilmektedir. Harim bölümü ile son cemaat yeri ve hünkâr mahfili kütlelerinin cephe yüzeylerinde aynı profiller yer almakta ve bunlar yapıyı dolanarak kütleler arasındaki ilişkiyi artırmaktadır.

Caminin kuzey tarafında, duvarlarla çevrili küçük bir avlu vardır. Bu avlunun doğu tarafında müezzin konutu olarak kullanılan hacimler sıralanmıştır. Bu hacimlerin gerisinde yüksek bir istinat duvarı bulunmaktadır. Avludan yapının zemin kotuna dört basamaklı bir merdivenle u-laşılmaktadır. Üç açıklıklı bir giriş kapısından, yaklaşık olarak 6,75x11,80 m boyutlu bir hole geçilmektedir. Girişin hemen önünde bulunan camekân sonradan eklenmiştir. Bu giriş holünün sağında ve solunda üst kata çıkan merdivenleri ve odaları barındıran yan bölümlere geçişi sağlayan iki kapı bulunmaktadır. Giriş holünün harim bölümüyle ilişkisi, yine üç açıklıklı bir geçişle sağlanmıştır. Holün ortasında, üst kattaki düzenlemenin ve tavan kirişlemesinin gereği olan iki kolon vardır.

Holün yanlarındaki, her iki ucu da dairesel olarak sonuçlanan uzun dikdörtgen bölümlerin harim bölümüne yakın olan uçlarına üst kata götüren merdivenler yerleştirilmiştir. Bunlardan baü tarafındaki, dışarıdan da ulaşılabilen merdiven iki kollu döner bir merdivendir. Doğu tarafındaki merdiven ise, yine iki kollu olmakla birlikte daha dardır ve ayrıca ortasında bir sahanlığa sahiptir. Bu merdiven evlerinin tam karşısında birer oda bulunur. Düzenlenişlerinden, tavan ve duvarlarının ele alınışından hünkâr mahfili ile bir ilişkilerinin olmadığı, cami personelinin gereksinmelerine cevap verdiği anlaşılan bu odalardan batı tarafındaki, dışarıdan ulaşılan girişin ö-nündeki hole de yer ayrıldığı için, doğu tarafındaki odadan daha küçüktür. Batıdaki girişin önünde, üç taraftan kemerli açıklıklarla çevrelenmiş, basamaklarla u-laşılan bir giriş platosu yer almaktadır.

Caminin harim bölümünün planı, yaklaşık 12,50 m boyutlu bir kare biçimindedir. Kuzey tarafındaki üç açıklıkla son cemaat yerine bağlanmaktadır. Zemin kotunda, doğu ve batı cephelerinde üçer pencere, güney cephesinde ise, ortalarında mihrap bulunmak üzere iki pencere yer almaktadır. Yapının diğer bölümleri, her noktasında iki katlıdır. Batıdaki merdivenden küçük bir ön odaya varılmakta; bu oda bir yandan abdest alma yeri olması muhtemel küçük bir hacme, öte yandan da kare planlı bir hole bağlanmaktadır. Merdivenin tam karşısında yer alan, iki ucu dairesel olarak sonuçlanan odanın hem abdest alma yeriyle, hem bu kare holle bağlantısı vardır. Ayrıca batı cephesi üzerinde, tam giriş platosunun üzerine rastlayan bir küçük oda daha bulunmaktadır. Son cemaat yeri ve hünkâr mahfili kütlesinin en özenle biçimlendirilmiş yeri olan ve iki ucu dairesel olarak sonuçlanan odanın, padişaha ayrıldığı anlaşılmaktadır. Kare planlı mekânın güney tarafının batı ucundan hünkâr mahfiline geçilmektedir. Mahfilin tam ortası dairesel planlıdır. Burası küçük bir ahşap kubbe ile örtülüdür ve yine daire parçası biçiminde bir uzantıyla harim bölümüne açılmaktadır. Doğudaki merdivenden daha geniş bir sahanlığa çıkılmaktadır. Bu sahanlıktan minareye, kuzey tarafındaki odaya ve kare planlı hole açılan kapılar bulunmaktadır. Yine aynı sahanlığın güneybatı ucundan, hünkâr mahfilinin yanında yer alan kadınlar galerisine geçilmektedir. Bu galerinin harim bölümüyle iki açıklıktan ilişkisi vardır. Bunlardan doğudakin-de, hünkâr mahfilindekinin simetriği olan, daire parçası biçiminde bir konsol yer almaktadır. Sahanlığın kuzeyinde kalan oda, altındaki odayla birlikte, muhtemelen cami personeline ayrılmıştır; yani bir çeşit "meşruta" olarak kullanılmaktadır. Mecidiye Camii'nin plan tasarımı açısından en ö-nemli özelliği, açık mekân ile kapalı mekân arasında bir geçit karakteri taşıyan son cemaat yerinin bulunmayışıdır. Tasarıma dairesel biçimlerin katılması da ilgi çekicidir.

Camide yüzeylerin biçimlendirilişinde kullanılan en belirgin eleman pencereler-