KirkçEŞme tesisleri

MAZUL KEMER

Mahmutbey ile Atışalanı (Avasköy) arasındaki çizginin ortasından 750 m kadar kuzeyde Uzuncaova Deresi üzerinde bulunur. Halkalı sularının(-0 ilk kemeridir.

Kemerin üst kotu denizden yaklaşık 80 m yüksekliktedir. Su Nazırı Davud Ağa tarafından yapılan 1584 tarihli haritada II. Mehmed (Fatih) zamanından (1451-1481) beri sarayın suyunun bu kemer üzerinden geçtiği kayıt edilmiştir. Fetihten sonra eski suyolları tamir edilerek ve genişletilerek şehre su getirilirken, Fatih Suyu'nun da Mazul Kemer üzerinden geçirildiği, sonra I. Mahmud zamanında (1730-1754) ilaveler ve tamirlerle bu suyun Beylik Suyu haline dönüştürüldüğü anlaşılmaktadır. 1557' de hizmete giren Süleymaniye suyollarının künkleri de bu kemer üzerinden geçirilmiştir. Bugüne kadar Mazul Kemer'in bir rö-levesi yapılmamıştır. Tarafımızdan yapılan röleve ise ancak kemerin ana boyutlarını vermektedir. Zira kemerin birinci katının üstüne ve tepesine çıkmak mümkün olamamış, duvarların kalınlıkları ile gözlerin açıklıkları ölçülmüş, uzaktan fotoğraflar çekilerek büyütülmüş, ölçülemeyen boyutlar kıyas suretiyle bulunmuştur. Bu yüzden meydana gelen hatalar en çok 10 cm civarındadır. Tabanda ve erişilebilen yerlerdeki duvar kalınlıklarının hepsi ölçülmüştür. Hassas bir röleve ise ancak fotogramet-rik yol ile elde edilebilecektir.

Suyun kemere giriş yeri Uzuncaova De-resi'nin sağ sahilindedir. Buradan itibaren

gözlere l'den 13'e kadar numaralar verilmiştir. Gözleri takip eden ayaklar da aynı numarayı alırlar. Mazul Kemer'in gözlerinin açıklıkları 1. gözden itibaren 2,08 m, 2,90 m, 4,30 m, 4,35 m, 4,35 m, 4,45 m, 4,35 m, 5,80 m, 6,65 m, 5,80 m, 4,35 m, 3,90 m ve 3,35 m olarak ölçülmüştür. 9, 10, 11, 12 ve 13. üst gözlerin içerisine sonradan ayaklar örülerek açıklıkları darlaştı-rılmış, yeni kemerler bu ayaklara oturtulmuştur. Bu ayakların kalınlıkları da çok değişiktir, l, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. üst gözlerde ise darlaştırma yapılmamış, tepesi orijinal kemerden daha aşağıda olan yeni kemerler örülmüştür. Bütün bu değişikliklerin sebebine gelince, geç Roma döneminde inşa edilen Mazul Kemer üzerinden fetihten sonra su geçirilmek istenmiş ve yeniden bulunan memba suları künklerle kemerin başına getirilince künklerin seviyesi gözlerin kemerlerinin tepesinden l m kadar aşağıda kalmış, bu kemerlerin mansap tarafındaki bölümünün tepesini yıkabilmek için l'den 8'e kadar gözlerde üstü orijinal kemerlerden l m kadar alçakta olan yeni kemerler, mevcut ayaklar ü-zerine, 9'dan 13'e kadarki gözlerde ise yeni ayaklar yapılarak açıklıklar darlaştırıl-mış ve kemerler bu ayaklar üzerine oturtulmuştur. Darlaştırmaların duvar kalınlıkları 1,70 m civarındadır ve her kemerde değişiktir. Sonradan yapılan bu darlaştırmalarda kemerler taş ve tuğla, bazen de moloz taş kullanılmak suretiyle inşa edilmiş, mansap tarafları kuzey cepheye göre daha düzgün örülmüştür. Sonradan yapılan kemerler arasında yalnız 6. kemerde kesme taş kullanılmıştır, l, 2, 3 ve 4. gözlerde yapılan yeni kemerler zamanla yıkılmış, bunların ayaklar üzerine oturdukları yerlerin izleri kalmıştır.

Bugün Mazul Kemer'in üzerinden değişik seviyelerden geçen 3 künkün kalıntıları açıkça görülmektedir. Bunlardan ikisinin Beylik (Fatih) ve Süleymaniye suyol-larma ait olduğu kesin ise de üçüncüsünün bir katmaya ait olması ihtimali büyüktür. Her üç künk de kemerin mansap cephesine çok yakın geçirilmiştir. Geç Roma döneminde Mazul Kemer'in memba tarafına yakın bir bölgede üstten eni 0,86 m olan bir galerinin geçirildiği, sol sahildeki çıkış yerinde açıkça gözlenmektedir. Anlaşıldığına göre Roma döneminde bu galeriden su geçirilmiştir. Osmanlı döneminde tadilata uğrayan mansap tarafında da tadilattan önce Roma döneminde ikinci bir galerinin mevcut olup olmadığı bilinmemektedir.

Önce de belirtildiği gibi Fatih zamanında Fatih'in sarayının suyu bu kemerin üzerinden geçirilmiştir. Mazul Kemer üzerinde yapılan değişikliklerin Fatih döneminde çok kısa zamanda yapılmış olması ihtimali büyüktür. Zira yapı tekniği acele bir inşaatı kanıtlamakta, ayrıca 1557'de tamamlanan Süleymaniye suyolları künklerinin de yine aynı seviyelere yakın, orijinal kemerlerin tepe noktalarından daha aşağıda geçirilmiş olması da tadilatın daha evvel, yani Fatih döneminde yapıldığını kanıtlamaktadır. Memba tarafından alınan fotoğ-