KirkçEŞme tesisleri

MEKTEB-İ TIBBİYE-İ ŞAHANE

Askeri hekim yetiştirmeyi amaçlayan öğretim kurumu.

14 Mart 1827'de öğrenime başlayan Tıb-hane-i Âmire'nin(->) bulunduğu Ötlukçu Kışlası ihtiyaçları karşılayamaz hale geldiğinden 1837'de yeni bir bina ve hastane yapılması istenmiş, ancak bunun çok masraflı olduğu düşünülerek, Galatasaray'da bugünkü Galatasaray Lisesi'nin(->) yerinde bulunan Enderun Ağalan Mektebi'nin yeniden düzenlenmesi ve öğretimin burada sürdürülmesi kararlaştırılmıştır.

Ekim 1837'de başlayan onarım ve tadilat çalışmaları, İngiltere Elçiliği binasını yapmış olan ve daha sonra da Gümüşsüyü Askeri Hastanesi'nin(->) mimarlığım üstlenen W. J. Smith'in çizdiği plana göre yapılmıştır. Hekimbaşı İsmail Efen-di'nin önerileri doğrultusunda bütün hijyenik kurallar özenle uygulanarak, tıp öğrenimi için gereken bütün birimlerin eklenmesiyle yenilenen bina, Mayıs 1838'de tamamlanmış ve Ekim 1838'de de Tıbha-ne-i Âmire'nin öğrencileri yerleştirilmiştir.

II. Mahmud, yaptığı reformlara bir yenisini eklemek amacıyla Tıbhane-i Âmire' nin öğretim programının da yeniden düzenlenerek çağdaş bir düzeye ulaştırılmasını istemiş, bunun için Avusturya'dan genç bir hekim, Kari Ambros Bernard(->) davet edilmiştir. Bernard, 1838'in son günlerinde İstanbul'a gelmiş ve yeni okul, ^1839'da, Mekteb-i Adliye-i Şahane der Âsitane-i Aliyye (Ecole Adliyee Imperiale de Medetine) adıyla öğretime başlamıştır. Adliye sözcüğü II. Mahmud'un Adli mahlasına izafeten verilmiştir. Bunu izleyen yıllarda, diplomalarda; Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane, Ecole Imperiale de Medetine, Faculte de Medetine de Constanti-nople adları kullanılmıştır. Özellikle yabancılar okula, bulunduğu yere atfen, Ecole de Medetine de Galata-Serai (Galatasaray Tıp Okulu) veya Ecole de Medetine Imperiale de Galata-Serai (Galatasaray Mekteb-i Tıbbiye-i Şahanesi) adlarını vermişlerdir.

Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne'nin ilk nazırı (dekan), Hekimbaşı Abdülhak Molla'dır.(-») Öğretimin, Galatasaray'daki binada sürdürüldüğü yıllarda İstanbul'da çıkan ve şimdiye kadar okul hakkında yayımladığı yazılar bir bütün olarak değerlendirilmemiş olan Journal de Constan-tinopl&un taranmasıyla ulaşılan bilgiler, tıp tarihimizde çok özel bir yeri olan bu kurumun önemini ve uyguladığı çağdaş tıp öğretimini gözler önüne sermiştir.

Okul binası, büyük bir iç avlu çevresinde iki kattan oluşan paralelkenar biçiminde görkemli bir yapıydı. Botanik bahçesi ile birlikte geniş bir alana yayılmaktaydı. Ön cephede, İyon ve Korint üslubuna göre yapılmış iki sıra sütuna yaslanan büyük kubbesiyle görkemli bir ana giriş kapısı vardı. Girişte, ana cephenin ortasında, yuvarlak biçimde geniş bir kütüphane salonu ile bunun sağında ve solunda, anatomik preparatlar ve doğa tarihi koleksiyonlarının korunduğu salonlar yer almaktaydı. Yan cephelerden birinin ortasındaki büyük merdivenle padişahın özel dairesine çıkılmaktaydı. Aynı cephede hekimbaşı ve görevlilere ayrılmış odalar, diğer yan cephede ise bir klinik bulunmaktaydı. Boğaz'a nazır arka cephede, 300 öğrencinin barınabileceği oda, yatakhane ve yemekhaneler, iç avluya bakan ve bütün binayı çepeçevre dolaşan geniş ve güzel bir koridora açılmaktaydı. Okulun matbaasında, hocaların yazdığı Fransızca ve Türkçe eserler, halkı aydınlatmak için de salgın hastalıklar ve aşı hakkında risaleler basılıyordu.

II. Mahmud'un ölümünden sonra Ab-dülmecid de, yeniliklerin bir simgesi olarak kabul edilen okulun gelişmesini desteklemiştir. Her sene sonunda yapılan bitirme sınavlarını bizzat izlemesi onun bu öğretim kurumuna verdiği önemin göstergesidir. Padişahın izniyle bu sınavlara yabancı devlet görevlileri de katılmaktaydı. İstanbul'a gelen yabancı bilim adamları ve devlet erkânı da okulu ziyaret ettiklerinde gördükleri karşısında duydukları hayranlığı bildiriyorlardı.

Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne'nin Haydarpaşa'ya taşınmadan önce bulunduğu Demirkapı'daki

binası.

Nuri Akbayar koleksiyonu