KirkçEŞme tesisleri

Metro Han

Nazım Timuroğlu, 1994

tinden başka, Tünel güzergâhı, binalar ve makinelerin çizimleri yer almaktadır. Ga-vand'ın Tünel projesine ait çizimlerden anlaşıldığı kadarıyla Beyoğlu tarafındaki gar binası, zemin katı ile birlikte 4 katlı idi. Terası oluşturan 5. katta ise, dikdörtgen formda küçük bir kulübecik ile 2 katlı bir kule yer almaktaydı. Yine bu çizimden anlaşıldığı kadarıyla Gavand, gar binasının üstünü otel olarak planlamıştı.

Gavand'ın projesine göre Tünel'e giriş ve çıkışlar, yuvarlak kemerli 6 kapıdan yapılacaktı. Bu yolcu kapılarının yanında bulunan iki kanatlı bir diğer kapıdan ise, gar binasına ya da otelin içine girilmekteydi. Zemin katının üstündeki katta art nouve-au(->) tarzında yapılmış demir korkuluk-lu dar bir balkon vardır. Bu balkona, odalardan yapılan çıkışlar, yuvarlak kemer içine alınmış çift kanatlı kapılardan yapılacaktır. Bu kapılar, Metro Han'ın ön cephesinde 14, Tünel'e girişin yapıldığı yan cephede ise 10'ar adettir. 3. katta da aynı durum tekrar eder, ancak bu kattaki kapılar dikdörtgen formda düşünülmüştür. 4. ve son katta ise balkon olmayıp, balkon kapılarının yerini pencereler almıştır.

Gavand'ın eserinde yer alan bu proje, zemin kat hariç uygulanamamıştır. 1875' ten 19l4'e değin Tünel îşletmesi'nin yönetim bürolarının nerede olduğu kesin olarak belli değildir. Bunlar, muhtelif binaların kiralanan odalarında dağınık ve ayrı bir halde bulunuyorlardı. Bir araya gelmeleri ise ancak 1912'de hazırlanan projenin, 1914'te gerçekleşmesiyle sağlanmıştır.

Metro Han'ın bugünkü hali, üzerinde 15 Kasım 1912 ve 12 Mart 1913 tarihleri bulunan projelere göre biçimlenmiştir. Bu projeler, Belçika'nın Charleroi kentinde çizilmiş olup, halen İETT Arşivi'nde saklanmaktadır. Metro Han, 1912 ve 1913 tarihli plan ve projelerinden büyük bir sap-

ma göstermemiştir. Yapı, projesinde de görülebildiği gibi zemin kat dahil, 6 kat olarak inşa edilmiştir. Bugün binada görülen 7. kat ise 1930'lu yıllarda yapıya ilave edilmiştir.

Dikdörtgen bir plana sahip olan Metro Han'a giriş, binanın ön cephesi olarak kabul etmemiz gereken yerden, yani Erkânıharp Sokağı'ndaki ana kapıdan yapılmaktadır. Çelik konstrüksiyon kullanılarak inşa edilen binanın zemini ve merdivenleri, mermer malzeme ile yapılmıştır. Merdiven korkulukları, art nouveau tarzında süslemelere sahip olup demirdendir. Yapıda, merdivenlerin yanısıra iniş çıkışı sağlayan bir asansör de vardır.

Bina, önemli derecede bir tadilata ve restorasyona uğramadığı gibi, orijinal planından da fazla bir sapma olmamıştır. Sadece, planda görülen bazı merdivenlerin iptal edildiği, bazı odaların ise aradaki duvarlar kaldırılmak suretiyle büyük bir oda haline dönüştürüldüğü görülmektedir. Ayrıca, orijinal planda en üst katta görülen ve daha ziyade estetik bir unsur olarak düşünülmüş olduğunu varsayabileceğimiz, beşik tonoz biçimli tasarım hiçbir zaman gerçekleşmemiştir. Metro Han, günümüzde de İETT'ye ait idari birimlerin faaliyette bulunduğu bir yapıdır. Bibi. E. H. Gavand, Chemin de fer Metropo-litian de Constantinople au ehemin deferso-uterrain de Galata Pera dit Tunnel de Cons-tantinople, Paris, 1876; R. Ziyaoğlu, Beyoğlu, îst., 1989, s. 65; Cezar, Beyoğlu, 155-160; J. De-leon, Bir Tutam İstanbul, İst., 1993, s. 65-77; ISTA, V, 2705, XI, 5883; C. Ender, "Osman Hamdi Bey'in İmtiyaz istediği Kabataş-Taksim Metro Projesi", Osman Hamdi Bey ve Dönemi (17-18 Aralık 1992), İst., 1993, s. 173.

i HALUK KARGI