KirkçEŞme tesisleri

KOCA RAGffi PAŞA KÜLLİYESİ

Laleli'de, Ordu Caddesi üzerinde Laleli Camii karşısındadır. Koca Ragıb Mehmed Paşa (1699-1763) tarafından 1176/1762'de yaptırılmıştır.

İnşa edildiği yıllarda kütüphane, sıbyan mektebi, sebil, iki çeşme, türbe, hazire, dükkânlar, mahzenler ve tuvaletlerden oluşmuş küçük bir külliye şeklindeki bu yapı topluluğunun sıbyan mektebinin yanında; Koca Ragıb Paşa Türbesi'nin önünde bulunan sebili bugün mevcut değildir.

Külliyenin ana cephesinde (Ordu Caddesi cephesi); alt katta dükkânlar, üst katta bugün çocuk kütüphanesi olarak kullanılan sıbyan mektebi bulunmakta, diğer yapılar sıbyan mektebinin alt katındaki kapıdan girilen avlu içerisinde yer almaktadırlar. Külliyenin ana cephesinde bulunan sıbyan mektebinin 1957'de yolun yükseltilmesi ile oranları bozulmuş; külliye girişi, basamaklarla inilen bir çukur içinde kal-

mistir. Dikdörtgen bir yapı olan sıbyan mektebinin üzeri, biri büyük olmak üzere 8 tonozla örtülüdür. Bütün cepheleri bir sıra taş, bir sıra tuğla olmak üzere almaşık bir dokuya sahip olan ve avludan merdivenle çıkılan bu yapı 1952'de çocuk kütüphanesi olarak açılmış ve halen bu a-maçla kullanılmaktadır, içinde 7.000 a-det kitap mevcuttur.

Girişin hemen karşısında bulunan ve külliyenin ana yapısı olan kütüphane binası avlunun tanı ortasında bulunmakta, avlunun sağında çeşme, solunda Ragıb Paşa' nm açık türbesi ve yakınlarının gömülü olduğu bir hazire ve bunun gerisinde bugün de aynı amaçla kullanılan bir görevli evi yer almaktadır.

Kütüphane binası giriş ve bodrum (mahzen) olmak üzere iki kattan oluşmaktadır. Yapıya iki taraftan basamaklarla çıkılan ve üzeri küçük bir kubbe ile örtülü olan bir revaktan girilir. Revağın önündeki iki kademeli havuz, bugün çiçeklik olarak kullanılmaktadır.

Giriş revağından, iki tarafında iki kubbeli oda bulunan ve aynalı tonozla örtülü bir ön mekâna, buradan da okuma salonuna girilmektedir. Günümüzde, ön taraftan camekânlarla bölünerek şekilleri değiştirilmiş ve kütüphane memurlan için ayrılmış olan bu odalardan soldakinih okuma salonu duvarı ile birleştiği köşede barok süslemeli ve kitabeli bir mihrap bulunmaktadır.

14,40 m kenarlı tam bir kare olan okuma salonu, dört kolonla duvarlara gömülü yuvarlak pilastrlar tarafından taşınan 5,95 m çapında ve 12,30 m yüksekliğinde bir büyük ana kubbe, mekânın köşelerinde dört küçük kubbe ve aralarında dört aynalı tonoz ile örtülmektedir. Okuma salonunun ortasında bulunan ve ana kubbeyi taşıyan kolonlar 3,5 m yüksekliğinde güzel demir şebekeli bir parmaklık ile çevrelenmişlerdir. Burası kütüphanenin orijinal kitap deposudur, burada, camlı ve tel ızga-ralı kapakları olan üç ahşap kitap dolabı bulunmaktadır.

Okuma salonu iki sıra halinde toplam 39 pencere ile aydınlanan bol ışıklı bir mekândır. Alt sıradaki pencereler lokma demir parmaklıklı, ahşap doğramalı ve dövme demir kepenkli olup üstteki pencereler dışta revzen, içte alçı, tepe penceresi şek-lindedirler. İç dekorasyon sade ve klasiktir. Duvarlar, tepe pencerelerinin altına kadar mavi, gri ve beyaz renkli natüralist çiçeklerden oluşmuş 18. yy çinileriyle kaplanmıştır. Alt pencerelerin üstünde yeşil zemin üzerine sarı yaldızla yazılmış bir ayet frizi salonu çepeçevre dolaşmakta, ayrıca ana kubbede friz ve motif şeklinde ayetler yer almaktadır. Salonun giriş kapısının iki yanında birer dolap nişi bulunmaktadır.

Binanın ön cephesi kesme taş, diğer duvarları almaşık olup bir sıra taş, iki sıra tuğla olarak örülmüştür. Giriş revağı ve içerideki sütunların başlıkları, barok dönem özellikleri gösterirler.

Bina bugün yine kütüphane olarak kullanılmaktadır (bak. Ragıb Paşa Kütüphanesi).

Koca Ragıb

Paşa Külliyesi

sıbyan

mektebinin yol

cephesinden

görünümü.

Yavuz Çelenk,

1994

Sıbyan mektebinin yanına, avlunun caddeye komşu köşesine 1762'de yapılan türbe, altıgen ve açık türbe şeklindedir. Yakın zamana kadar caddede türbenin hemen önünde bulunan sebil bugün mevcut değildir.

Külliyeyi oluşturan elemanların hemen hepsinde klasik mimari şema hâkimdir. Devrin özelliği olan üslup ve yenilikler sadece dekorasyonda görülmekte, mimariyi etkilememektedir.

Bibi. S. Eyice, "istanbul (Tarihi Eserler)", İA, V/2, s. 1214/113; N. M. Öztürkmen, İstanbul ve Ankara Kütüphaneleri, Ankara, 1957, s. 26; K. Altan, "Mimar Mehmet Tahir", Arkitekt, S. 7 (1937), s. 193; Unsal, Eski Eser Kaybı, 31; Kuban, Barok, 76; N. Kalyoncu, "Koca Ragıp Paşa Kütüphanesindeki Ahşap Avizeler", Türkiyemiz, S. 37 (Haziran 1982), s. 31.

HALE TOKAY

Koca

Ragıb Paşa

Külliyesi'nin

planı.

Hale Tokay