KirkçEŞme tesisleri

MERCİMEK TEKKESİ

Eminönü llçesi'nde, Osmanlı kaynaklarında "Langa-i Kebir" ya da "Langa Yenika-pısı" olarak anılan semtte, Kâtip Kasım Ma-hallesi'nde yer almaktaydı.

Mercimek Tekkesi, aynı adı taşıyan mescide 18. yy'ın son çeyreğinde veya 19. yy'ın başlarında Rıfaî tarikatından meşihat konulması ile kurulmuştur. Mercimek Mescidi II. Mehmed (Fatih) döneminde (1451-1481), Beyazıt'ta, Koska'da ve Cibali'de de birer mescit inşa ettiren Çakır Ağa tarafından yaptırılmış, bütün bu hayır eserlerinin vakfiyesi 884/1479 yılının sefer ayında tescil edilmiştir. Yakınında yer alan Alaca Mescit'in adıyla da anılan tekkenin ilk postnişini, Şeyh Osman Hilmî Efen-di'nin halifesi Şeyh Mehmed Sadık Efen-di'dir (ö. 1821). Adı geçen şeyhin tekkenin banisi olması muhtemeldir. Nitekim Mercimek Tekkesi bazı tekke listelerinde "Şeyh Sadık Tekkesi" ve "Şeyh Sadık Efendi Tekkesi" adlarıyla zikredilmiştir.

Şeyh M. Sadık Efendi'den sonra tekkenin postuna, Şeyh Seyyid Ali el-Leyâli'nin halifesi olan ve Silivrikapı'da, yine Rıfa-îliğe bağlı Alyanak Ali Efendi Tekkesi'nin

haziresinde gömülü bulunan Reis Şeyh Mehmed Sabri Efendi (ö. 1826) geçmiş, kendisini oğlu Şeyh Mehmed Sabri Efendi (ö. 1862) ile torunu Şeyh Ali Haydar Efendi (ö. 1887) izlemiştir. Zâkir Şükrî Efendi'nin Mecmua-i Tekâyâ'sındaki me-şâyih listesinde Şeyh A. Haydar Efendi'nin vefatından sonra tekkenin postuna Nakşibendîliğe bağlı Şeyh el-Hac Süleyman Efendi'nin (ö. 1892) geçtiği belirtilmekte, Bandırmalızade A. Münib Efendi'nin 13077 1889 tarihli Mecmua-i Tekâyâ'sında da Mercimek Tekkesi "Nakşî" olarak gösterilmekte, şeyhinin adı "Süleyman Efendi" olarak verilmektedir. Ancak R. 1329/1913 tarihli Ihsaiyat Mecmuası'nda. Mercimek Tekkesi Rıfaî tekkeleri arasında gösterilmekte, tekkenin tekrar Rıfaîliğe intikal ettiği anlaşılmaktadır. Ayin günü cuma olan tekkede, Dahiliye Nezareti'nin R. 1301/ 1885 tarihli istatistik cetvelinde 2 erkek ile 5 kadının ikamet ettiği kayıtlıdır.

Bulunduğu semtle beraber 1918 tarihli Aksaray yangınında ortadan kalkan Mercimek Tekkesi'nden günümüze hiçbir iz ulaşmamıştır. E. H. Ayverdi'nin yayımladığı 19. Asırda istanbul Haritası'nda, Mercimek Tekkesi'nin "Rıfaî Tekkesi" adıyla işaret edildiği görülmekte, çevrenin, yangından sonra tamamen değişmiş olan topografyası içinde tekkenin konumu tespit edilmektedir. Bu haritada Mercimek Tekkesi'nin arsası, Alaca Mescit Caddesi ile Tekke Sokağı'nın kavşağında bulunmaktadır. Tekkenin mimari programı ve tasarım özelliklerini aydınlatacak herhangi bir belge bulunmamaktadır. Mamafih, kagir duvarlı, kırma çatılı bir mescit-tevhidhane ile bunun kuzeyindeki şadırvan avlusunu kuşatan ahşap tekke bölümlerinin mevcut olduğu varsayılabilir. Ayrıca tekke şeyhlerinin gömülü oldukları bir de türbenin bulunduğu anlaşılmaktadır.

Bibi. Barkan-Ayverdi, Tahrir Defteri, 109, no. 6li; Ayvansarayî, Hadîka, l, 206; Aynur, Sa-liha Sultan, 38, no. 184; Âsitâne, 4; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, I, 98-99, no. 397 ve no. 151; Münib, Mecmua-i Tekâyâ, 5; İhsaiyat H, 20; Zâkir, Mecmua-i Tekâyâ, 67; Öz, istanbul Camileri, I, 102; Ayverdi, Fatih III, 326; Eminönü Camileri, 135-136.

M. BAHA TANMAN