Söhbətimizin bu hissəsində şiələrin ictimai durumunu araşdıracaq, onların ictimai durum və rəhbərlik nüfuzunu nəzərdən keçirəcəyik. Həmin dövrdə əksər şəhərlərdə əhalinin şiə olmasına baxmayaraq, onlar yoxsulluq içində yaşayır, təzyiqlərə mə’ruz qalır, mühüm vəzifələrdən uzaqlaşdırılır, ən əsası isə, öz imamları ilə ünsiyyətdən məhrum edilirdilər.
İMAMLA ÜNSİYYƏT
Həmin dövrdə imam öz şiələri ilə müxtəlif formalarda ünsiyyətdə olsa da, ona ciddi nəzarət olunduğundan və onunla ünsiyyətdə olan insanlara ağır işgəncələr verildiyindən imamla onun ardıcılları arasındakı əlaqə minimum həddə enmişdi. Uyğun əlaqənin zəifliyi səbəbindən şiələr arasında problemlər yaranırdı. İmam müxtəlif tədbirlərlə uyğun problemləri aradan qaldırmaq istəsə də, ünsiyyətin zəifliyi özünü büruzə verirdi.
TƏZYİQ
Bu dövrdə şiələr abbasi xəlifələri tərəfindən ciddi təzyiqlərə mə’ruz qalırdılar. Söhbətimizin əvvəlində Mütəvəkkilin şiələrə və ələvilərə münasibətdə yol verdiyi cinayətlərdən, şakiriyyə qoşununun təşkil olunmasından, imam Hüseynin (ə) qəbrinin dağıdılmasından danışdıq. O, şiələrə daha çox təzyiq etmək üçün Misir hakiminə göstəriş vermişdi ki, talibləri İraqa sürgün etsin. Misir hakimi də bu göstərişə əməl etmişdi. Mütəvəkkil həmin vaxt hicri 236-cı ildə onları ələvilərin sürgün yeri olan Mədinəyə qovdu. Hicaz əhlinə xəbərdarlıq edildi ki, ələvilərlə yaxın ünsiyyətdə olmasınlar və onlara iqtisadi yardım göstərməsinlər. Bu əmri pozduğuna görə çox insanlar cəzalandırıldı. İsfəhaninin yazdığına görə, Mütəvəkkil ələvilərə Mədinədə olmazın əziyyətlərini verirdi. Mədinədə ələvilər xalqın qalan hissəsindən tam şəkildə təcrid edilmişdilər. Onlar böyük ehtiyac içərisində yaşayırdılar.
