M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)

 
 
Şəkil 6.1. Tələb olunan vəsaitlər:sığorta maliyyələşməsi siyasəti 

---

44 
Sığorta maliyyələşməsində qısamüddətli maliyyələşmə üçün vəsaitlərin daxil 
olması və ödənişinin elə qrafiki seçilməlidir ki, o dövriyyə vəsaitləri həcminin 
gözlənilən kəskin dəyişməsinə uyğun olsun və təsadüfi maliyyələşmədən az olsun. Əsas 
vəsaitlər və dövriyyə vəsaitlərinin daimi tərkibi uzunmüddətli kreditlə, xüsusi vəsaitlər 
və daimi tələbat qısamüddətli kreditor borcları ilə maliyyələşməlidir. 
Maliyyələşməyə belə yanaşma göstərir ki, mövsümi dəyişikliklərin ən aşağı 
nöqtəsinə uyğun gələn vaxtda, uzunmüddətli borclar üzrə cari ödənişlərdən başqa, 
firmanın cari borcları yoxdur. Qısamüddətli borclar üzrə bu dövrdə ödənişlər artıq pul 
vəsaitləri hesabına ödəniləcəkdir. Belə halda maliyyələşmə yalnız ona ehtiyac olduqda 
aparılacaq. Kapitala olan daimi tələbat uzunmüddətli kreditlər və səhmlərin buraxılması 
vasitəsilə ödəniləcək. Firmanın inkişaf etdiyi halda daimi maliyyələşmə pul 
vəsaitlərinin artması ilə uyğunlaşmalıdır. Başqa sözlə firma maliyyələşməni 
çatışmazlığın müstəqil örtülməsi prinsipi ilə aparmalıdır. 
Gələcəkdə daxil olması gözlənilən xalis xüsusi vəsaitlərlə borclar üzrə 
ödənişlərin aparılması qrafikini dəqiq sinxronlaşdırmaq yalnız düzgün məlumat olduqda 
mümkündür. Təcrübədə isə onun təminatı qeyri-müəyyənliyin mövcudluğundan 
mümkün olmur. 
Xüsusi vəsaitlərin xalis daxilolma kəmiyyəti, işçi riskinin olması amilinə görə 
kənarlaşa bilər. Nəticədə borc müqavilələrinin yerinə yetirilməsi qrafiki, risk-
mənfəətlilik alternativi qiymətləndirildikdə böyük əhəmiyyətə malikdir. Deməli, 
ödənişlərin aparılması qrafikində ssudanın təminatının hansı dərəcəsi nəzərdə 
tutulmalıdır ki, vəsaitlərin daxil olmasında dəyişikliyin təsiri azalsın. Bu isə risk ilə 
mənfəətlilik arasındakı seçimdən asılıdır. 
Adətən, qrafik üzrə borc öhdəçiliklərinin ödəniş müddəti kiçik olduqca risk 
yüksək olur. Ödəniş müddəti çox olduqca maliyyələşmə riski azalır. 
Tutaq ki, kompaniya zavodun tikilməsi üçün qısamüddətli ssuda alır. Yeni tikilən 
obyektdən pul vəsaitlərinin daxil olması qısa müddətdə onu qaytarmaq üçün kifayət 
deyil. Nəticədə kompaniya üçün kreditorun ssuda müddətini uzatmaq riski əmələ gəlir. 
Əgər maliyyələşmə uzunmüddətli olsaydı risk aşağı düşmüş olardı. Əgər kompaniya 
üçün çətin vaxtlarda problemi yaranarsa, kreditor kreditin yeniləşməsini riskli saya bilər 
və əvvəlki kreditin təcili qaytarılmasını tələb edə bilər. 
Bunlardan başqa faiz stavkası ilə əlaqədar olan məlumatın düzgün olmaması riski 
də olur. Maliyyələşmə uzunmüddətli olduqda firma həmin müddətdə hansı faizlər 
ödəyəcəyini dəqiq bilir. Əgər firma maliyyələşməni qısamüddətli ssudalarla yerinə 
yetirirsə, həmin müddətdə məlumat qeyri müəyyən ola bilər. Belə qeyri-müəyyənlik 

---

45 
borc alan üçün riskli ola bilər, çünki qısamüddətli ssudalar üzrə faiz stavkaları daha 
dəyişkən olur. Belə ki, firma faiz stavkalarının artdığı vaxt o qısamüddətli ssudasını 
yeniləşdirərsə, o daha yüksək faiz stavkası ödəməli olacaqdır. Deməli, qısamüddətli 
öhdəçiliklər üzrə faiz stavkalarının məlumatının qeyri-müəyyən olması firma üçün risk 
ola bilər. 
Qısamüddətli və uzunmüddətli maliyyələşmədə risklər arasındakı müxtəliflik 
faizlərin ödənişi xərclərindəki fərqlə əvəz olunmalıdır. Qrafik üzrə firmanın borcu 
ödəmək müddətləri uzun olduqca, maliyyələşmə bir o qədər «baha» olmalıdır. Bu 
səbəbdən də uzunmüddətli maliyyələşməyə gözlənilən xərclər qısamüddətliyə nisbətən 
çox olur. 
Qısamüddətli kredit firmaya daha elastik hərəkət etmək imkanı verir. Əgər 
gələcəkdə firmanın kapitala olan tələbatının azalmaq ehtimalı varsa, qısamüddətli kredit 
pul vəsaitlərinə olan tələbatın azalmasını nəzərə almağa imkan yaradır. Beləliklə, 
gözlənilən məsrəflər vəsaitlərə olan tələbatı qısamüddətli maliyyələşmə əsasında 
aparılmasına imkan verir. Nəticədə, risk və rentabellik arasında seçim problemi əmələ 
gəlir. Bildiyimiz kimi qısamüddətli ssudalar daha risklidir, lakin onlar üzrə xərclər 
azdır. 
Firma tərəfindən qarant edilən ssudanın təminat dərəcəsi gözlənilən xalis xüsusi 
vəsaitlərin daxil olması ilə borc üzrə olan müqavilə ödənişləri arasındakı fərq ilə 
ölçülür. Bu təminat dərəcəsi idarəetmədə olan risk üstünlükləri ilə əlaqədardır. Öz 
növbəsində firmanın borclarının ödənilməsi müddətləri haqqındakı həll dövriyyə 
vəsaitlərinin qısamüddətli və uzun müddət ərzində ödəniləcək paylarını müəyyən edir. 
Ssudaların təminat dərəcəsini nəzər alaraq, maliyyə direktoru qısamüddətli və 
uzunmüddətli maliyyələşmə arasında olan nisbiliyi seçə bilər. Firma tələb olunan 
kapitalın bir hissəsini (debitor borcları və ayırmaları çıxmaqla) uzunmüddətli kreditlə 
ödəyir. Əgər pul vəsaitlərinin daxilolma proqnozu düzgün olarsa, firma kapitala tələbat 
olmayan müddətdə, yəni mövsümi minimumda borc üzrə faiz verəsi olacaqdır. Kapitala 
olan tələbatın ən maksimum nöqtəsində bütün tələbat uzunmüddətli kredit hesabına 
ödənilə bilər. Uzunmüddətli maliyyələşmə səviyyəsi yüksək olduqca, firmanın maliyyə 
siyasəti bir o qədər konservativ olur və xərclər artır. Eyni vəziyyət kiçik firmalarda, 
böyük ölçüdə uzunmüddətli maliyyələşmə ilə əlaqədar yaranır. 
Konservativ maliyyə siyasətinin alternativi kimi təcavüzkar maliyyə siyasəti çıxış 
edə bilər. Ola bilsin ki, ssudanın təminat dərəcəsi «mənfidir». Firma daimi dövriyyə 
vəsaitlərinin bir hissəsini qısamüddətli ssuda ilə maliyyələşdirmişdir. Nəticədə, 
ssudanın müddəti qurtardıqdan sonra o kapitala olan tələbatını yenidən 

---

46 
maliyyələşdirməlidir. Daimi tələb olunan kapitalın qısamüddətli ssuda hesabına 
maliyyələşdirilən hissəsi çox olduqca, firmanın maliyyə siyasəti bir o qədər təcavüzkar 
olur. 
Odur ki, maliyyə siyasəti ilə əlaqədar olan ssudanın təminat dərəcəsi müsbət və 
ya mənfi, və ya sıfır ola bilər. Sıfır vəziyyəti sığorta maliyyə siyasətinin aparılmasında 
yaranır,