Mała encyklopedia kultury antycznej

agele (gr. agele dosł. gromada) rozpowszech­nione, zwłaszcza na Krecie, stowarzyszenia mło­dzieńców, którzy ukończyli 17 lat. Na czele stał zwykle ojciec jednego z nich. Celem a. było przede wszystkim rozwinięcie sprawności fizycz­nej i przygotowanie do życia społecznego. Mło­dzież przebywała w a. przez 10 lat.

agema (gr. agemd) nazwa doborowych oddzia­łów w wojsku greckim; w wojsku spartańskim oddział 300 hoplitów tworzący straż przyboczną króla (zob. hippeis); w wojsku macedońskim gwardia królewska składająca się z oddziałów jazdy.

Agenor 1. mit. syn Posejdona i Libii, ojciec Kadmosa i Europy, przodek Dydony, król Fenicji, stąd Wergiliusz nazywa Kartaginę Agenoris iirbs. 2. mit. jeden z wodzów trojańskich, krewny Priama, miał zdradzić ojczyznę i porozumieć się z Agamemnonem. Po zburzeniu rodzinnego mia­sta udał się do Italii i założył miasto Patavium. 3. A. z Mityleny, współczesny Isokratesa (prze­łom IV i III w. p.n.e.), nauczyciel jego wnuków, najlepszy znawca muzyki wśród swoich współ­czesnych.

ager publicus łac. grunty państwowe, począt­kowo prawdopodobnie uprawiane kolektywnie, obok indywidualnych, dwumorgowych działek, które Romulus miał przydzielić obywatelom. Zdobyte na nieprzyjacielu obszary stawały się a. p.; częściowo przydzielano, odsprzedawano, lub wydzierżawiano takie grunta poszczególnym obywatelom, największa jednak część a. p. pozo­stawała ziemią państwową, którą poszczególni obywatele mogli zajmować i użytkować. Z cza­sem patrycjusze skupili w swych rękach duże posiadłości ziemskie, zajmując coraz większe po­łacie gruntów z a. p. Walki klasowe Rzymian w okresie republikańskim toczyły się głównie o ziemię i o sprawiedliwy rozdział gruntów pań­stwowych, tzn. a. p. Liczne ustawy miały zapo­biec nadużyciom przy zajmowaniu ziemi stano­wiącej a. p. Zwycięskie wojny powodowały ciągłe zwiększanie się a. p., najpierw na terenie Italii, potem w Hiszpanii, w Kartaginie, Grecji itd. Ty-beriusz Grakchus, trybun ludowy w r. 133 p.n.e. drogą rewolucyjnej reformy rolnej usiłował ogra­niczyć do tysiąca jugerów na rodzinę możnych obszar gruntów zajmowanych z a. p. Wyłoniona przez niego komisja, mimo ostrych walk między optymatami a popularami, obdzieliła w ciągu czwartego i trzeciego dziesięciolecia II w. p.n.e. ok. 80000 chłopów ziemią z a. p. Na mocy ustawy z r. 111 p.n.e. rozmaite kategorie grun­tów z a. p. użytkowane przez osoby prywatne przeszły na ich własność. Projekt ustawy Rullusa z r. 64 p.n.e. przewidywał rozdzielenie ziemi sta­nowiącej a. p. w Kampanii między ubogą lud­ność. Przeciw temu projektowi występował Cy-cero. Cezar jako konsul w r. 59 p.n.e. przepro­wadził dwie ustawy agrarne o podziale gruntów państwowych w Kampanii, jednak na mniejszą skalę, niż projektował Rullus.

Agesandros syn Agesandrosa, rzeźbiarz rodyj-ski; wg Pliniusza stworzył wraz z synami, Atenodorem i Polidorem słynną grupę rzeźbiarską Laokoona (zob.), znalezioną w r. 1506 na Wzgó­rzu Eskwilińskim.

Agesilaos 1. brat sławnego Temistoklesa, żyt w V w. p.n.e. 2. król Sparty (od ok. r. 399 do ok. 360 p.n.e.), syn Archidamosa II z dynastii Proklidów. Na wiadomość o przygotowaniach

Agesipolis

20

Agnantos

Persów do wojny przeciw Grekom pierwszy przeprawił się z wojskiem do Azji Mn. w r. 396, zmuszając satrapę Tissafernesa do zawarcia ukła­du pokojowego. Po zerwaniu tego układu przez Tissafernesa zaatakował go i pobił w r. 395 nad rzeką Paktolos. A. odniósł w r. 394 p. n. e. pod Koroneją w Beocji zwycięstwo nad połączonymi wojskami Aten, Koryntu, Teb i Argos, które to państwa za namową Titraustesa, następcy Tissa­fernesa, wystąpiły przeciw Sparcie. Przez szereg lat następnych A. prowadził wojnę z Tebami, która od czasu bitwy pod Leuktrami (371 r.) przebiegała dla Spartan niepomyślnie. Ostatnią wyprawą A. była wyprawa do Egiptu, dokąd się udał, by służbą zaciężną zwiększyć fundusze Sparty na wojnę z Tebami. Umarł w drodze powrotnej do Sparty w wieku lat 84. 3. mówca grecki z III w. p.n.e., wuj króla Sparty, Agisa IV, którego nakłonił do reform polegających na kasowaniu długów i powrocie do wspólnoty dóbr.

Agesipolis 1. król Sparty, osiągnął władzę w r. 394 p.n.e., prowadził wojny z Argolidą i z Tebami; w r. 384 zmusił do poddania Man-tyneję. Zmarł w r. 380 w czasie wojny z Olintem. 2. król Sparty, panował od śmierci swego wuja, Kleomenesa tj. od r. 221 p.n.e., wraz z Likur-giem, który go w końcu odsunął od rządów.

Agesistrata matka króla lacedemońskiego Agi­sa IV (zob.), która popierała jego dążności refor­matorskie i została wraz z nim zgładzona w r. 241 p.n.e.

Agis 1. poeta epigramatyezny z kręgu Meleagra, naśladowca Leonidasa z Tarentu, autor epigramów z Antologii Palatynskie] (zob. anto­logia). — Imię czterech królów spartańskich. 2. A. I, syn Eurysthenesa, założyciel dynastii Agidów (XI w. p.n.e.). 3. A. H, syn Archidamosa i Lampido, król Sparty, objął władzę w r. 426 p.n.e., uczestniczył w wojnie peloponeskiej. W r. 418 odniósł zwycięstwo nad Argos, w r. 405 brał udział w oblężeniu Aten przez Lizandra. Umarł w r. 399 p.n.e. 4. A. III, syn Archidamo­sa DI, król Sparty od r. 338 p.n.e.; walczył prze­ciw Aleksandrowi W., opanował część Krety i Peloponezu i skłonił szereg państw do oder­wania się od Macedonii. Zginął w bitwie przeciw Antypatrowi w czasie oblężenia Megalopolis w Arkadii w r. 331 p.n.e. 5. A. IV, syn Eudami-dasa, król Sparty od r. 245 p.n.e. W polityce wewnętrznej dążył do przywrócenia dawnej pro­stoty i karności, której wyrazem były prawa

przypisywane Likurgowi. Zamierzał również prze­prowadzić szereg reform, m. in. skasowanie dłu­gów, nadanie ziemi pewnej grupie cudzoziemców i periojków. Dążenia te napotkały jednak na duży sprzeciw, A. uwięziono i zgładzono wraz z matką Agesistrata i babką Archidamią w r. 241.

Aglaia (gr. Aglaia) mit. 1. córka Tespisa, ukochana Heraklesa, matka Antiadesa. 2. mał­żonka Charoposa, matka Nireusa z Syme, ucze­stnika wojny trojańskiej. 3. jedna z Charyt (zob.).

Aglaofon 1. A. z Tazos, malarz z pierwszej poł. V w. p.n.e., ojciec i nauczyciel jednego z największych malarzy greckich, Polignota. Miał wprowadzić do malarstwa motyw lecącej uskrzydlonej Nike, który znajdujemy na wazach czerwonofigurowych stylu surowego. 2. wnuk poprzedniego, bratanek Polignota, malarz z dru­giej poł. V w. p.n.e., wykonał obrazy sławiące zwycięstwa Alkibiadesa na igrzyskach olimpij­skich, pytyjskich i nemejskich.

Aglauros (lub Agraulos) mit. 1. córka Akta-josa, króla Attyki, żona Kekropsa. 2. córka Kekropsa i wspomnianej A., kochanka Aresa, z którym miała córkę, nimfę Alkippe. Z jej osobą wiąże się kult Ateny na Akropolu i wiele innych mitów. Poświęcony był jej gaj w Ate­nach, zwany Aglaurion.

agmen łac. 1. szyk marszu w konsularnej armii rzymskiej, z którego żołnierze łatwo mogli prze­chodzić w szyk bojowy (zob. acies). Wcześniej stosowany a. longum był to marsz armii w jed­nej długiej kolumnie w następującej kolejności:

na czele doborowe oddziały sprzymierzeńców tzw. extraordinarii, pozostające do dyspozycji naczelnego wodza, za nimi oraz na końcu ko­lumny podzielone na dwie grupy wojska sprzy­mierzeńców, które w rozwiniętym szyku bojo­wym stanowiły prawe i lewe skrzydło armii. Środkową część kolumny stanowiły ustawione jeden za drugim dwa legiony rzymskie. Oddziały konnicy jechały obok sprzymierzeńców, aby w czasie bitwy flankować skrzydła. Za każdą grupą wojska szły tabory (broń zapasowa, żyw­ność, wozy). 2. a. extremum straż tylna, zło­żona z konnicy wojsk posiłkowych. 3. a. primum, straż przednia kolumny, złożona z extraordinarii. 4. a. quadratum, marsz w czworoboku z baga­żami pośrodku, stosowany zwłaszcza w okresie cesarstwa.

Agnaptos architekt grecki (epoka późno-hellenistyczna lub rzymska). Imię jego łączy Pauza-niasz z pracami przy hipodromie w Olimpii.

agnatio

21

Agryppa

agnatio łac. w prawie rzymskim pokrewień­stwo prawne osób podlegających tej samej palna potestas, albo które by jej podlegały, gdyby pa­ter familias żył lub nie uległ capitis deminutiom. Obejmowało zarówno krewnych naturalnych, w linii męskiej, jak i osoby adoptowane oraz te, które dostały się pod władzę ojcowską przez comentio in manum. W przeciwstawieniu do a. — cognatio oznaczało jedynie pokrewieństwo na­turalne.

Agon mit. personifikacja zawodów; w Olimpii znajdował się posąg wyobrażający A., jak po­daje Pauzaniasz, dłuta Dionizjosa z Argos.

Agonalia nazwa czterech uroczystości świą­tecznych w kalendarzu rzymskim: 9 stycznia obchodzono święto Janusa, 17 marca—święto Marsa, 21 maja—święto bóstwa Vediovis, 11 grudnia — święcono uroczystości na cześć bo­gów podziemnych.

agones zob. igrzyska.

agonoteci (gr. agonothetaj) urzędnicy regulujący przebieg igrzysk, delegowani przez państwo; był to urząd wysoki i. zaszczytny. A. zajmowali się organizowaniem zawodów, administracją funduszów, sędziowaniem i rozdawaniem na­gród.

agora w miastach greckich centralnie położony plac-rynek najczęściej czworokątny, na którym koncentrowało się życie polityczne i znajdowały najważniejsze miejsca kultu. Rozróżnia się 2 za­sadnicze typy: a. archaiczną i a. jońską. Pierwszy charakteryzowała ulica przebiegająca przez śro­dek placu, której wylot wypadał między dwoma portykami. A. jońską, wprowadzona do Grecji w V w. p. n. e. przez Hippodamosa z Miletu, była obudowana z czterech stron łączącymi się portykami, a wejście do niej stanowiła najczęściej monumentalna brama. Jednym z najsłynniejszych rynków w starożytności była odkopywana obe­cnie o. ateńska. Tam wznosił się buleuterion, ołtarze (np. ołtarz dwunastu bogów) i budowle, które rozsławiły imię Aten, jak Stoa Pojkile z freskami największych malarzy V w. p. n. e., Polignota i Mikona.

Agorakritos rzeźbiarz grecki z wyspy Paros (V w. p.n.e.), działał w Atenach współcześnie z Fidiaszem, którego był uczniem. Najważniej­szymi jego dziełami były posąg bogini Nemezis dla Rhamnus oraz pomnik kultowy Matki bogów dla ateńskiego Metroonu.

agoranomowie (gr. agoranómoj) urzędnicy tar­gowi w wielu miastach greckich, m. in. w Ate­nach; pod ich dozorem pozostawała organizacja targowisk, ceny produktów, miary i wagi. W Ate­nach wybierano co roku 10 a.: 5 dla samych Aten i 5 dla Pireusu.

agrofoj nomoj (gr. agrafoj nómoj) prawa nie­pisane w przeciwieństwie do praw pisanych i ustaw państwowych. Obejmowały pewną ilość prostych i ważnych przepisów dotyczących bojaź-ni bogów, miłości rodziców, zakazu stosunków kazirodczych, wdzięczności dla dobroczyńców, grzebania umarłych itp. Wg wierzeń helleńskich pochodziły one bezpośrednio od Zeusa, Temidy lub Dike i miały stanowić święte źródło ludz­kich praw i ustaw.

Agraulos zob. Aglawos.

Agricola Cn. lulius A. urodzony w r. 40 n. e., pretor w r. 68, consul suffectus w r. 77. W latach 77 - 85 kierował wojną w Brytanii i przyczynił się w dużym stopniu do zromanizowania wyspy. Zmarł w r. 93, prawdopodobnie otruty przez cesarza Domicjana. Był teściem Tacyta, który napisał jego biografię.

Agricola Rudolf (zw. Młodszym w odróżnieniu od głośnego humanisty niemieckiego) Szwajcar z Wasserburga, uczeń Pawła z Krosna. W latach 1518 -1521 (tj. aż do śmierci) wykładał Owidiu­sza i Horacego w Akademii Krakowskiej. Wydał wiele dzieł prozą i wierszem. Pierwszym jego utworem drukowanym jest De divo Casimiro... Carmen (Kraków 1511).

Agrigentum (gr. Akragas, w nowszych czasach Girgenti, od r. 1927 Agrigento) miasto na po­łudniowym wybrzeżu Sycylii założone w r. 581 p.n.e. przez kolonistów greckich z Geli. Okres rozkwitu przypada na w. VI i V (słynne z wyro­bów skórzanych, eksportu zboża, oliwy i wina). W r. 405 p.n.e. zostało zdobyte i zniszczone przez Kartagińczyków. Później dźwignęło się z upadku, lecz. zostało ponownie zniszczone w czasie wojen punickich zarówno przez Rzymian, jak przez Kartagińczyków. Zachowały się m.in. ruiny świątyni Hery, świątyni Zgody, Demetry, Heraklejon i Olimpiejon.

agrimensor zob. gromatici, mensor.

Agrippa zob. Agryppa; A. Menenius zob. Menenii l; A. Yipsanius zob. Wipsaniusz l.

Agrippina zob. Agryppina.

Agrolas legendarny budowniczy najstarszych murów obronnych Aten, tzw. pciazgijskich;

w pracy tej miał mu pomagać Hyperbios.

Agryppa (Agrippa) 1. filozof grecki ze szkoły sceptyków, żył na przełomie I i II w. n.e., autor

Agryppina

22

Ajgeus

5 tropów (tropcy) argumentujących nieprzydat­ność dedukcji. 2. A. Meneniusz zob. Menenii I. 3. A. Wipsaniusz zob. Wipsaniusz l.

Agryppina (Agrippina) 1. Yipsania Agrippina, córka Marka Wipsaniusza Agryppy (zob. Wip­saniusz 1) i Cecylii Attyki, wnuczka Pomponiu-sza Attyka, pierwsza żona cesarza Tyberiusza, z którym miała syna Druzusa. Tyberiusz został zmuszony do rozwodu z ukochaną żoną i do ślubu z Julią, córką Augusta. A. wyszła po raz drugi za mąż za Asiniusa Gallusa, którego Ty­beriusz skazał na dożywotnie więzienie. 2. A. Star­sza, siostra przyrodnia poprzedniej, córka M. Wip­saniusza Agryppy i Julii, małżonka Germanika, któremu towarzyszyła w wyprawie do Germanii i w podróży na Wschód, zakończonej śmiercią Germanika; popioły jego przywiozła do Italii. Ponieważ o zamordowanie męża oskarżyła Ty­beriusza, została skazana na wygnanie na wyspę Pandatarię, gdzie w r. 33 n.e. odebrała sobie ży­cie, zagłodziwszy się na śmierć. Dziećmi jej byli C. Juliusz Cezar z przydomkiem Kaligula i Agryp­pina Młodsza. 3. A. Młodsza, córka Germanika i A. Starszej, matka cesarza Nerona. W r. 50 n.e. poślubiła cesarza Klaudiusza, otrzymała tytuł Augusty i występowała jako współregentka. Klau­diusz został otruty z jej rozkazu. Neron w pierw­szych latach swego panowania otaczał matkę miłością i szacunkiem; ponieważ jednak dążyła do władzy i miała zbyt wielkie wpływy, kazał ją w r. 59 zamordować.

Ahala przydomek rodu Serwiliuszów (zob. Semilii).

Ahenobarbus przydomek rodu Domicjuszów (zob. Domitii).

Aiax zob. A/as.

Aichler Stanisław (zw. też Glandinus, od glans żołędź, z polska zwany też Dąbek lub Żołądek), urodzony w Krakowie w pierwszej poł. XVI w., prawnik, poeta polsko-ładński, komentator dzieł humanisty włoskiego, Pomponiusa Laetusa i in.

Ajakos (łac. Aeacus) mit. syn Zeusa i Ajginy, córki boga rzeki Ajsopos, założyciel rodu Aja-kidów. Urodził się na wyspie Eginie, nazwanej .tak od imienia jego matki. Wyspa była bezlud­na, Zeus więc na prośbę A. zamienił żyjące tam mrówki w ludzi, plemię Myrmidonów (gr. myr-meks mrówka). A. miał odkryć srebro; podanie to wiąże się z zapoczątkowaniem bicia monet srebrnych na Eginie. A. odznaczał się wielką prawością charakteru, dlatego po śmierci został jednym z trzech sędziów podziemnych obok Mi-

nosa i Radamantysa. Synami A. i Endeis byli:

Telamon, ojciec Ajasa, i Peleus, ojciec Achillesa.

Ajas (gr.; łac. Aiax) mit. 1. syn Telamona z Salaminy, zwany Wielkim, najdzielniejszy po Achillesie bohater grecki w wojnie trojańskiej. On to wydarł ciało Achillesa z rąk Trojan. Zwy­ciężony przez Odyseusza w turnieju o zbroję Achillesa, popadł w szaleństwo (zesłime przez Atenę) i wybił stado owiec, biorąc je za wojow­ników greckich. Po odzyskaniu przytomności przebił się mieczem. Z krwi jego, wg mitu, wyrósł hiacynt. Kult A. uprawiano na Salaminie, gdzie uważano go za herosa rodzimego, który wspomagał Ateńczyków w bitwie pod Salaminą w r. 480 p.n.e. 2. syn Oileusa, króla Lokryjczyków, zwany Małym, przyprowadził pod Troję 40 okrętów. Odznaczał się wielką odwagą i cha­rakterem pysznym i zuchwałym. Po zdobyciu Troi wszedł zbrojnie do świątyni Ateny i porwał Kassandrę sprzed ołtarza. Rozgniewana bogini zesłała nań burzę w czasie powrotu' do Grecji. A. schronił się na skałę nadmorską; za zuchwałe słowa o bogach Posejdon rozłupał skałę trójzę­bem i A. utonął.

Ajetes mit. syn boga Heliosa i Okeanidy Perseis, król Kolchidy, ojciec Medei.

Ajgaj nazwa kilku miast greckich położonych na wybrzeżu morskim: 1. na zachodnim wy­brzeżu Eubei, ze sławną świątynią Posejdona. 2. na północnym wybrzeżu Achai przy ujściu rzeki Kratis. 3. w Emalii macedońskiej nad rzeką Lydias; najstarsza rezydencja królów ma­cedońskich. 4. na południowym wybrzeżu pół­wyspu trackiego Pallene. 5. twierdza w Mizji. 6. w Cylicji nad zatoką Issyjską.

Ajgajon (gr.; łac. Aegaeon) mit. zwany także Briareus, syn Uranosa i Gai, olbrzym o stu rękach i pięćdziesięciu głowach, jeden z Heka-tonchejrów. Razem ze swymi braćmi dopomógł Zeusowi do pokonania Tytanów. Heros-eponim Morza Egejskiego..

Ajgajon pelagos zob. Egejskie Morze.

Ajgaleos pasmo górskie między Parnasem a Cieśniną Salamińską.

Ajgeus mit. syn Pandiona, jeden z pierw­szych królów ateńskich. Miał syna Tezeusza (zob.) z królewną Trojzenu Ajtrą, kochanką Posejdona. Ożeniony ..z Medeą miał z nią syna Medosa. Na wiadomość, że Tezeusz zginął w la­biryncie Minosa, popełnił samobójstwo, rzucając się w fale Morza Egejskiego. Jest rzeczą możliwą, że A. jest jedynie hipostazą Posejdona.

Ajgimios

23

Ajschines

Ajgimios 1. mit. protoplasta i prawodawca Dorów, panował w Tesalii lub na Peloponezie w doryckiej Tetrapolis. Niepokojony przez La-pitów wezwał na pomoc Heraklesa, obiecując mu za pokonanie napastników trzecią część swe­go królestwa. Herakles zwyciężył Lapitów, lecz nagrody nie przyjął; z wdzięczności A. adopto­wał po śmierci Heraklesa jego syna, Hyllosa. 2. lekarz z Elidy (V/IV w. p.n.e.) napisał dzieło Peri palmon (O pulsach) oraz pracę o dietetyce.

Ajgina zob. Egina.

Ajginion miasto w Macedonii, w pobliżu gra­nicy z Epirem.

Ajgion jedno z dwunastu miast achajskich po­łożonych nad Zatoką Koryncką, na zachód od ujścia rzeki Selinus; mityczne miejsce urodzenia Zeusa i główny ośrodek jego kultu.

Ajgipan mit. przydomek Pana pozostający w związku z jego kozią postacią.

ajgis zob. egida.

Ajgistos (gr. Ajgisthos) mit. syn Tyestesa i córki Tyestesa Pelopii (syn z takiego kazirodczego związku miał być wg wyroczni mścicielem krzywd, które wyrządził Tyestosowi jego brat Atreus). Porzuconego przez matkę wychowali pasterze karmiąc go mlekiem kozy (gr. ajgis koza, stąd imię A). Potem przyjął go za syna Atreus, polecając mu zamordować Tyestesa, A. rozpo-poznał ojca, zabił Atreusa i wraz z ojcem objął panowanie w Mykenach. W czasie nieobecności swego stryjecznego brata Agamemnona, walczą-czącego pod Troją, uwiódł jego żonę Klitajmestrę i z jej pomocą zabił Agamemnona po jego powrocie spod Troi. Po 7 latach panowania w Mykenach został wraz z Klitajmestrą zabity przez Orestesa. Wypadki te są tematem trylogii Ajschylosa Oresteja.

Ajgospotamoj miasteczko i rzeka w Chersonezie trackim, słynne ze zwycięstwa odniesionego tam w r. 405 p.n.e. przez wodza spartańskiego Lizan-dra nad Ateńczykami; położyło ono kres wojnie peloponeskiej.

Ajgusa zob. Egackie Wyspy.

Ajgyptios występujący w Odysei starzec z Itaki, przyjaciel Odyseusza i Telemacha.

Ajgyptosi mit. król i eponim Egiptu, syn Belosa i Anchionoe (lub Achiroe) brat Danaosa. Podbity przez niego kraj Melampodów został nazwany Egiptem. A. był ojcem pięćdziesięciu synów, którzy poślubili córki Danaosa i zostali przez nie zabici w noc poślubną z wyjątkiem Linkeusa, małżonka Hypermestry (zob. Danaidy).

Ajgyptos² nazwa rzeki Nilu w Odysei (nazwa Nil, Nejlos, występuje dopiero u Hezjoda).

Ajlianos zob. Elian.

Ajnejas zob. Eneasz.

Ajnesidemos 1. A. Dymajos, dowódca załogi achajskiej w Argos, zamordowany w r. 198 p.n.e., kiedy miasto dostało się pod władzę Filipa V Macedońskiego. 2. A. z Knossos, filo­zof grecki z I w. p.n.e., przedstawiciel młodszego pirronizmu, kierunku filozofii sceptycznej. A. zebrał i usystematyzował w słynnych 10 tropach argumentację sceptyków przeciw możności po­znania za pomocą zmysłów.

Ajnos (gr. Ajnos, łac. Aenus) starożytne miasto w Tracji przy ujściu rzeki Hebros. Rozkwit miasta przypada na VI i V w. p.n.e. W IV w. A. zostało zdobyte przez Macedończyków, a w r. 190 n.e. przez Rzymian. Herosem-eponimem miasta był Ajnos, towarzysz Odyseusza, brat Gutreusa.

Ajoles zob. Eolowie.

Ajolis zob. Eolia.

Ajolos zob. Eol.

Ajschines (gr.; łac. Aeschines, spolszczone Eschines) 1. A. z Aten (ok. 390-ok. 315 r. p.n.e.), mówca polityczny, przeciwnik Demostenesa, popierający politykę Eubulosa; były aktor, odznaczał się wielkim talentem krasomówczym. Po zdobyciu Olintu przez Filipa Macedońskiego brał udział w poselstwie do Arkadii, aby szukać sprzymierzeńców przeciw Macedonii. Potem jed­nak przeszedł do obozu filomacedońskiego. W r. 343 p.n.e. Demostenes wytoczył mu proces o nadużycie uprawnień poselskich; A. bronił się w zachowanej do naszych czasów mowie Peri tes parapresbejas (O przeniewierczym poselstwie). Po klęsce greckiej pod Cheroneją brał udział w po­selstwie do Filipa w sprawie wydania jeńców, a po jego śmierci popierał politykę Aleksandra. W zachowanej mowie Kata Ktesifwtos (Przeciw Ktezyfontowi) w r. 336 występował przeciw wnioskowi Ktezyfonta, aby Demostenesowi w uz­naniu zasług dla państwa przyznać złoty wieniec. Przegrawszy proces, zapłacił wysoką grzywnę, po czym opuścił Ateny i udał się do Efezu, później na Rodos i Samos, gdzie umarł w 75 roku życia. Zachowała się jeszcze trzecia jego mowa pt. Kata Timarchu (Przeciw Tymarchowi) oskar­żająca przeciwnika o niemoralność w życiu pry­watnym i publicznym. 2. A. ze Sfettos (IV w. p.n.e.), syn Lizaniasza z attyckiego demu Sfettos, jeden z najgorliwszych zwolenników Sokratesa

Ajschylos

24

Ajtolia

obecny na rozprawie sądowej przeciw Sokrate­sowi i przy jego śmierci. Usiłował wraz z innymi uczniami uwolnić Sokratesa z więzienia. Po śmierci mistrza znalazł się w złych warunkach materialnych i wtedy został przez Platona lub Arystypa wprowadzony na dwór Dionizjosa w Syrakuzach. Po powrocie do Aten zaczął pi­sać mowy sądowe w stylu Gorgiasza i nauczał wymowy. Był autorem, zachowanych do dziś tylko we fragmentach 7 dialogów pt. MUtiades, Kallias, Aksiochos, Aspasia, Alkibiades, Telauges, Rhfnon, charakteryzujących go jako prawdzi­wego sokratyka. 3. A. z Neapolu, żył w końcu w. II p.n.e., filozof grecki należący do Akademii, uczeń Karneadesa i Melantiosa z Rodos, działał w Atenach. 4. A. z Miletu, pisarz polityczny, historyk i retor, współczesny Cyceronowi i Pom-pejuszowi, przeciw któremu ostro występował, skutkiem czego zmuszony był udać się na wy­gnanie. Jako mówca należał do szkoły azjańskiej (zob. azjanizm). Jest też prawdopodobnie auto­rem epigramatu znajdującego się w Antologii Pa-latyńskie], VI. 330. (zob. antologia).