Mała encyklopedia kultury antycznej

Anaksandra malarka grecka, córka i uczennica malarza Nealkesa, żyła w poł. III w. p.n.e.

Anaksandrydes (Anaksandrides) z Rodos (IV w. p.n.e.), najstarszy przedstawiciel średniej komedii. Napisał 65 utworów, z których znamy 42 tytuły i drobne fragmenty.

Anaksarchos z Abdery współczesny Aleksan­drowi W., filozof-demokrytejczyk o orientacji sceptycznej, nauczyciel Pirrona z Elidy, twórcy starożytnego sceptycyzmu. Towarzyszył Aleksan­drowi W. w wyprawie do Azji. Zginął z rozkazu tyrana cypryjskiego Nikokreonta, którego obraził.

Anaksarete zob. Ifis 3.

Anaksylaos (gr. Anaksilaos albo Anaksilas)

1. tyran miasta Region (494-476); zawładnął także miastem Zankle, którego nazwę zmieniono wtedy na Messana, ponieważ A. osadził tam nowych kolonistów z Messenii. 2. A. z Larissy 0. w. p.n.e.), lekarz, przyrodnik i filozof pita-gorejski, oskarżony o czary i wypędzony z Rzymu w r. 28 p.n.e. Z jego pism korzystał Quintus Sextius Niger (zob. Sextii 4).

Anaksylas (Anaksilas) 1. komediopisarz grecki (IV/III w. p.n.e.), przedstawiciel tzw. komedii średniej. Ze sztuk jego zachowały się tylko frag­menty. W komedii pt. Kirke wyszydzał Platona.

2. zob. Anaksylaos.

Anaksymander (gr. Anaksimandros) z Miletu (ok. 610 - 540 p.n.e.) filozof ze szkoły jońskiej, autor pierwszego dzieła filozoficznego pisanego prozą. Per! fyseos. Jako osnowę wszelkiego bytu A. przyjął materię nieokreśloną, nieskoń­czoną i nieidentyczną z istniejącymi elementami, dpefron. Jeżeli, jak głosił, części materii się zmie­niają, przechodząc ustawicznie z jednego stanu w drugi, to materia jako całość i osnowa wszyst­kiego, co istnieje, nie może ulec zmianie. A. uczył, że dpejron znajduje się w nieustannym ruchu, że w wyniku tego ruchu wydzielają się z nieokreślo­nej materii tkwiące w niej zróżnicowane już ja­kościowo przeciwieństwa. Przede wszystkim wy-

Anaksymenes

44

Anapos

dzieła się ciepło i zimno, z których powstaje wilgoć, z kolei z wilgoci wydziela się ziemia, powietrze i ognisty .krąg (lotny ogień) otaczający ziemię. Krąg ten uległ rozerwaniu na części i w ten sposób powstały ciała niebieskie. Woda częściowo wyparowała i dlatego znajduje się teraz tylko w niektórych miejscach. Ziemia ma kształt walca i dzięki temu, że jest oddalona równomiernie od granic świata, spoczywa w bez­ruchu. Bogowie nie brali żadnego udziału w po­wstawaniu świata. Jedyną przyczyną świata, je­dyną zasadą jest wyłącznie bezustanny ruch nie­określonej jakościowo i wiecznej substancji, ma­terii. Ziemia wg niego była kiedyś cała w stanie płynnym, parując wydzielała muł, wreszcie wy­łoniła z siebie życie organiczne, żywe twory. Twory te w niczym oczywiście nie przypominały istniejących dziś form zwierzęcych; pokryte łu­ską — wszystkie były podobne do ryb. Człowiek też był pierwotnie rybą, a porzucił swą łuskę do­piero wówczas, gdy się dostatecznie rozwinął, aby móc żyć na lądzie. A. przypisuje się sporządzenie pierwszej mapy ziemi, wyobrażonej w postaci płaskiego kręgu otoczonego wodą, z Delfami pośrodku. Wg legendy sporządził również pierw­szą mapę Grecji, zegar słoneczny i różne przy­rządy astronomiczne.

Anaksymenes 1. A. z Miletu (ok. 610 - 550 r. p.n.e.), filozof, przedstawiciel szkoły jońskiej;

był podobno uczniem Anaksymandra. Za osno­wę bytu A. uznawał materię określoną, a miano­wicie powietrze, które w procesie swego wiecz­nego ruchu przechodzi w dwa zasadnicze stany:

albo ulega rozrzedzeniu, które jest ociepleniem, albo zgęszczeniu powodującemu ochłodzenie. Rozrzedzeniezmienia powietrze w ogień, zgęsz-czenie wprowadza je stopniowo w stan wiatru, chmur, wody, wreszcie zamienia je w ziemię i kamienie. A. pierwszy przeprowadził rozróż­nienie między planetami a gwiazdami stałymi i dał pierwsze naukowe objaśnienie zaćmienia słońca i księżyca oraz powstania śniegu i gradu. 2. A. z Lampsaku (ok. 380 - 320 r. p.n.e.), retor i historyk, ulubieniec Aleksandra W., któremu towarzyszył w wojnach perskich. Napisał histo­rię Grecji Hellenikd, historię Filipa Haj perl Filippon historia/, Basileon metallagaj (Opowieść o śmierci królów) oraz podręcznik retoryki, bę­dący, jak dzieło Teopomposa, przykładem ści­słego związku między retoryką popisową a histo­riografią. 3. A. z Miletu, syn Eurystratosa, rzeź­biarz, prawdopodobnie z II w. n.e. Za panowa­nia Hadriana, jak się zdaje, wzniósł w Gortynie na Krecie posąg prokonsula Kw. Cecyliusza Ru-fina (zachowała się tylko inskrypcja).

anaksyrides (gr. anaksyrtdeś) długie, obcisłe spodnie noszone przez niektóre ludy starożytnego Wschodu, jak np. przez Persów. W sztuce grec­kiej często wyobrażano w tym stroju Amazonki.

Anaktorion miasto w Akarnanii nad Zatoką Ambrakijską, założone w VII w. p.n.e. przez Koryntyjczyków.

Ananios poeta-jambograf (VI w. p.n.e.), współ­czesny Hipponaksowi (zob.); niektórzy przypi­sywali mu wprowadzenie cholijambów. Zacho­wały się drobne fragmenty utworów.

Ananke mit. jako personifikacja konieczności pojawia się najpierw u orfików, u Platona A. jest matką Moir, u Plutarcha matką Adrastei, z ojca Zeusa. Wg innych wersji jest córką Kronosa i siostrą Dike. W kulcie A. jest połączona z Bią.

anapest stopa metryczna czteromorowa, skła­dająca się z dwu zgłosek krótkich i jednej dłu­giej \-i^-^-. 'Przez, zastąpienie dwu krótkich jedną długą i rozwiązanie .długiej a. może być przekształcony na spondej —-^e, daktyl —'^"-' lub proceleusmatyk ^-'^1^1^-1. Anapesty były niezmiernie często używane w tragedii greckiej, zwłaszcza w parodos i eksodos, przy czym tworzono systemy anapestyczne składające się z dymetrów akatalektycznych o schemacie ^^^^^-e^i^i-i^^i-e, zamykane dymetrem katalektycznym (tzw. parojmiak): ^-^-i-^^i -t-^\-'^-'-^e•^i. Również często występowały a. w par­tiach lirycznych, konmwj; przeplatane wówczas były gęsto spondejami, co wpływało na zwol­nienie tempa wykonania. Chętnie używali a. poeci w dramatach satyrowych. W komedii partie ana­pestyczne. stanowiły główną część parabazy; peł­ną parabazę otwierał zwykle krótki system ana-pestyczny zwany kommation, po czym następo­wała dłuższa tyrada utrzymana w tetrametrach anapestycznych i zakończona znów krótkim sy­stemem anapestycznym zwanym pnigos, wyko­nywanym bardzo szybko. Poeci greccy unikali a. z rozwiązaniem długiej zgłoski, tzn. proceleusma-tyka. Nie mieli tego zastrzeżenia poeci sceniczni rzymscy, również chętnie stosujący systemy ana­pestyczne.

Anapos 1. rzeka w Akarnanii płynąca w po­bliżu miasta Stratos. 2. rzeka na południowo--wsch. wybrzeżu Sycylii; wypływa z podnóża dzisiejszego Monte Lauro i wpada do morza

atomia

45

Andokides

w porcie syrakuzańskim. 3. bóstwo rzeki sycy­lijskiej tej nazwy.

anatomia (gr. anatome rozcinanie, rozsiekanie, a. jest wyrazem późnogreckim) znajomość a. ciała ludzkiego wykazują już artyści greccy z VII w. p.n.e., prawdopodobnie jednak wyni­kała ona tylko z obserwacji. Przez szereg wieków sekcja zwlok ludzkich była zakazana. Pionierem w zakresie sekcji dał zwierzęcych był Arystoteles, który miał sam dokonać sekcji anatomicznej około 50 różnych gatunków zwierząt. Dalszy rozkwit zawdzięcza a., a z nią i medycyna, pierwszym Ptolemeuszom, z których inicjatywy powstaje w Aleksandrii przy Muzejonie instytut anatomii. Przeprowadzano tam nie tylko sekcje zwłok, ale również wiwisekcje, których dokony­wano na skazańcach. Doprowadziło to do waż­nych odkryć w dziedzinie a. i fizjologu. Wyróżnili się tutaj dwaj lekarze aleksandryjscy, Herofilos z Chaikedonu i Erasistratos z Keos.Kontynua-torami badań greckich w dziedzinie a. byli leka­rze rzymscy, Soranus i Galenus. Dzieła ich jed­nak przeważnie zaginęły, toteż wielu odkryć starożytnych musiano w czasach nowszych do­konać powtórnie.

anceps syllaba tac. element metrum lub wiersza obojętny pod względem iloczasowym, tak że może być wypełniony zarówno zgłoską długą, jak krótką; oznaczamy go znakiem ia! lub d. Występuje najczęściej na końcu wiersza lub przed dierezą, poza tym jest stałym elementem np. w metrum jambicznym lub trocheicznym.

Anchizes (gr. Anchtses) mit. syn Kapysa i Temis, władca miasta Dardanos na Idzie w Troa-dzie. Synem A. i Afrodyty był Eneasz (zob.). Zeus oślepił A. (wg innych wersji poraził pio­runem) za to, że nie utrzymał w tajemnicy miłości. Afrodyty do siebie. Z płonącej Troi wyniósł go Eneasz, któremu A. towarzyszył w wędrówkach. Umarł na Sycylii i został pochowany na górze Eryks.

ancile łac. tarcza owalna, w środku zwężona, zrzucona, wg podania, z nieba w czasie zarazy w Rzymie. Aby nie można było jej rozpoznać i ukraść, król Numą Pompiliusz uciekł się do wybiegu i kazał sporządzić 11 takich samych tarcz. Przechowywali je kapłani stowarzyszenia religijnego, tzw. Saliowie, którzy corocznie, w marcu i w październiku nieśli je w uroczystych procesjach urządzanych na cześć Marsa.

Ancona zob. Ankona,

ancora zob. kotwica.

Ancus Marcius legendarny czwarty król rzym­ski, miał' panować 24 lata (640 - 616 r.), wnuk Numy Pompiliusza. Wg dziejopisarzy rzymskich zadał klęskę Latynom, których część osadził na Awentynie, wybudował most na Tybrze i założył port u ujścia Tybru, nazwany Ostią.

Ancyra (gr. Ankyra) 1. dziś Angora; miasto w Azji Mniejszej należące do Frygii, potem do Galacji, założone — według podania — przez króla Midasa, który znalazł tu kotwicę (gr. ankyra); na przełomie IV/UIw. p.n.e. zajęli je galiccy Tektosagowie. Cesarz August wybudo­wał tu wiele wspaniałych gmachów (zob. Ancy-ranum Monumentum). 2. miasto w krainie fry-gijskiej Abbaitis na granicy Mizji i Lidii, nad rzeką Makestos.

Ancyranum Monumentum inskrypcja znajdu­jąca się w mieście Ancyra, które za panowania Augusta było stolicą Galacji. Umieszczona jest w przedsionku świątyni wzniesionej na cześć Augusta i bogini Romy, zredagowana w języku łacińskim i greckim. Tytuł i początek jej brzmi:

Rerum gestorom divi Augusti, quibus orbem ter-rarwn imperia populi Romani subiecit, et impen-sarum, quas in rem publicam populumgue Roma-num fecit, incisarum in duabus aenies pilis, guae Romae positae, exemplar sublectum. Inskrypcję można podzielić pod względem treści na trzy części: 1) wymienia urzędy i godności, jakie osiągnął August, 2) wydatki na rzecz państwa, 3) czyny cesarza dokonane w czasie wojny i po­koju. A. M. stanowi rodzaj sprawozdania z dzia­łalności Augusta jako cesarza i stanowi cenne źródło do poznania jego rządów. Inskrypcję od­kryto już w XVI w., ale dopiero w czasach nowo­żytnych uczeni niemieccy sporządzili odlew gip­sowy i zajęli się jej dokładnym opracowaniem. Dwie inne kopie dokumentu, również pocho­dzące z prowincji, są zachowane tylko we frag­mentach.

andabatae łac. gladiatorzy rzymscy walczący w hełmach bez otworów na oczy, uderzali więc na ślepo; ich walki stanowiły epizody komiczne w czasie igrzysk. Jak się zdaje, wprowadzono ten rodzaj walki za czasów Cycerona.

Andania miasto w północnej Messenii, rezy­dencja władców przeddoryckich, zburzone po wojnach messeńskich. Zachowały się szczątki murów miejskich.

Andokides 1. garncarz attycki z lat ok. 540--520 p.n.e., uważany za wynalazcę techniki czerwonofigurowej. Niektóre wazy sygnowane

Andragoras

46

Andromachos

przez A posiadają po jednej stronie rysunek wykonany techniką czarnofigurową, po prze­ciwnej zaś czerwonofigurową. 2. syn Leogorasa z ateńskiego demu Kydathenaj, jeden z kanonu dziesięciu mówców attyckich (ok. 440-390 r. p.n.e.). Za udział w uszkodzeniu herm (zob. hermokopidzi) skazano go w sławnym procesie hermokopidów na wygnanie, w czasie którego dorobił się majątku na handlu. Wrócił do Aten po upadku Trzydziestu Tyranów i po ogłoszeniu powszechnej amnestii. W r. 392/1 odegrał pewną rolę polityczną podczas rokowań ateńsko-spar-tańskich. Wkrótce potem opuścił Ateny i umarł na obczyźnie. Pod imieniem A. zachowały się cztery mowy, z których jedna jest z pewnością nieautentyczna: Peri teS heautu kathódu (O wła­snym powrocie) z r. 407, w której autor stara się usprawiedliwić swój udział w uszkodzeniu herm i dowieść, że nie zasłużył na karę wygnania;

fen ton mysterwn (O misteriach) z r. 399, gdzie A. broni się przed oskarżeniem o niedozwolony mu (jako wyklętemu i skazanemu na wygnanie) udział w misteriach eleuzyńskich; Perl tes pros Lakedajmonius ejrenes (O pokoju z Lacedemończykami) z r. 392/1, skierowana do Ateńczyków jako zachęta do zawarcia pokoju ze Spartą;

Kata Alkibiddu (Przeciw Alkibiadesowi) z całą pewnością nieautentyczna. Nadto zachowały się fragmenty piątej mowy Pros tus hetdjrus (Do towarzyszy), pochodzącej zapewne z lat 420 - 418. A. był mówcą drugorzędnym. Starożytni cenili jego mowy jako wzór czystego języka attyckiego i to je uchroniło od zaginięcia.

Andragoras 1. Pers, zarządca Partii (zob. Por­towe) z ramienia Aleksandra W. 2. syn poprzed­niego, również satrapa Partii z ramienia Seleucydów (zob. Seleukos) w poł. III w. p.n.e.; ok. 245 r. ogłosił się samowolnie władcą tego kraju;

w r. 238 został usunięty wskutek najazdu ple­mienia Parnów.

Andreas lekarz przyboczny Ptolemeusza IV Filopatora (III w. p.n.e.), autor dzieła farmaceu­tycznego pt. Ndrtheks (Skrzynka), zawierającego również opis roślin i korzeni; zachowały się z niego fragmenty.

Andriskos (r. 180-148 p.n.e.) rzemieślnik z Adramyttion, podawał się za Filipa syna Perseusza, ostatniego króla Macedonii. W r. 149 zajął tron macedoński zwyciężywszy prefekta rzymskiego P. Juwencjusza, podbił Tesalię i za­warł przymierze z Kartaginą. W roku następnym został pobity przez Kw. Cecyliusza Metellusa

(zob. CaeciUi 3), za którego wozem szedł w czasie jego triumfu w Rzymie, po czym został stracony. Po jego śmierci Macedonia stała się prowincją rzymską.

Androbios malarz grecki z V w. p.n.e.

Androgeos mit. syn króla Krety Minosa, zabity z polecenia króla ateńskiego Egeusza, którego zawiść wzbudził zwycięstwem na igrzyskach panatenajskich w Atenach. Jako zadośćuczynienie za zabicie A. musieli Ateńczycy posyłać corocz­nie na Kretę 7 młodzieńców i 7 dziewcząt na żer dla Minotaura (zob.); od płacenia tej daniny uwolnił Ateny dopiero Tezeusz (zob.).

Androkles 1. syn Fintasa, brat króla messeńskiego Antiocha (VIII w. p.n.e.), z którym wspól­nie sprawował rządy w Messenii w czasie pierwszego zatargu ze Spartą. 2. wnuk poprzedniego (VII w. p.n.e.), czczony w tradycji messeńskiej jako nieustraszony bohater drugiej wojny mes­seńskiej. 3. przywódca polityczny w Atenach, działał w drugim okresie wojny peloponeskiej;

był zaciekłym przeciwnikiem /Alkibiadesa. Został zamordowany przez stronnictwo oligarchiczne.

Androklos 1. syn Kodrosa, króla ateńskiego, założyciel Efezu. Z zajętego obszaru wyparł Karyjczyków, Lelegów i Lidyjczyków. Zginął w zwycięskiej bitwie z Karyjczykami. Wysta­wiono mu pomnik w Efezie i czczono jako bohatera. 2. niewolnik rzymski z czasów Tyberiusza, znany -z opowieści Aulusa Geliusza. Za karę, że uciekł od swego pana, został rzucony na pożarcie dzikim zwierzętom na arenie. Poznał go i oszczędził lew, któremu niegdyś na pustyni wyciągnął kolec z łapy. A. jest bohaterem sztuki Bernarda Shawa Androkles i lew (Androcles and Holi).

Andromacha (gr. Anfromdche) mit. córka Etiona, króla Tebe w Cylicji, żona Hektora (zob.), jedna z bohaterek Iliady. Po zburzeniu Troi przypadła jako łup Neoptolemosowi, sy­nowi Achillesa. Miała z nim trzech synów, m. in. Pergamosa, z którym po śmierci męża wróciła do Azji. Pergamos założył tam miasto, nazwane od jego imienia Pergamon. A. jest bohaterką wielu tragedii, m. in. Eurypidesa, Enniusza i Racine'a.

Andromachos 1. A. z Krety lekarz przyboczny Nerona, wynalazł środek przeciwko jadom zwie­rzęcym i opisał sposób jego przyrządzania w 174 wierszach elegijnych pt. Peri fdrmakon skeuastas (O przyrządzaniu leków) zachowanych u Galena. 2. A. Młodszy, syn poprzedniego, również

Andromeda

47

animizm

lekarz, autor dzieła farmaceutycznego Perl fdr-makSn skeuasfas (O przyrządzaniu leków), które Galen krytykował, lecz które w dużej mierze wykorzystał.

Andromeda (gr. Andromedę) mit. córka króla Etiopii Kefeusa i Kasjopei. Według wyroczni miała być rzucona na pożarcie potworowi mor­skiemu, który zagrażał jej rodzinnemu krajowi. Przykutą do skały ocalił Perseusz (zob.) i pojął za żonę. Po śmierci została zamieniona przez Atenę w gwiazdę i umieszczona na niebie w po­bliżu Perseusza i Kasjopei. Jest bohaterką tra­gedii Sofoklesa, Eurypidesa, Comeille'a.

Andronicus (Lmus A.) zob. Liwiusz Andronikus.

Andronikos 1. A. z Rodos, perypatetyk (I w. p.n.e.), dziesiąty scholarcha po Arystotelesie. Za jego dyrekcji szkoła rozpoczęła działalność filo­logiczną. Miał on odmienny niż Arystoteles po­gląd na duszę, którą—wraz ze stoikami— pojmował materialistycznie jako produkt orga­niczny. Wydał w krytycznym'opracowaniu i z ko­mentarzami pisma Arystotelesa i Teofrasta. Upo­rządkował również bibliotekę Arystotelesa, na­bytą w swoim czasie przez Apellikona i przewie­zioną do Rzymu przez Sullę jako łup wojenny. W tej pracy uczestniczył również Tyrannion (zob.). 2. A. z Kyrros w Syrii (I w. p.n.e.), bu­downiczy słynnej ateńskiej Wieży Wiatrów. 3. (Flarius Andronicus) rzeźbiarz z Afrodyzji w Karu, z okresu Hadriana.

andronitis (gr. andronitis) część domu grec­kiego przeznaczona wyłącznie dla mężczyzn. Był to perystyl, dokoła którego znajdowała się jadal­nia i biblioteka. Kobiecą część domu stanowiła gynafkonitis (zob. gineceuni).

Andros dziś Andro, wyspa na Morzu Egejskim (należąca do grupy Cyklad) na północo-wschód od Eubci, z głównym miastem tejże nazwy. Skolonizowana przez Jończyków, w wojnach perskich brała udział po stronie Persów m. in. w bitwie pod Salaminą. W r. 133 p.n.e. została podbita przez Rzymian. Zachowały się ruiny słynnej świątyni Dionizosa.

Androstenes (Antrosthenes) 1. syn Kallistra-tosa z Tazos, brał udział w wyprawach Aleksan­dra W. i napisał dzieło pt. Pardplus tes Indikts (Podróż morska dokoła Indii), z którego zacho­wały się fragmenty. 2. macedoński komendant Koryntu, który w r. 198 p.n.e. w drugiej wojnie macedońskiej bronił miasta przed Achajami. 3. rzeźbiarz ateński (prawdopodobnie IV w.

p.n.e.), który ukończył zaczęty przez Praksjasa fronton świątyni delfickiej.

Androtion (TV w. p.n.e.) syn Androna z Gar-gettos, jednego z 400 oligarchów, czynny polityk ateński. Napisał na wygnaniu historię Attyki Atthis, sięgającą co najmniej do r. 346 p.n.e., która prawdopodobnie stanowiła jedno ze źródeł Ustroju politycznego Aten Arystotelesa.

angaria łac. (wyraz pochodzenia perskiego) w okresie cesarstwa ciążący na mieszkańcach prowincji obowiązek dostarczania środków trans­portowych dla przewożenia poczty państwowej. Wolni od tego obowiązku byli senatorowie, lekarze i wyżsi urzędnicy. Wyraz ten stał się określeniem dla najgorszego ucisku.

angarius łac. posłaniec konny używany do roz­wożenia korespondencji w imperium rzymskim. Instytucja takich posłańców została oparta na wzorach perskich (zob. angaria).

Angelion zob. Tektajos.

Angli szczep germański zamieszkujący środ­kową część pomocnych Niemiec. W poł. V w. n.e. A. wywędrowali wraz z Saksonami do Bry­tanii.

Anicetus 1. pedagog Nerona, potem jego wy­zwoleniec, w r. 59 n.e. był naczelnikiem floty w Misenum. Dopomógł cesarzowi do zgładzenia jego matki Agryppiny i żony Oktawii; zmarł jako wygnaniec na Sardynii. 2. wyzwoleniec króla Pontu Polemona (który oddał swe króle­stwo Rzymianom). W r. 69 n.e. wzniecił powsta­nie przeciw Wespazjanowi na rzecz Witeliusza, został jednak wydany Rzymianom i ścięty.

Anieli ród rzymski pochodzący z Prcneste. Za republiki odgrywał ważną ro^ę na prowincji;

przyjęci do nobilitas rzymskiej A. wydali jednak tylko jednego konsula. Natomiast za cesarstwa doszli do wysokich godności.

animizm uznawanie wszystkich rzeczy lub zja­wisk przyrody za uduchowione albo za wytwory istot obdarzonych duszą. A. leży u podstaw wierzeń religijnych i cechuje religie pierwotne. W religii greckiej a. wyrażał się głównie w oży­wieniu i ubóstwieniu zjawisk przyrody: rzek, źródeł,''drzew itd. Wybitnie animistyczna była religia starorzymska, zanim nie uległa wpływom antropomorficznej religii etruskiej, a potem gre­ckiej. W okresie królewskim zajmowali się Rzy­mianie głównie rolnictwem i zapełnili świat nie­zwykle wielką liczbą bóstw opiekujących się na­wet najmniejszym procesem zachodzącym w przy­rodzie i najdrobniejszą czynnością związaną

Anio 48

annaliści

z uprawą roli. Tak np. każdą z czynności zacho­dzących przy zaoraniu nowego pola opiekuje się osobne bóstwo. Rzymianie modlą się wtedy do Vervactora, Redaratora i Obaratora. Kiedy się mierzwi pole, trzeba zaklinać Sterculiniusa, kiedy się sieje—Satumusa i boginię Semonię, kiedy zboże, wykluwa się pod ziemią — boginię Seję, kiedy wschodzi—boginię Segetię. Przed chwa­stami broni bóstwo Runcinator, przed rdzą bós­two Robigo. Zboże dojrzewa za sprawą boga Lacturnusa, a kwitnie dzięki Florze, nad żniwem czuwa Messis. Domem opiekują się Penaty, bogowie spiżami, oraz Lary; drzwi pilnuje Janus, ogniska domowego Westa; pieczę nad rozdrożem mają Lares compitales, którym na rozdrożach budowano kapliczki sacella (zob. Arvales fratres).

Anio dziś Aniene, w dolnym biegu Teverone, lewy dopływ Tybru, wpadający doń na północ od Rzymu. Stamtąd sprowadzano do Rzymu wodę słynnymi akweduktami. Z powodu pięk­ności doliny A. Rzymianie budowali na jej brzegach swe wille, m. in. słynął z nich Tibur.

Allios mit. syn i kapłan Apollina w sanktua­rium delijskim. Z żoną, Traczynką Dorippe, miał trzy córki: Ojno, Spermo i Elais. Zob. Ojnotropoj.

Ankajos mit. 1. syn Likurga z Tegei i Kleofili, jeden z Argonautów i uczestnik łowów kalidońskich, w czasie których został zabity przez dzika. 2. syn Posejdona lub Zeusa, król Lelegów na wyspie Samos. 3. bohater etolski z Pleuron, zapaśnik znany z Iliady.