Mała encyklopedia kultury antycznej

Eurysakes mit. syn Ajasa Telamończyka i Tekmessy, wychowany, po samobójczej śmierci ojca, przez stryja Teukrosa, czczony przez Ateńczyków jako protoplasta mieszkańców Sala-miny.

Enrystenes (gr. Eurystfnes) mit. jeden z po­tomków Heraklesa, syn Aristodemosa, brat Proklesa, legendarny król spartański, proto­plasta rodu Eurystenidów, zwanych później Agi-dami.

Enrysteusz (Eurystheus) mit. syn Stenelosa, król Myken. Herakles dla pokuty za zabicie w ataku szału żony ^ dzieci pełnił u niego służbę. Z namowy Hery E. kazał Heraklesowi wykonać 12 trudnych i niebezpiecznych prac; gdy bohater powrócił cały i zdrów po wykonaniu wszystkich prac, E. zwolnił go ze służby i pozwolił mu odejść.

Eurytion mit. .1. jeden z centaurów, który na weselu Pejritoosa chciał po pijanemu uwieść jego narzeczoną, Hippodamię. 2. syn lub wnuk Ak­tora, uczestnik wyprawy Argonautów. 3. syn

Likaona, brat Pandara, towarzysz Eneasza. 4. pasterz wołów Geriona.

Eurytos mit. 1. syn Hermesa i Antianejry, brat Echiona, uczestnik wyprawy Argonautów. 2. syn Melaneusa, król Ojchalii, ojciec Jole, w której zakochał się Herakles, i Driope za­mienionej w kwiat lotosu. 3. zob. Molionidzi.

Eusebios zob. Euzebiusz.

Eustatios (Eustathios) pisarz bizantyński z XII w., rodem z Konstantynopola, gdzie nauczał wymowy. W r. 1175 objął stanowisko biskupa w Tesalonice, umarł ok. r. 1193. Z pism jego należy wymienić komentarze do autorów starożytnych, zwłaszcza do Iliady i Odysei oraz do Pindara, poza tym listy, mowy i rozprawy związane z politycznymi wydarzeniami ówczes­nymi, z życiem kościoła i piastowaną przez E. godnością biskupa.

Eutelidas rzeźbiarz grecki z początku VI w. p.n.e., współpracujący z Chrysotemisem, współ­twórca posągów Damaretosa i Teopomposa dla Olimpu.

Euterpe mit. jedna z dziewięciu Muz, patronka poezji lirycznej, przedstawiana z aulosem w rę­kach.

euthytonos zob. katapulta.

Eutokios matematyk grecki z VI w. n.e., ko­mentator Archimedesa, autor pisma O kwadra­turze kala.

Entropia cesarzowa rzymska, małżonka Ma­ksymiliana (współrządzącego z Dioklecjanem), matka Maksencjusza i Fausty, małżonki Kon-stantyna W.

Eutropius 1. E. Flavius, historyk rzymski, uczestnik wyprawy przeciw Persom w r. 363 n.e., prokonsul Azji. Z rozkazu cesarza Walensa na­pisał (zachowaną) historię rzymską pt. Brevia-rium ab urbe condita, doprowadzoną do r. 364 n.e. 2. eunuch, faworyt cesarza Arkadiusza, w r. 388 spowodował ogłoszenie dekretu przeciw nietykal­ności osób duchownych i majątków kościelnych. Wypędzony z dworu, uratował się dzięki inter­wencji św. Jana Chryzostoma. W r. 399 został ścięty.

Euty chides 1. malarz i rzeźbiarz z Sikionu z pocz. III w. p.n.e., uczeń Lizypa, twórca słyn­nego posągu Tyche dla miasta Antiochii nad Orontem; kopia rzymska tego dzieła znajduje się w Muzeum Watykańskim. 2. rzeźbiarz (poi. II w. p.n.e.), znany z sygnatury na bazie z Akropolis ateńskiej. 3. rzeźbiarz znany z sygnatury na bazie z D^los, pochodzącej z 11/1 w. p.n.e.

Eutychos

247

exegi monumentum aere perenniiis

Eutychos malarz-portrecista w Rzymie w I w. n.e.

Eutydemos (gr. Euthidemos) 1. jeden z wodzów ateńskich, którzy zaprzysięgli w r. 421 p.n.e. tzw. pokój Nikiasza ze Spartą. 2. (V w. p.n.e.), sofista z Chios, skąd wyemigrował do Turioj w południowej Italii, znany z dialogu Platona zatytułowanego od jego imienia. 3. syn Kefa-losa, brat znanego mówcy i logografa ateńskiego, Lizjasza, wspominany przez Platona (V w. p.n.e.). 4. syn Dioklesa, ukochany uczeń Sokratesa.

Eutykrates (Eufhykrates) syn Lizypa, rzeźbiarz grecki z końca IV w. p.n.e., pracujący głównie w brązie. Był twórcą posągu Aleksandra W. jako myśliwego, posągu Heraklesa dla Delf i in.

Eutymenes (Ęuthymenes) z Messalii (VI w. p.n.e.), historyk i logograf grecki; miał on opłynąć i opisać zachodnią część świata an­tycznego.

Eutymides (Euthymides) malarz i garncarz attycki, którego imię znajduje się na 6 wazach czerwonofigurowych stylu surowego; współczesny Eufroniosowi (VI/V w. p.n.e.), z którym rywali­zował, jak można wnioskować z napisu na am­forze znajdującej się w muzeum w Monachium:

Eutymides syn Poliasa namalował, jak nigdy nie malował Eufronios.

Eutymos (gr. Euthymos) mit. heros italskich Lokrów, 'uwolnił miasto Temesę od demona, któremu musiano składać ofiary z ludzi.

eutynowie (euthynoj) urzędnicy państwowi w Atenach i innych miastach greckich, którzy przeprowadzali kontrolę sprawozdań (zw. euthy-ne) składanych przez urzędników po upływie ka­dencji, dotyczących wydatkowania pieniędzy państwowych.

Eutynus (Euthy nus) 1. Ateńczyk, przeciw któremu skierowana jest jedna z mów sądo­wych Isokratesa. 2. E. z Tesplów (IV w. p.n.e.) doniósł Agesilaosowi o zamiarze najazdu Epa-minondasa na Spartę, co pozwoliło Spartanom na zorganizowanie skutecznej obrony.

Eusinus Pontus zob. Pontos.

Euzebiusz (gr. Eusebios) z Cezarei w Palestynie (ok. 268 - 338 n.e.), pisarz kościelny piszący po grecku, uczeń Pamfilosa, biskup Cezarei, autor szeregu dzieł dogmatycznych i historycznych, m. in. Ekkieslastiki historia (Historia kościelna). Jego Chronikd są podstawowym dziełem dla chronologii Grecji i Rzymu.

Eyander zob. Euander.

Eyentus mit. rzymski bóg pomyślnych zbio­rów, później bóg szczęśliwego ukończenia każdej czynności. Przedstawiano go w postaci mło­dzieńca na wozie zaprzężonym w smoki; w pra­wej ręce trzymał naczynie ofiarne, w lewej mak, kłosy żytnie i róg obfitości. Świąty­nia jego znajdowała się w Rzymie na Polu Marsowym.

eyocati łac. weterani, którzy już byli zwol­nieni z wojska i zostali ponownie powołani do służby wojskowej.

Ewangelia (gr. ewangelia dobra nowina) cztery księgi napisane przez apostołów: Marka, Mate­usza, Łukasza i Jana, opisujące życie Jezusa Chrystusa; stanowią, obok Dziejów Apostolskich i Listów, podstawę Nowego Testamentu. Są to E. kanoniczne, wszystkie inne są uważane za apokryficzne. Trzy pierwsze, tzw. E. synop­tyczne, zawierają mniej więcej rónoległy opis wypadków. E. Mateusza zawiera 58% treści wspólnej z innymi E., E. Marka, która jest najkrótsza, zawiera 93% treści wspólnej z in­nymi E., zaś Łukasza — 41%; natomiast E. Jana zawiera mniej opowiadania historycznego, więcej zaś rozważań filozoficznych.

ex ungue leonem łac. (domyślne pingere) tzn. namalować lwa wg jego pazurów, przed­stawić całość z jednego tylko szczegółu. Powie­dzenie przysłowiowe przypisywane Fidiaszowi lub Alkajosowi, przeszło jednak do tradycji w formie łacińskiej i w znaczeniu: poznać lwa po pazurach (tzn. mistrz zdradza się nawet w drobnym szczególe).

esceptio tac. zarzut procesowy przeciwsta­wiony przez pozwanego roszczeniu powoda, mający na celu czasowe lub trwałe wykluczenie zasądzenia pozwanego.

excubiae /ac. warta pełniona przez żołnierzy wewnątrz obozu.

excusatio łac. uznany przez prawo powód do zwolnienia od wykonywania jakiejś funkcji czy też misji.

executio (exsecutio) łac. 1. pociągnięcie prze­stępcy do odpowiedzialności w drodze procesu karnego. 2. w sporach prywatnych dochodzenie przez wierzyciela swego prawa w stosunku do dłużnika, w szczególności gdy ten ostatni po zasądzeniu go w procesie prywatnym nie uiścił przysądzonego długu.

exegi monumentum aere perennius łac. wznio­słem pomnik trwalszy od spiżu, słowa Horacego (Car/n. III, 30), który w ten sposób wyraża wiarę w trwałość swej sławy.

exheredatio

248

Ezop

exheredatio łac. wydziedziczenie. W Rzymie, jeśli ojciec chciał wydziedziczyć syna, który pozostawał pod jego władzą, musiał to uczynić osobnym postanowieniem, wymieniając imię tego syna w testamencie lub inaczej, w sposób nie­wątpliwy — określając tam, o kogo chodzi. Wg rqfmskiego prawa cywilnego testament był nieważny, jeśli testator nie ustanowił w nim swego syna dziedzicem lub nie wydziedziczył go. Inne osoby mogły być wydziedziczone w testa­mencie ogólnym zwrotem , ceteri omnes exheredi świto". Testator nie był obowiązany podawać powodów wydziedziczenia.

exodium łac. (z gr. eksódiort) zakończenie przedstawienia: krótkie, wesołe scenki, które wystawiano w Rzymie po dramatach o po­ważnej treści.

expilatfo heredltatis fac. grabież jakiegoś przed­miotu należącego do spadku, dokonana przed objęciem spadku przez dziedzica; w Rzymie aż do czasów Marka Aureliusza (II w. n.e.) nie uważano tego za przestępstwo.

exposltio infantis łac. wyrzucanie, porzucanie nowo narodzonego dziecka, praktykowane często w starożytności. W Rzymie zakazy porzucania noworodków ukazały się dopiero w czasach cesarstwa; zakazy te były bezskuteczne.

Exsuperantius (JuUus E.) autor łaciński z IV lub V w. n.e., ułożył zachowany w jednym tylko rękopisie ępitome (zob.) opis wojny domowej między Mariuszem i Sullą oparty na Sallustiuszu.

extra ordinem łac. to, co jest poza normalnym porządkiem rzeczy. Wyróżnia się tu przede wszystkim następujące wypadki): a congitio

extrmrria, powstałe za czasów pryncypatu nadzwyczajne postępowanie cywilne lub karne;

b) crimen extraordinarium, przestępstwo prze­widziane nie w ustawie (lex publici iudfca), lecz w innym źródle prawa (głównie w. konsty­tucjach cesarskich).

extraordinaril łac. specjalne doborowe oddziały wojskowe, formowane z piątej części pieszych wojsk sprzymierzeńców. i trzeciej części jazdy. E. stanowili przyboczną straż dowódcy, a ich namioty znajdowały się w obozie przy porta praetorla (zob. castrd).

Ezop (gr. Ajsopos, łac. Aesopus) z Frygii lub Lidii, autor bajek zwierzęcych, rzekomo współ­czesny Solona i Siedmiu Mędrców (VI w. p.n.e.). Wg legendy był niewolnikiem Jadmosa z Samos i został zabity przez kapłanów delfickich. Te­maty do swych, ustnie przekazywanych, bajek czerpał z żyda. Były one wyrazem zdrowego chłopskiego rozumu i protestem uciśnionego ludu przeciw możnym tego świata. Pierwszy zbiór tych bajek, mythoj (lub logof) Ajsopejoj, sporządził Demetrios z Faleronu w IV w. p.n.e. W wiersze (chołyamby) ujął je Babrios na prze­łomie I/II w. n.e. Na język łaciński, w wierszach jambicznych, przełożył je Fedrus (Phaedrus) na przełomie I w. p.n.e. i I w. n.e. Około r. 1300 pisarz bizantyński Marimus Planudes sporządził ich wydanie szkolne. Bajki E. służyły za źródło natchnień wszystkich późniejszym bajkopisarzom Europy (Lafontaine, Kryłow). W literaturze pol­skiej przerabiał bajki E. Biemat z Lublina (Ży­wot Ezopa Fryga), a później Rej, Krasicki, Trembecki, Naruszewicz, Mickiewicz i in.

F

Fabianie (Papirius F., I w. n.c.) retor i filo­zof rzymski, zwolennik szkoły stoickiej, nauczał w Rzymie wymowy i napisał wiele traktatów filozoficznych, które Seneka porównywał z trak* tatami Cycerona i Azyniusza Polliona. W Con-trmersiae i Suasoriae Seneki Starszego znajduje się wiele cytat z pism F., same one jednak nie zachowały się do naszych czasów. F. napisał również kilka prac z zakresu nauk fizycznych, które wykorzystał Pliniusz Starszy.

Fabli Fabiusze jeden z najstarszych rodów rzymskich pochodzenia patrycjuszowskiego. W r. 477 p.n.e. w czasie wojny z Wejentami, w bitwie nad rzeką Kremerą (w której brało udział 306 przedstawicieli F. i 4000 ich klientów) zginęli wszyscy prócz jednego, który stał się protoplastą nowej gałęzi rodu. Najwybitniejsi przedstawiciele Fabiuszów: 1. Qmntus Fabius yibulanus, jedyny członek rodu ocalały z rzezi nad Kremerą w r. 477 p.n.e., protoplasta nowej gałęzi F. 2. Numertus F. Ambustus, w r. 406 p.n:e., jako trybun wojskowy z władzą konsularną, zdobył nadmorskie miasto Wolsków Anksur ze słynnym Sanktuarium Jowisza, nazwane przez Rzymian Tarracina. 3. F. Dorsuo, o którym tradycja rodzinna mówiła, że gdy Galowie po bitwie nad AUią w r. 390 zajęli Rzym, udał się z Kapitelu do świątyni Westy na Forum, aby spehuć ofiarę na intencję ocalenia ojczyzny i szczęśliwie powrócił do domu, nie tknięty przez wrogów. 4. Marcus F. Ambustus, w r. 354 p.n.e. odniósł triumf nad Tyburtynami. 5. Quintus F. Rulliamis Maximus, pierwszy z rodu, który ten przydomek otrzymał. W r. 322 p.n.e. odniósł triumf nad Kampańczykami, w r. 315 został wybrany na dyktatora celem prowadzenia wojny z Samnitami, którzy dotąd zadawali Rzymianom dotkliwe klęski; w r. 314 udało mu się ich po­konać. W r. 311 prowadził wojnę z Etruskami

i zmusił ich do zawarcia korzystnego dla Rzy­mian pokoju. W r. 308 skłonił mieszkańców miasta Nocera do przejścia na stronę rzymską. W r. 295 został ponownie obrany konsulem i odniósł wielkie zwycięstwo nad senonskimi Galami w bitwie pod Sentinum, w której zginął jego przyjaciel, konsul Publius Decius Mus. Po tym zwycięstwie poświęcono na Palatynie świą­tynię na cześć Juppiter Yictor (Jowisza Zwy­cięzcy). 'Wkrótce potem F. zmarł. 6. Quintus F. Maximus Gurges, syn poprzedniego, poniósł w r. 292 p.n.e. klęskę w wojnie z Samnitami;

w r. 276 zwyciężył połączone wojska Samnitów, Lukanów i Brutyjczyków i święcił triumf. 7. Quintus F. Maximus Yerrucosus, nazwany Cunctator, wnuk lub prawnuk Fabiusza Rullia-nusa (zob. F. 5), wielokrotny konsul (w r. 233, 215, 213, 209 p.n.e.), wybitny dowódca i uta­lentowany mówca. Pierwsze zwycięstwo odniósł w r. 233 p.n.e. nad Ligurami. Po klęsce Rzymian w drugiej wojnie punickiej nad Jeziorem Trazy-menskim został dyktatorem. Prowadził wojnę podjazdową, nękając dotkliwie wojska nieprzy­jacielskie. W r. 216 nowi konsulowie, zwolennicy energicznego działania, nie rozumiejąc jego taktyki odebrali mu dowództwo; doszło wtedy do klęski pod Karinami. Wybrany ponownie na konsula w r. 215 wrócił do swej taktyki, odebrał Hannibalowi Tarent i zawarł z nim układ w spra­wie wykupu jeńców. Ponieważ senat nie Chciał zatwierdzić tych układów, F. sprzedał własny majątek, aby dotrzymać danego słowa. Zmarł w r. 203. 8. Quintus F. Pictor, jeden z najstarszych annalistów rzymskich, napisał po grecku historię Rzymu od Eneasza aż do czasów sobie współ­czesnych, ten. do drugiej wojny punickiej, której był uczestnikiem (w r. 216 p.n.e., po klęsce pod Karmami, jeździł w poselstwie do wyroczni del-fickiej). Dzieło jego było napisane barwnie

Fabillus

250

factio

i żywo i odznaczało się tendencją patriotyczną. Było ono, podobnie jak Annales Lucjusza Cin-cjusza Alimentusa, rzymską odpowiedzią na dzieło historyczne Greka Filinosa, opisujące pierwszą wojnę punicką w oświetleniu kartagińskim. Liwiusz korzystał z tego źródła w szerokim zakresie. Przydomek Pictor zawdzięczał F. dzia­łalności malarskiej jednego ze swoich przodków, który ozdobił freskami inaugurowaną w r. 303 p.n.e. świątynię Salus. 9. Qumtus F. Labeo, pretor w r. 189 p.n.e., odniósł zwycięstwo w woj­nie z Antiochem m królem Syrii i święcił triumf. 10. Qumtus F. Maximus, prawdopodobnie wnuk Fabiusza Kunktatora, adoptował najstarszego syna Lucjusza Emilinsza Paulusa. 11. Qumtus F. Maximus Aemilianus, adoptowany przez po­przedniego (zob. 10.), syn zwycięzcy spod Pydny, Lucjusza P.miijitm paulusa i brat Scypiona, konsul w r. 145 p.n.e., doznał klęski od przy­wódcy zbuntowanych Luzytanów, Wiriatusa. 12. Qumtus F. Maximus SeryiHanus, brat po­przedniego (przez adopcję), również pobity przez Wiriatusa w r. 147 p.n.e. 13. Qumtus F. Maxi-mus z przydomkiem Alhbrogicus, syn Aemilia-nusa (zob. F. 11.), konsul w r. 121 p.n.e., czło­wiek bardzo wykształcony, zwycięzca Arwernów i Allobrogów (stąd przydomek). Należał do naj­bogatszych ludzi swoich czasów. Zbudował na via Sacra łuk zwany fornix (lub arcuś) Fabianus. 14. Servtus F. Pictor, pretor w r. 146 p.n.e., wybitny uczony i prawnik. 15. Caius F. Hadria-nus, uczestnik wojny z Tigranssem (r. 72--70 p.n.e.), w zatargu senatu z Cynną o pro­wincję Afrykę stanął po stronie Cynny i stron­nictwa demokratycznego. 16. Qumtus F. Śmiga, patron Allobrogów, któremu posłowie Allo-.rogów w r. 63 p.n.e. odsłonili zamysły Katyliny, on zaś z kolei doniósł o tym Cyceronowi. 17. Qumtus F. Maximus, adiutant Cezara, w r. 45 p.n.e. odniósł zwycięstwo w Hiszpanii i święcił triumf. 18. F. Rustlcus, historyk rzymski z I w. n.c. 19. PubliusF. Persicus, konsul za czasów Ty-beriusza, w r. 33 n.e., znany z rozwiązłego ży­cia. 20. Marcus F. Quintlllanus zob. Kwintylian.

Fabilius nauczyciel języka greckiego cezara Maksymusa, syna cesarza Maksymina (panu­jącego w latach 235 - 238 n.e.); twórca epigramów greckich na jego cześć.

Fabrateria 1. miasto Wcisków nad rzeką Trerus (dziś wieś San Gioyanni w pobliżu Fal-vatera), zdobyte przez Rzymian w r. 335 p.n.e. 2. F. nova zob. Fregellae.

fabri tac. rzemieślnicy; w wojsku rzymskim już pod koniec republiki tworzyli samodzielne oddziały techniczne zajmujące się pracami sa­perskimi, naprawą i produkcją broni i machin wojennych, pozostające pod dowództwem praefectus fabrum.

Fabricii Pabrycjusze, ród rzymski pochodzący z hernickiego Aletrium. 1. Caius Fabricius Lus-cinus, konsul w r. 281 i 278 p.n.e., cenzor w r. 275 p.n.e., znany z nieskazitelnego charakteru i su­rowych zasad, zwyciężył kilkakrotnie Lukanów, Brutyjczyków, Samnitów i Tarentyjczyków, był posłem do Pyrrusa. Mieszkańcy Turioj przez wdzięczność za obronę przed Lukanami wysta­wili mu pomnik. 2. Caius F. Luscinus, pretor Rzymu (praetor urbanus) w r. 195 p.n.e. 3. Qum­tus F; curator viarum w r. 62 p.n.e., zbudował na Tybrze most, nazwany pons Fabricius, łączący tzw. Insula Tiberina z miastem. 4. Qumtus F;

trybun ludowy w r. 57 p.n.e., bronił Cycerona przeciw Klodiuszowi i zgłosił wniosek o odwo­łanie mówcy z wygnania.

fabuła łac. opowiadanie, historia, bajka, plo­tka, pogłoska; w terminologii literackiej przede wszystkim utwór dramatyczny, tragedia lub ko­media. 1. /. praetexta (praetextata), tragedia o treści i motywach czysto rzymskich; nazwa pochodzi od toga praetexta. 2. / palliata, kome­dia tłumaczona lub przerobiona z komedii gre­ckiej, jak sztuki Plauta i Terencjusza. Nazwa pochodzi od nazwy greckiego stroju pallium. 3. / togata, komedia o motywach czysto rzym­skich, przedstawiająca postacie i sceny z życia codziennego rzemieślników i in., zwana także tabernaria (od taberna sklepik). Głównymi przed­stawicielami tego gatunku scenicznego byli Ti-tiniusz, T. Kwinkcjusz Atta i Afraniusz. Za­chowały się fragmenty ich utworów.

factio (łac. dosl. stronnictwo, partia) 1. sto­warzyszenie, związek, zwłaszcza partia polity­czna; w dalszym znaczeniu factiones oznaczały również intrygi polityczne, spiski, sprzysieżenia. 2. factiones, stronnictwa, na jakie dzielili się uczestnicy zawodów konnych w cyrku. Każde z nich miało własną barwę uwidocznioną w tunice woźnicy, zapewne także w uprzęży koni i w ozdo­bach rydwanu. Początkowo istniały tylko dwa stronnictwa, alba (białe) i russata (czerwone), później powstały dwa inne, veneta (błękitne) i prasina (zielone), w czasach Domicjana jeszcze aurea (złote) i pwpurea (purpurowe). Zob. cir-censes ludi.

Faenius Rufus

251

Falaris

Faenius Rufus naczelnik pretorianów Nerona od r. 62 n.e., popularny wśród ludu i żołnierzy, na skutek intryg dworskich popadł w niełaskę cesarza. W r. 65 n.e. przyłączył się do spisku Pisona, a po jego wykryciu został stracony.

Faennos epigramatyk grecki z III w. p.n.e., m.in. autor nagrobka Leonidasa w Tennopilaeh.

Faesulae dziś Fieście; starożytne miasto na prawym brzegu rzeki Arnus, należące do ligi etruskiej, skolonizowane przez Sullę. W r. 63 p.n.e. był tu obóz uczestników sprzysiężenia Katyliny. W r. 405 n.e. Stiiichon pobił tutaj Gotów. Zachowały się resztki potężnych murów, term i teatru.

Faeton (gr. Faethón) mit. u Homera—przy­domek Heliosa; wg późniejszych wersji syn Heliosa i Klimeny, uzyskał od ojca pozwolenie na prowadzenie przez jeden dzień słonecznego rydwanu na niebie. Wóz kierowany niewprawną ręką, zbliżył się zbytnio do ziemi, wzniecił na niej olbrzymi pożar i spowodował parowanie wód Oceanu. Wówczas Zeus strącił F. pioru­nem do rzeki Eridanos. Mitowi temu poświęcił Owidiusz jedną z części Metamorfoz.

Fagutal jeden z wierzchołków Wzgórza Es-kwilińskiego (zob. Esquilinus mons), z gajem bukowym (fagus buk) i małą świątynią Jowisza na szczycie.

Fajdon zob. Fedon.

Fajdros 1. F. z Myrrinos w Attyce, uczeń Sokratesa, przyjaciel Platona; imię jego dało tytuł jednemu z dialogów Platona. 2. F. z Aten, filozof ze szkoły epikurejskiej, nauczyciel mło­dego Cycerona ok. r. 90 p.n.e.

Fajnias 1. F. z Eresos na Lesbos (IV w. p.n.e.), uczeń Arystotelesa, autor szeregu traktatów o po­etach, sokratykach, przeciw sofistom, o tyra­nach. Pisał też o roślinach. Zachowały się drobne fragmenty. 2. filozof ze szkoły stoickiej (I w. p.n.e.), uczeń Poisejdoniosa, którego wykłady opracował.

fajoiada (gr. fajniiida) gra w piłkę polegająca na tym, że zamierzano rzut w stronę partnera, w ostatniej zaś chwili nadawane piłce inny kie­runek, co utrudniało jej schwytanie.

Fajstos stolica Krety w okresie średniominoj-skim (r. 2300 -1603 p.n.e.), odkryta w r. 1900 przez archeologów włoskich. Znaleziono tam wiele cennych zabytków kultury egejskiej (zob.).

Fajum oaza położona na Pustyni Libijskiej, w pobliżu doliny Nilu, z którą jest połączona kanałem. W czasach Średniego Państwa (III/II

tysiąclecie p.n.e.) na terenie oazy F. prowadzono wielkie roboty melioracyjne. Znaleziono tu wiele portretów trumiennych malowanych na deskach. pochodzących z I - III w. n.e.