Mała encyklopedia kultury antycznej

Kunaksa miejscowość w pobliżu Eufratu, na północ od Babilonu; tutaj Cyrus Młodszy stoczył bitwę ze swym bratem, królem Persji Artakserk-sesem w r. 401 p.n.e. i zginął w walce. Stąd na­jemne wojska greckie Cyrusa, pozbawione do­wództwa, rozpoczęły pod wodzą Ksenofonta słynny odwrót przez pustynię do morza, opi­sany przez Ksenofonta w Anabasis.

Kunktator zob. Fobii 7.

Kupido (łac. Cupido) bożek miłości, łaciński odpowiednik greckiego Erosa.

Kurcjusze zob. Curtii.

Kureci (Kuretes) mit. mityczny lud w Akar­nanii i Etoli; K. nazywano też mieszkających na Krecie kapłanów, którym Rea powierzyła opiekę nad małym Zeusem, kiedy uratowała go od śmierci z rąk Kronosa i ukryła na Krecie. Hałaśliwymi tańcami w zbrojach i uderzaniem włóczni o tarcze zagłuszali K. płacz Zeusa-niemowlęcia, aby ukryć przed Kronosem jego obecność na wyspie. Wg innych wersji, zostali potem rażeni przez Zeusa piorunem za upro­wadzenie na rozkaz Hery Epafosa, syna Zeusa i lo. K. utożsamiano ż frygijskimi kapłanami Rei Kybele, korybantami.

kuria zob. curia.

kurtyna zob. aulaeum 3.

Kwadowie (Quadi) plemię germańskie zajmujące tereny w południowo-wschodniej części Germa­nii (dzisiejsze Morawy), walczące wraz z Marko-manami przeciw imperium rzymskiemu. Poko­nawszy K. cesarz Marek Aureliusz osadził ich na ziemiach nadgranicznych w charakterze ko­lonów.

kwadryga (łac. ąuadrigd) dwukołowy wóz

kwestor

396

Kydippe

rzymski zaprzężony w cztery konie; nazwa ta określa zasadniczo wóz wyścigowy, choć odnosi się również do wozu triumfatora lub innych wozów używanych podczas rozmaitych uroczy­stości.

kwestor zob. ąuaestor.

Kwinkwatrie zob. Qumquatrus.

Kwintus (Qumtus) 1. głośny lekarz w Rzymie w pierwszej poł. II w. n.e. 2. K. ze Smymy (Qumtus Smymaeus), przedstawiciel greckiego eposu mitograficznego w V w. n.e., autor poe­matu Ta metKHómeron, w którym starał się naśladować Homera.

Kwintylian (Marcus Fabius Quintilianus) pi­sarz rzymski z I w. n.e. (ok. r. 35 - 95), ro iem z Calagurris w Hiszpanii. Przeniósłszy się do Rzymu nauczał retoryki i zdobył sobie wielkie uznanie. Za czasów cesarza Wespazjana uzys­kał, jako pierwszy w Rzymie, tytuł nauczyciela wymowy i otrzymywał wynagrodzenie od pań­stwa. Uczniem K. był Pliniusz Młodszy. Napisał podręcznik retoryki pt. Institutio oratoria, w 12 księgach, obejmujący całokształt wychowania i wykształcenia mówcy od dzieciństwa aż do wieku dojrzałego. Zdaniem K., prawdziwego re­tora winno cechować gruntowne wykształcenie i głęboka wiedza retoryczna, oparta na zasa­dach moralnych. Pod nazwiskiem K. zachowały się też dwa zbiory deklamacji, które pochodzą prawdopodobnie od któregoś z jego uczniów. . Kwintyliusze zob. Qumtilii.

Kwintyllus (Marcus Awelius Quintillus) brat cesarza Klaudiusza, po którego śmierci w r. 270 n.e. został obwołany cesarzem. Popełnił samo­bójstwo, kiedy po kilkunastu dniach obwołano cesarzem Aureliana.

Kwiryci (Quwiteś) początkowo nazwa Sabi-nów, jako mieszkańców miasta Cures. Po po­łączeniu się Sabinów z Rzymianami, prawdopo­dobnie w VIII w. p.n.e., nazwą tą objęto także Rzymian, głównie w stosunkach cywilno-państwowych; w stosunkach polityczno-wojskowych stosowano tylko nazwę Romani. W stosunkach dyplomatyczno-politycznych naród rzymski wy­stępował jako Populus Romanus Quiritium. Ter­minowi Quirltes przeciwstawiano także milites, żołnierze.

Kwirynalie (łac. Quirinalia) ustanowione, wg tradycji, przez króla Numę Pompiliusza święto ku czd Kwiryna, obchodzone w Rzymie 17 lu­tego. W dniu tym flamen składał ofiarę i na­maszczał włócznię boga.

Kwirynal zob. Quinnalis eollis.

Kwirynus (Quirinus) mit. sabiński bóg wojny utożsamiony przez Rzymian z Romulusem. Kult tego boga miał w swojej pieczy flamen Quirinalis, ofiary składano mu na Wzgórzu Kwirynalskim oraz przy porta Collina. W dniu 17 lutego ob­chodzono na jego cześć święta Kwirynalie.

Kyaksares król Medów (w. VII/VI p.n.e.) syn Fraortesa, ojciec Astyagesa (zob.); w przymierzu z Babilonią zrzucił jarzmo asyryjskie i zdobył stolicę Asyrii, Niniwę.

kyamoj (gr. 1. p. kyamos) ziarna bobu używane w Atenach i innych miastach-państwach staro­żytnej Grecji przy wyborach na urząd za pomo­cą losowania. Do jednej urny wrzucano tabliczki z imionami kandydatów, do drugiej białe i róż­nokolorowe ziarna bobu. Na urząd powoływano tego, którego imię znajdowało się na tabliczce wyciągniętej jednocześnie z białym ziarnkiem bobu.

Kyane mit. nimfa, kochanka boga rzeki Ana-pos i towarzyszka Persefony; porwana przez Plutona, któremu próbowała stawić opór, zo­stała zamieniona w źródło bijące w pobliżu biegu rzeki Anapos.

Kyaneaj nesoj zob. Symplegady.

Kybele mit. bogini frygijska, czczona na tere­nie całej Azji Mn. jako Wielka Macierz (Afegale Meter, Magna Mater) natury. Jeździła na wozie zaprzężonym w sześć lwów; siedzibą jej były szczyty górskie. Kult jej uprawiali frygijscy ko-rybanci i kreteńscy Kureci oraz kapłani zw. Galiami (zob. G'a//i). Grecy utożsamiali ją z Reą, matką Zeusa, Rzymianie z boginią Ops, mał­żonką italskiego Saturna. Kult bogini rozpo­wszechnił się w całej Grecji i w Rzymie, gdzie zaczęto jej oddawać cześć od r. 205 p.n.e. (na zalecenie ksiąg Sybilli Kumańskiej); na jej cześć ustanowiono specjalne święta zw. Megalesia. Zob. też Attys.

Kybistra miasto w Kataonii w Azji Mn., na południe od Tyany, u stóp gór Tauros.

Kydathenajon dem attycki obejmujący cen­tralną część miasta wokół Akropolis.

Kydias z Kytnos malarz grecki z IV w. p.n.e. Wg wiadomości podanej przez Pliniusza, mówca Hortenzjusz miał zapłacić za jego obraz 144 000 sesterców.

Kydippe 1. bohaterka elegii w Ajtiach Kallimacha, młoda Atenka, którą podstępem zdobył sobie za żonę młodzieniec imieniem Akontios. Mianowicie podrzucił jej w świątyni Artemidy

Kydnos

397

Kynegetikos

jabłko, na którym wyryty był napis: Przysięgam poślubić Akontiosa. K. głośno odczytała te sło­wa, które — wypowiedziane w świątyni — na­brały mocy przysięgi. Trzykrotne próby wydania dziewczyny za mąż za młodzieńców wybranych przez ojca kończyły się jej ciężką chorobą. Zwrócono się więc do wyroczni delfickiej, która wyjaśniła sprawę, po czym K. już bez przeszkód poślubiła Akontiosa. 2. mit. zob. Kleobis i Bilon.

Kydnos dziś Kara-Su; mała rzeka w Cylicji, przepływająca w pobliżu miasta Tarsos.

Kydones zob. Kreta.

Kydonia dziś Canea, inni utożsamiają je z dzisiejszym Paleokastro lub Plątania; jedno z największych miast na Krecie, we wschodniej części wyspy. Mieszkańcy słynęli jako znakomici łucznicy. Była tu świątynia bogini kreteńskiej Britomartis.

Kyklopes zob. cyklopi.

Kyknos mit. 1. syn Apollina i Hyrii, myśliwy, mieszkający w okolicy między Pleuronem a Ka-lidonem. Kapryśnym usposobieniem zraził sobie wszystkich towarzyszy, z których wiemy pozo­stał mu tylko. Fyllios. Kietiy pewnego razu Fyl-lios odmówił spełnienia jego zachcianki, K. w gniewie skoczył do jeziora; to samo uczyniła jego matka; Apollo zamienił ich oboje w ła­będzie (gr. kyknos łabędź). Wg innej wersji, matka K. miała po stracie syna rozpłynąć się we łzach, które utworzyły jezioro nazwane od jej imienia Hyrią. 2. syn Posejdona i Kałyke, król Kolonaj w Troadzie. Jego druga żona, Filomene, zaofiarowała miłość synowi K. z pier­wszego małżeństwa, Tenesowi. Spotkawszy się ze wzgardą, Filomene oskarżyła Tenesa przed K. o nastawanie na jej cześć. Za namową Filo­mene K. wrzucił swoje dzieci z pierwszego mał­żeństwa, Tenesa i Hemiteę, zamknięte w skrzyni do morza; dopłynęły one do wyspy Tenedos, gdzie Tenes został królem. K., żałując swego postępku, odszukał syna i wraz z nim wyruszył pod Troję na pomoc Priamowi. Obaj zginęli z ręki Achillesa, a Posejdon zamienił K. w ła­będzia. 3. syn Aresa i Pelopei, córki Peliasa, heros tesalski; zabijał podróżnych na drodze z doliny Tempe do Tennopil, aby z ich czaszek wznieść ojcu świątynię. Zginął z ręki Heraklesa Jpod Itome w Tesalii. 4. syn Aresa i Pyrene, zabity w pojedynku przez Heraklesa; gdy Ares chciał pomścić śmierć swego syna, Zeus prze­szkodził mu, ciskając piorun. Ares zamienił K. w łabędzia. 5. syn Sthenelosa, króla Ligurów,

przyjaciel Paetona; rozpaczającego po śmierci przyjaciela Apollo zamienił w łabędzia i umieścił na niebie jako konstelację.

kyliks (gr. kyliks) greckie naczynie do picia, na wysokiej nóżce, o szerokiej, płytkiej czaszy i dwu poziomych imadłach.

Kyllene 1. łańcuch górski w północno-wschod-niej Arkadii na pograniczu z Achąją, wg legendy miejsce urodzenia Hermesa. 2. portowe miasto w Elidzie, znane z budowy statków. 3. nadbrze­żne miasto w Azji Mn. w pobliżu Kyme.

Kyllenios przydomek Hermesa, urodzonego na górze Kyllene.

Kylon Ateńczyk, eupatryda, zięć tyrana Megary, Teagenesa. Ok. r. 630 p.n.e. dokonał zamachu stanu, pragnąc usunąć archontat i ująć władzę w swe ręce. Z pomocą swego teścia obsadził Akropolis ateńską. Widocznie jednak zamach był przedwczesny, gdyż ludność nie stanęła po jego stronie. Na wezwanie Mega-klesa, pochodzącego z potężnej rodziny Alkmeo-nidów, chłopi obiegli K. na Akropolu. K. i jego brat uciekli, zwolennicy jego schronili się na ołtarzu Ateny. Megakles kazał przemocą oder­wać ich od ołtarza i zabić, co ściągnęło klątwę na cały ród Alkmeonidów.

Kylonion agos gr. (łac. Cylonium scelus) zbro­dnia popełniona przez Megaklesa na towarzy­szach Kylona (zob.).

kymbalon zob. cymbalum.

kymbion (gr. kymblon) naczynie do picia, prawdopodobnie okrągła, głęboka czarka.

Kyme 1. dziś ruiny w pobliżu Sandakli;

główne miasto w Bolidzie w Azji Mn. nad'Za­toką Kymejską. Ojczyzna ojca Hezjoda i histo-,ryka Eforosa. Rozkwit miasta przypada na przełom VIII/VIl w. p.n.e. Było ono metropolią kolonii Side w Pamfylii i Cumae w Kampanii, w Italii. 2, zob. Cumae.

Kynajgejros z Aten syn Euforiona, brat Aj-schylosa, zginął w bitwie z Persami pod Mara­tonem w r. 490 p.n.e., odznaczywszy się wyjąt­kową dzielnością.

Kynajta (gr. Kynajthd) ważne miasto w pół­nocnej Arkadii, w pobliżu granicy z Achąją.

Kynajtos z Chlos rapsod z VII w. p.n.e., uchodził za autora Homerowego Hymnu do Apollina; wg tradycji, pierwszy miał recytować poematy Homera w Syrakuzach.

Kynegetikos gr. podręcznik łowiectwa ułożony przez Ksenofonta. JSławi w nim autor polowanie jako wynalazek Apollina i Artemidy oraz wy-

Kynosarges

398

Kytissoros

liczą dobrodziejstwa, jakie Iowiectwo daje lu­dziom.

Kynosarges gymnasion ateńskie, poświęcone Heraklesowi, znajdujące się za wschodnią bramą Diomeis, na południe od Likabetu. Odbywał tu także swoje wykłady założyciel szkoły filozo­ficznej cyników, Antystenes.

Kynoskefale (gr. Kynós kefald], dosł. psie gło­wy, łac. Cynoscephalae) dwa wzgórza w pobliżu miasta Skotussa w Tesalii, znane z dwu bitew:

między Aleksandrem z Feraj i Tebańczykami pod wodzą Pelopidasa w r. 364 p.n.e., oraz między Filipem III Macedońskim a Rzymianami pod wodzą Flaminiusza w r. 197 p.n.e.; w tej ostatniej odnieśli zwycięstwo Rzymianie.

Kynossema (gr. Kynós stma dosł. psi grób, łac. Cynossemd) przylądek na Chersonezie Trac­kim, gdzie pokazywano rzekomy grób Hekaby zamienionej w sukę.

Kynosura^l mit. nimfa z góry Idą, jedna z pia­stunek Zeusa, umieszczona przez niego wśród gwiazd. Zob. Arktos.

Kynosura² (gr. dosł. ogon psa) przylądek na wschodnim wybrzeżu Attyki, na krańcu doliny maratońskiej.

Kyntos (gr. Kynthos) góra na wyspie Delos;

wg mitu wychowali się tu Apollo i Artemida, noszący stąd przydomek Kynthios i Kynthla.

Kynuria kraj w Lakonii na Peloponezie, mię­dzy Zatoką Argolidzką a łańcuchem gór Parnon. Spartanie osiedlili tu Eginetów wypędzonych uch wyspy w czasie wojny peloponeskiej.

Kyparissos l mit. syn Telefosa, piękny młodzie­niec z Teos, ulubieniec Apollina, zabiwszy przez nieuwagę swą ulubioną łanię, tak nad tym roz­paczał, że bóg zamienił go w drzewo cyprysowe, poświęcone umarłym.

Kyparissos² miasto w Fokidzie na Parnasie, między Daulis i Delfami.

Kypria Opowieści cypryjskie, tytuł jednego z poematów cyklicznych, którego autorem miał być Stasinos z Cypru.

Kypros zob. Cypr.

Kypselos tyran Koryntu (pół. VII w. p.n.e.), ojciec Periandra, obalił oligarchię Bakchiadów (zob.).

Kyrene¹ mit. córka Hypseusa, wnuczka Penejosa, uprowadzona przez Apollina do Libii, gdzie urodziła Aristajosa. Stała się eponimem miasta i jego boginią-opiekunką, wyobrażaną w postaci młodej łowczyni walczącej z lwami (np. na

przyczółku reliefowym skarbca Kyrenejczyków w Olimpii).

Kyrene² (gr. KyrŚne, łac. Cyrene) miasto w północnej Afryce, stolica Cyrenajki, z por­tem Apollonia, założone w r. 631 p.n.e. przez Dorów, stało się metropolią szeregu kolonii. Panowała tu dynastia Battiadów, w r. 450 p.n.e. wprowadzono republikę. W czasach rzymskich, jako colonia Flavia, słynęło ze szkoły filozoficz­nej (zob. cyrenefska szkoła) i medycznej. Ojczy­zna Arystypa, Karneadesa, Kallimacha, Erato-stenesa. Zachowały się ruiny świątyń, teatru, nekropolis i wiele pomników, m. in. słynny posąg Afrodyty z K., dziś w Museo delie Termę w Rzymie. Szereg znalezionych waz szczegól­nego typu produkowano prawdopodobnie na miejscu.

Kyreschata twierdza nadgraniczna w Sogdia-nie, położona nad rzeką Jaksartes, zdobyta i zburzona przez Aleksandra W.

kyrios (gr. kyrios) pan, opiekun; w prawie greckim osoba sprawująca opiekę nad kobietą, tj. jej ojciec, najbliższy krewny lub mąż. Nad wdową pozostającą w domu zmarłego męża spra­wował opiekę syn, lub jeśli syn był małoletni, jego opiekun.

Kyrnos grecka nazwa Korsyki.

Kyros zob. Cyrus.

Kyrrhestike (gr. Kyrrheslike, łac. Cyrrhestice) kraina w północnej Syrii, położona w pobliżu biegu Eufratu.

Kyrsilos z Farsalos jeden z uczestników wy­praw Aleksandra W., miał być autorem dzieła historycznego o Armenii.

Kytera (gr. Kythera, łac. Cythera) wyspa na Morzu Śródziemnym, w pobliżu południowo--wschodnich wybrzeży Peloponezu, koło przy­lądka Onugnathos. We wschodniej części wyspy leżało główne miasto o tej samej nazwie oraz małe miasto portowe Skandeja. Mieszkańcy zaj­mowali się połowem ryb oraz wyrobem purpury. Na wyspie panował prastary kult Afrodyty, być może wprowadzony przez Fenicjan jako kult Astarte z Askalonu. Był to również ważny punkt strategiczny.

Kytinion jedno z czterech miast wchodzących w skład tzw. doryckiej tetrapolis w Dorydzie.

Kytissoros mit. syn Fryksosa, wnuk Atamasa, władcy beockiego Orehomenos. W momencie, gdy Atamas miał być złożony na ofiarę Zeu­sowi za zabicie Pryksosa, K. przybył z wiado-

Kytnos

399

Kyzikos

mością, że Fryksos żyje, i w ten sposób uratował życie Atamasowi.

Kytnos (gr. Kythnos), wyspa z grupy Cyklad, zwana też Thermia z powodu gorących źródeł, z dogodnym portem w zachodniej części wyspy. Znana z wywozu zboża i wina.

Kytoros góra w Paflagonii, z miastem o tej samej nazwie.

Kyzikos¹ mit. syn Ajneosa, król Dolionów, zabity przez jednego z Argonautów, heros-epo-nim miasta Kyzikos.

Kyzikos² (gr. Kyzikos, łac. Cyzicus) miasto we Fryga, w kraju Dolionów, na przylądku łączącym półwysep Arktonnesos z kontynen­tem. Ważny punkt strategiczny i handlowy. Miasto założone przez Dolionów, skolonizo­wane w VIII w. p.n.e. przez Milet, zawarło sojusz z Atenami. W okresie hellenistycznym przyłączone do królestwa Pergamonu, dostało się wraz z nim pod panowanie rzymskie. Znisz­czone przez liczne trzęsienia ziemi, zostało od­budowane przez Hadriana (Tt w. n.e.).

L

labarum łac. państwowy sztandar rzymski, wprowadzony przez Konstantyna W. po zwy­cięstwie nad Maksencjuszem i Maksyminem w r. 312 n.e.; umieszczony był na nim znak krzyża w wieńcu z monogramem Chrystusa i z napisem: In hoc signo yinces—pod tym znakiem zwyciężysz.

Labdakos mit. syn Polidora i Nykteis, wnuk Kadmosa, założyciel rodu Labdakidów, ojciec Lajosa i dziad Edypa, król Teb; prowadził wojnę z Pandionem, królem Aten o terytoria pograniczne.

Labeatowie (Labeafes) lud zamieszkujący tery­toria graniczące z Illirią; główne miasto Scorda.

Labeo (łac. dosł. o grubych wargach) przydo­mek kilku rodów rzymskich (zob. Fabii 9, An-tistii, Atfii 4, Pompom! 7) — Asconius 1. opiekun cesarza Nerona, w r. 54 n.e. otrzymał consularia insignta.

Laberii plebejski ród rzymski.

Laberius (Decimus 1. ok. r. 106 - 43 p.n.e.), poeta rzymski, autor mimów odznaczających się dowcipem i śmiałością wypowiedzi. Pocho­dząc ze stanu rycerskiego uważał, zgodnie z ów­czesnymi poglądami, występowanie na scenie za ujmę dla siebie. Cezar jednak zmusił go do grania we własnych mimach, co poeta przeżył jako tragedię osobistą i największe poniżenie. Zemścił się na Cezarze w ten sposób, że grając rolę uciekającego niewolnika zawołał: Precz Kwiryd, wolność ucieka! — i dodał: Ten, któ­rego wielu się boi, musi także obawiać się wielu. Uznano to za aluzję do Cezara. Oyktator przy­wrócił potem poecie przynależność do stanu rycerskiego (którą 1. utracił przez to, że wystę­pował na scenie) i ofiarował mu znaczną sumę pieniężną. Poeta zmarł w rok po zabójstwie Cezara. Z mimów jego zachowały się 43 tytuły i dosyć liczne fragmenty, które wskazują, że au­tor czerpał tematy z życia codziennego i wpro­wadzał do swych utworów przedstawicieli róż­nych warstw społecznych.

Labicum starożytne miasto w Lacjum, u stóp góry Algidus, na południo-wschód od Rzymu i na północo-wschód od Tuskulum, połączone z Rzymem via Labicana.

Labienus przydomek rodu rzymskiego Attii. 1. Titus Labienus (I w. p.n.e.), najpierw legat Cezara, w czasie wojny domowej przeszedł na stronę Pompejusza; zginął w bitwie pod Mundą w r. 45 p.n.e. 2. Titus 1. (I w. p.n.e.), przyjaciel Kasjusza Sewera, zwolennik ustroju republikań­skiego i przeciwnik Augusta, mówca i historyk. Napisał dzieło historyczne ujmując sytuację po­lityczną ze stanowiska zwolennika Pompejusza, za co pisma jego zostały spalone z rozkazu senatu; utrata ich była tak wielkim ciosem dla autora, że umarł ze zgryzoty.

labirynt (gr. labyrinthos, wyraz prawdopodo­bnie pochodzenia egejskiego) skomplikowana budowla o krętych, krzyżujących się koryta­rzach z licznymi celami i jednym lub paroma wyjściami. Pliniusz wymienia 4 znane w staro­żytności /.: 1. /. egipski, w pobliżu miasta Szedit (gr. Krokodttejon polis, później Arsinoe), zbu­dowany w pierwszej poł. II tysiąclecia p.n.e. Wg autorów greckich, była to ogromna świą­tynia (200 X 150 m), obejmująca 12 wielkich sal oraz 3000 cel połączonych wąskimi korytarzami;

przeważna część cel przeznaczona była na groby dla królów i świętych krokodyli. Cudzoziemcom wolno było zwiedzać jedynie cele nadziemne;

oglądali je Herodot i Strabon. 2. /. mityczny na Krecie w pobliżu Knossos, który wzniósł Dedal na polecenie króla Minosa jako siedzibę dla Minotaura. Podziemne groty koło Gortyny na Krecie z wieloma krętymi chodnikami do dziś noszą jeszcze nazwę /. 3. /. na Samos,

Labotas

401

Laelii

zbudowany na rozkaz tyrana Polikratesa (VI w. p.n.e.), niekiedy lokalizowany na Lemnos. 4. /. italski koło miasta Kluzjum, stanowił ogromny kurhan Porseny, wyposażony w wiele cel gro­bowych połączonych korytarzami. Dziś można się dopatrywać tego /. w jednym z wielu kur­hanów w pobliżu Chiusi, w tzw. Poggio Gaiella.

Labotas 1. król spartański 's rodu Agiadów (X w. p.n.e.); za jego czasów zaczęły się spory z Argos o Kynurię. 2. namiestnik spartański (harmosta) Heraklei w Trachis w r. 409 p.n.e.

Labranda miasto w Karii w Azji Mn. poło­żone na wschód od .góry Latmos, ze słynną świątynią Zeusa Stratios; nazwa miasta pocho­dzi od wyrazu greckiego Idbrys — topór; to­pór był godłem Zeusa Stratios. Zachowały się ruiny.

labrum łac. okrągłe naczynie z marmuru, porfiru lub metalu o zawiniętych krawędziach:

a) szeroka, płaska misa na wodę, którą się po­lewali kąpiący się w rzymskiej łaźni; b) ozdobna misa przeznaczona do zbierania wody wypły­wającej z fontanny; c) szerokie, płaskie naczy­nie przeznaczone do przechowywania oliwy w cella olearta; d) naczynie z wodą oczyszcza­jącą umieszczane przy wejściu do świątyni.

Lacedemon zob. Sportu.

lacerna łac. rzymskie odzienie wierzchnie w formie krótkiej peleryny z kapturem, zapi­nającej się pod brodą za pomocą zapinki (fibu-la). 1. weszła w użycie pod koniec okresu re­publikańskiego i była noszona przez wszystkie klasy społeczne. Jako osłona togi, sporządzona z kosztownej tkaniny barwionej dwukrotnie purpurą, stanowiła odzienie warstw najzamoż-niejszych; koszt jej wynosił ok. 10 000 sesterców.

Lacetanowie (Lacetanii) lud w Hispania Tar-raconensis, zajmujący terytoria od Pirenejów do Ebro (północna część dzisiejszej Katalonii).

Lachares przywódca ludu w Atenach, przy macedońskiej i trackiej pomocy zdobył ok. r. 297 p.n.e. władzę tyrana. Gdy w r. 294 Ateny poddały się Demetriosowi Poliorketesowi, 1. zbiegł do Beocji, potem do Delf, a wreszcie został zabity.

Laches z Aten syn Melanoposa, jeden z do­wódców floty wysłanej przez Ateńczyków w r. 427 p.n.e. na Sycylię, na pomoc koloniom chalki-dyjskim. W r. 425 został przez Kleona oskar­żony o defraudację. Brał udział w zawieraniu traktatu pokojowego między'Atenami i Spartą, tzw. pokoju Nikiasza w r. 421. Zginął w bitwie

pod Mantyneją w r. 418. Platon nazwał jego imieniem jedea ze swoich dialogów.

Lachesis mit. jedna z Mojr.

Lacinium dziś Capo delie Colonne; przylądek w Bruttium, w pobliżu Krotonu, ze słynną świątynią Juno Lacinia.

Lacjum (Latium) kraj w Italii środkowej, na wybrzeżu Morza Tyrrenskiego, położony mię­dzy Etrurią i Kampanią, od północy graniczył z plemionami Sabinów, Ekwów i Marsów, od wschodu poprzez Apeniny z Samnium. Część zachodnią — Latium vetus — zamieszkiwali La-tynowie (główne miasto — Rzym); część wscho­dnią — Latium novum lub adiectum — zamiesz­kiwali Wolskowie, Aurunkowie i Hemikowie.