Mała encyklopedia kultury antycznej

Leodamas mówca ateński, uczeń Isokratesa (pierwsza poł. IV w. p.n.e.), występował jako oskarżyciel Chabriasa i Kallistratosa, sam był oskarżony przez Trazybulosa.

Leogoras ojciec Andokidesa, zaplątany w pro­ces hennokopidów (zob.).

Leokorion świątynia w Atenach, poświęcona Leokorydom (zob.). W 1. został zabity syn Pizystrata, Hipparch.

Leokorydy (gr. Leokorides i Leontides) córki

Leosa: Praksithea, Theope i Eubule, które oj­ciec na zlecenie wyroczni delfickiej złożył w ofie­rze bogom, aby uwolnić kraj od głodu. Ateńczycy czcili je jako żeńskie demony urodzajów i wystawili im świątynię Leokorion.

Leokrates 1. jeden z dowódców ateńskich w bitwie pod Platejami w r. 479 p.n.e., później oblegał Eginę i w r. 457 zdobył ją dla Ateńczyków. 2. Ateńczyk, który uciekł z Aten po bitwie pod Cheroneją (r. 338 p.n.e.) i w 8 lat później został oskarżony przez znanego z surowości mówcę Likurga. Ponieważ połowa głosów padła za uwolnieniem, połowa za ukaraniem Leokra-tesa, został on uwolniony.

Leon 1. syn Eurykratidasa, król Sparty w VII w. p.n.e. 2. dowódca floty ateńskiej, za­przysiągł wspornic z Nikiaszem pokój ze Spartą w r. 421 p.n.e.; uczestnik bitwy morskiej pod Arginuzami w roku 406. 3. dowódca załogi w Bizancjum w czasie oblegania miasta przez Filipa Macedońskiego w r. 340 p.n.e.

Leonidas 1. syn króla Sparty Anaksandri-- dąsa, objął władzę po śmierci brata swego, Kleomenesa I, ok. r. 488 p.n.e. Podczas wojen perskich, w r. 480 bronił wąwozu termopilskiego mając oddział złożony z wojsk sprzymierzonych, helotów oraz 300 Spartan. Kiedy zdrajca Efialtes naprowadził Persów na tyły walczących, 1. ode­słał oddziały sprzymierzeńców; pozostali Spar-tanie dzielnie bronili wąwozu zadając wielkie straty Persom, lecz wszyscy zginęli. Kserkses kazał trupowi 1. ściąć głowę i ciało rozpiąć na krzyżu. 2. syn Kleonymosa, król Sparty, prze­ciwnik reform Agisa IV; został w r. 242 p.n.e. pozbawiony tronu przez eforów i uciekł do Tegei, w rok potem jednak odzyskał tron spartański. Zmarł w r. 236. 3. dowódca wojsk Antygonosa, w r. 320 p.n.e. zmusił do posłuszeństwa wojska najemne w Likaonii, zbuntowane przeciw Anty-gonosowi. 4. 1. z Tarentu (IV/III w. p.n.e.), wybitny poeta hellenistyczny, autor wielu za­chowanych epigramów. 1. poświęca swoje utwo­ry skromnemu życiu prostych ludzi. 5. 1. z Alek­sandrii, matematyk i astrolog grecki z czasów Nerona (I w. n.e.), autor epigramów, specjaliota w układaniu tzw. wierszy izopseficznych (zob. isopsefa).

Leonnatos x Pełli w Macedonii, członek straży przybocznej Filipa II Macedońskiego, po jego śmierci brał udział w wyprawie Aleksandra W. do Azji. Po śmierci Aleksandra otrzymał Frygię nad Hellespontem. W czasie wojny lamijskiej

Leonteiis z Lampsaku

412

Leros

walczył po stronie Antypatia, ówczesnego władcy macedońskiego. Zginął w r. 322 p.n.e. w bitwie w pobliżu Lamii.

Leonteus z Lampsaku, uważany za jednego z najwybitniejszych uczniów Epikura (lY/IIIw. p.n.e.), występował w obronie swego mistrza w traktacie Przeciw Likofronowt.

Leontiades 1. syn Eurymachosa, przywódca wojsk tebańskich w bitwie pod Termopilami w r. 480 p.n.e. 2. przywódca partii oligarchicznej w Tebach, pełnił funkcje polemarcha w r. 383 p.n.e. Padł z ręki Pelopidasa w r. 379.

Leontini (łac.; gr. Leontinoj) dziś Lentini;

miasto założone przez Chalkidyjczyków z Naksos w r. 730 p.n.e. we wschodniej części Sycylii, między Kataną a Syrakuzami. W r. 476 p.n.e. dostało się pod panowanie Hierona z Syrakuz. W czasie wojen punickich mieszkańcy 1. wal­czyli przeciw Rzymianom, którzy zdobyli i znisz­czyli miasto. Żyzne pola okoliczne słynęły z wy­bornej pszenicy. Było to miasto rodzinne słynnego sofisty Gorgiasza.

Leontion¹ 1. hetera ateńska, przyjaciółka filo­zofa Epikura. 2. imię ukochanej poety Hermesianaksa z Kolofonu, który ogłosił zbiór elegii miłosnych pt. Leontion.

Leontion² 1. miasto w Achai na Peloponezie. 2. miasto na Sycylii.

Leontis jedna z 10 fyl, utworzona przy no­wym podziale państwa ateńskiego przez Klejstenesa (koniec VI w. p.n.e.).

Leontiskos malarz grecki z Sikionu (druga poł. III w. p.n.e.), wspomniany przez Pliniusza.

Leopolita 1. Jan 1. (1482 -1537) kaznodzieja i profesor Akademii Krakowskiej, w r. 1500 uzyskuje stopień magister artium, w r. 1520 prze­rzuca się na studia teologiczne i w r. 1527 uzy­skuje stopień doktora teologii. Zbiór kazań Ymficae passionis Christi historica explanatio wydano w r. 1537. 2. Jan Nicz, zwany 1. (1523 --1572), syn Kaspra, kaznodzieja i profesor Aka­demii Krakowskiej; w r. 1538 rozpoczyna studia w Krakowie, zdobywa stopień magistra nauk wyzwolonych, od r. 1560 przerzuca się na studia teologiczne; jest wydawcą pierwszej katolickiej Biblii polskiej, tzw. Scharffenbergerowskiej, zw. też Biblią Leopolity. Ogłasza również podręcznik początków retoryki i dialektyld napisany przez lekarza poznańskiego Stefana Mikana, pt. Mi-canus, Dialecttcae et rhetoricae praecepta (Kra­ków 1561).

Leos mit. jeden z ateńskich herosów-eponi

mów (fyla Leontis), ojciec trzech córek, zw. Leokorydami (zob.).

Leostenes (gr. Leosthenes) Ateńczyk, dowódca wojsk najemnych w czasie wojny lamijskiej (r. 323 - 322 p.n.e.). Pokonał w Termopilach armię Antypatra i zmusił go do schronienia się w pobliskiej twierdzy Łamią, obleganej przez Greków. Poległ w czasie oblężenia Lamii.

Letychides król Sparty w latach 491 - 479 p.n.e., następca Demaratosa, zwycięzca Persów w bitwie u przylądka Mykale w r. 479.

Lepidus zob. Aemilii.

Lepontii lud zamieszkujący południową część Recji; głównym ich miastem była Oscela (dziś Domo d'0ssola w północnych Włoszech, w po­bliżu granicy szwajcarskiej).

Lepreon warowne miasto w zachodniej części Peloponezu, zwanej Trifylią (w pobliżu dzisiej­szego Strovitsi). Mieli je założyć, wg tradycji, przybyli z Lemnos Miniowie. Początkowo uza­leżnione od Elidy, w r. 400 p.n.e. dzięki pomocy Sparty uzyskało samodzielność.

Leptines 1. brat Dionizjosa Starszego, dowód­ca floty Syrakuz w walkach z Kartaginą, ska­zany przez brata na wygnanie w r. 390 p.n.e., powrócił, przyjęty z honorami; w r. 383 zginął w bitwie pod Kronion. 2. prawdopodobnie syn poprzedniego, tyran w Apollonii i w Engyon na Sycylii, pozbawiony władzy przez Timoleona;

w r. 342 udał się na wygnanie do Koryntu. 3. demagog ateński, którego wniosek o uwolnie­nie obywateli od podatków na rzecz państwa skutecznie zwalczał Demostenes w r. 356 p.n.e. w mowie Przeciw Leptinesowi.

Leptis 1. L. Magna albo Neapolis, dziś Lebda;

miasto na północnym wybrzeżu Afryki, między Małą a Wielką Syrtą, na zachód od rzeki Cinyps i na wschód od Abrotonu. Była to kolonia fenicka, podległa Kartaginie. W czasie wojny ju-gurtyńskiej stanęła po stronie Rzymu, w czasie wojny domowej po stronie Pompejusza. Miejsce urodzin cesarza Septimiusa Sewera. Pozostały. miny term. 2. 1. Minor, kolonia fenicka na wybrzeżu Bizacjum w północnej Afryce, między Adrumetum a Papsus.

Lenia (albo Lerne) miasto w Argolidzie na południo-zachód od Argos, nad bagnistym je­ziorem o tej samej nazwie. Tu Herakles, wg le­gendy, miał zabić hydrę, zw. lemejską.

lernejska hydra zob. hydra lemejską.

Leros wyspa na Morzu Egejskim w grupie Sporad, odznaczająca się urodzajną ziemią i do-

Lesbonaks

413

Leukaj

godnymi portami, zamieszkiwana najpierw przez Dorów, potem skolonizowana przez Milet.

Lesbooaks I. gramatyk z I w. n.e., autor za­chowanego pisemka pt. Perl schematon (O figu­rach gramatycznych), tj. o niezwykłych wyraże­niach, ilustrowanych przykładami z Homera i innych poetów oraz z dialektów. 2. 1. z Mityleny, sofista z II w. n.e., napisał Erotikaj epistoła] (Listy miłosne). Zachowały się trzy jego dekla­macje, czyli fikcyjne mowy pt. Politikos, Protrep-tikos protos i Protreptikos deuteros, w których zachęcał Ateńczyków, aby dzielnie walczyli przeciw Sparcie i Tebom w czasie wojny pelo-poneskiej.

Lesbos wyspa na Morzu Egejskim; północno--zachodnia część była górzysta i lesista, z kamie­niołomami marmuru; poludniowo-wsćhodnia by­ła bardziej urodzajna, słynęła z dobrego wina, oliwek i ostryg. Wyspę zamieszkiwali najpierw Pelazgowie, potem skolonizowali ją Achajowie z Eolii. Była ona metropolią wielu kolonii w Azji Mniejszej. W czasie wojny peloponeskiej opano­wali wyspę Ateńczycy. Później dostała się w ręce Mitrydatesa, wreszcie pod panowanie Rzymian, którzy włączyli ją do prowincji Azji. Ważniejsze miasta 1. tworzyły związek federacyjny pięciu — pentdpolis; były to: Mitylena (ojczyzna Alkajosa, Pittakosa i Safony), Metymna (ojczyzna Hella-nikosa i Ariona), Antissa, Eresos (ojczyzna Teofrasta i Fajniasa) i Pyrra.

lesche (gr. lesche) budynek dostępny dla wszystkich w dzień i w nocy. Służył jako schro­nienie przed upałem lub deszczem oraz jako nocny przytułek dla żebraków i włóczęgów. W dzień odwiedzali go obywatele miasta, spędzając tam wolne chwile na rozmowie i spotkaniach towa­rzyskich. Służył też jako miejsce dysput filo­zofów z uczniami. 1. wznoszono w miastach greckich i w okręgach kultowych. Najsłynniejsza była 1. Knidyjczyków w Delfach, w północnej części świętego okręgu Apollina. Był tq,budynek prostokątny (18,5 m x 9,5 m), prowadziły doń jedne drzwi w ścianie południowej. Światło prze­chodziło do budynku prawdopodobnie przez otwór w dachu, który wspierał się na ośmiu ko­lumnach ustawionych w dwa rzędy wzdłuż długich boków. Pod ścianami stały ławy służące zarazem jako łoża dla nocnych gości. Ściany wewnętrzne 1. Knidyjczyków zdobić miały wspa­niale malowidła Polignota, przedstawiające sceny z Odysei i ze Zburzenia Ilionu (Ulu persis).

Lesches z Pyrry na Lesbos (VII/VI w. p.n.e.),

poeta cykliczny, któremu przypisywano dwa poematy; Ilias mikra (Mała Biada), w 4 pieśniach oraz Iliu persis (Zburzenie Ilionu), w 2 księgach. Oba nie zachowane.

Lestrygonowie zob. Lajstrygonowie.

Leśniewski Franciszek Michał — (1720 - ok. 1790) jezuita, poeta liryczny piszący w języku łacińskim; w utworach zawartych w zbiorze pt. Lyrica, elegiae et epigrammata selectiora (Lwów 1790), porusza aktualne sprawy poli­tyczne, przestrzega przed grożącymi Polsce nie­bezpieczeństwami, opiewa techniczny postęp ludzkości, np. wynalazki inżynierskie Udairyka Radziwiłła, nowe sposoby sporządzania tkanin, żeglugę powietrzną itd.

Leta (Lethe) mit. 1. rzeka zapomnienia w pań­stwie podziemnym. Umarli, którzy napili się jej wody zapominali o swym ziemskim życiu. 2. córka Eris, personifikacja zapomnienia;

ośrodkiem jej kultu był Erechtejon.

Leto (gr.; łac. Latona) mit. córka Tytana Ko-josa i Fojbe, matka Apollina i Artemidy. Wg je­dnej wersji, była żoną Zeusa przed Herą, wg innej, Zeus zapałał do niej miłością .już po poślubieniu Hery. Zazdrosna Hera ścigała L., nie pozwalając jej nigdzie się zatrzymać, dopiero wyspa Delos przyjęła ściganą, która tutaj wydała na świat Apollina i Artemidę.

Leuci plemię w Gallia Belgica (na terenach dzisiejszej południowej Lotaryngii) w sąsiedztwie Lingonów, ze stolicą Tullum (dziś Toul nad Mozelą).

Leuka (łac. Leuca) przylądek w Kalabrii (dziś Capo di Leuca) z miastem o tej samej nazwie (dziś Santa Maria di Leuca).

Leukada zob. Leokadia.

Leukadia (albo Leukds) skalisty półwysep na Morzu Jońskim w pobliżu Akamanii, z miastem Nerikos. W VII w. p.n.e. skolonizowali 1. Ko-ryntyjczycy; przekopano wówczas kanał na przesmyku łączącym 1. z lądem, tak że odtąd była ona uważana za wyspę. W części północno--zachodniej znajdował się przylądek ze sławną świątynią Apollina; był on znany pod nazwą Leukate, skała leukadyjska, z której strącano zbrodniarzy do morza. Wg legendy, tutaj także miała skoczyć do morza poetka Safona. Wy­bitny archeolog niemiecki z początku XX w., Doerpfeid, na podstawie wykopalisk archeolo­gicznych podejmował próby zidentyfikowania 1. z homerową Itaką.

Leukaj (albo Lenkę) 1. miasto na wybrzeżu

Lenkę

414

Iex

jońskim w Azji Mn., założone przez wodza per­skiego Tachosa w r. 352 p.n.e. W r. 131 p.n.e. rozegrała się tutaj bitwa między konsulem rzym­skim Licyniuszem Krassusem a Aristonikiem. 2. miasto w Lakonii, prawdopodobnie w pobliżu Akriaj. 3. dwie małe wysepki w pobliżu Krety (zob. Leuke).

Leuke 1. mała wyspa na północnym wybrzeżu Krety i druga na południowych wschodzie.

2. wyspa na Morzu Czarnym u ujścia Istru (zob. Danubius); wg mitu, miał tu po śmierci przebywać Achilles wraz z innymi towarzyszami.

3. 1. Akte okolica w Tracji nad Propontydą.

4. 1. Akte południowa część Eubei. 5. 1. Komę handlowe miasto plemienia arabskiego Naba-tejów na wybrzeżu Zatoki Arabskiej.

Leukippidy mit. Pojbe i Hilajra, córki Leukip-posa i króla Messenii; były zaręczone z synami Afareusa, Idasem i Linkeusem, ale zostały por­wane przez Dioskurów. Leukippos miał jeszcze trzecią córkę, Arsinoe (zob.).

Leukippos 1. mit. syn króla Pizy, Ojnomaosa, zakochany w nimfie Dafne. Aby być bliżej uko­chanej, przebrał się za dziewczynę. Za sprawą Apollina, również zakochanego w Dafne, cały orszak nimf podążył do kąpieli, gdzie podstęp 1. został wykryty, młodzieniec zaś został zabity przez towarzyszki Dafne. 2. mit. król Messenii, ojciec Fojbe i Hilajry (zob. Leukippidy) oraz Arsinoe, uczestnik polowania w Kalidonie. 3. (VI/V w. p.n.e.) nauczyciel Demokryta, twórca nauki o atomach, którą rozwinął Demokryt. Napisał dzieło pt. Megas Diakosmos (Wielki porządek), zachowane w krótkiej epitome, oraz księgę pt. Perl nu (O rozumie), z której zachował się jeden fragment. 4. zob. Galatea 1.

Leukofrys miasto nad rzeką Meander w Karii, ze świątynią Artemidy Leukofiyne (o białych brwiach).

Leukopetra dziś Capo dell'Armi; skalisty przylądek w Bruttium w południowo-zachodniej części Italii.

Leukosia wyspa na Morzu Tyrrenskim w po­bliżu Paestum.

Leukosyrowie (łac. Leucosyri, gr. Leukósyrof) dosł. biali Syryjczycy, pierwotna nazwa miesz­kańców Kappadocji, pochodzenia syryjskiego;

później odnoszono ją do Kappadocyjczyków mieszkających nad Morzem Czarnym.

Leukotea (Leukothea) mit. boginka morska zw. pierwotnie Ino. Zob. Atamas.

Leukotoe (Leukothoe) mit. córka króla Babi­lonii, Orchamosa i Eurynome, kochanka Apol­lina.

Leuktry (Leuktra) 1. dziś Parapungia; miasto w Beocji, na południe od Tespiów, położone na drodze do Piątej, znane ze zwycięstwa odniesio­nego w r. 371 p.n.e. przez Epaminondasa nad wojskami spartańskimi. 2. (albo Leuktrori) mia­sto w zachodniej Lakonii, przy ujściu rzeki Pamisos, ze świątynią Ateny.

Lewiusz zob. Laevius.

Iex łac. główne znaczenie: ustawa, prawo ustanowione we właściwym trybie przez kom­petentny organ prawodawczy — w przeciwień­stwie do prawa zwyczajowego. W Rzymie począt­kowo uchwalano ustawy na zgromadzeniach kurii (comitia curiata), na zgromadzeniach centurii (comitia centuriatd) i na zgromadzeniach plebejuszów (concilia plebis). Ustawy uchwalone na tych ostatnich zgromadzeniach nazywano plebiscita. Uchwaloną ustawę niekiedy ryto na tablicy spiżowej lub pisano na tablicy drewnianej i wystawiano na Forum. Każda ustawa składała się z 3 części, były to: praescriptio wstęp; rogatw właściwa treść ustawy; sancfio, zagrożenie karami. W czasach cesarstwa miejsce ustaw uchwalanych przez zgromadzenie ludowe zajmują konstytucje cesarskie (edicta, decreta, mandata, rescripta) określone przez prawników klasycznych i w usta­wodawstwie cesarskim ogólnym terminem leges. Termin /. może oznaczać również prawo w ogóle, normę lub prywatno-prawne postanowienia jed­nostek, w szczególności przy kontraktach (np. /. yendMoms, 1. locationis).

— Iex Aemilia 1. z r. 434 p.n.e. zmniejszała czas urzędowania cenzorów do 18 miesięcy;

2. z r. 115 p.n.e. dotyczyła wpisywania wyzwo­leńców wyłącznie do czterech tribus miejskich.

— leges agrariae ustawy dotyczące rozdziału gruntów państwowych (ager publicus), np. Iex Licinia Sextia z 367 p.n.e.: 1. ograniczała prawo posiadania ager publicus do 500jugerów; 2. ogra­niczała ilość sztuk bydła do 100 dużych lub 500 małych; 3. za wykroczenia przeciwko tym ustawom groziła karą pieniężną, multa. Dalej wymienimy: Iex Flaminia z r. 232 p.n.e. o po­dziale gruntów państwowych w Galii Trans-alpejskiej; Iex Sempronia: a) ustawa Tyberiusza Grakchusa z r. 133 p.n.e., wg której posiadacz ziemi państwowej mógł zatrzymać 500 jugerów dla siebie i po 250 jugerów dla każdego z synów, jednakże razem najwyżej 1000 jugerów; b) usta­wa Gajusza Grakchusa z r. 123 p.n.e., która

lex

415

lex

wznawiała prawo Tyberiusza. Tym postępowym ustawom przeciwstawiło stronnictwo senatorskie:

lex Livia (zob.) Marka Liwiusza Druzusa z r. 122 p.n.e. oraz lex Thoria, która dawnym posiada­czom działek gruntów państwowych przyznawała je na własność.

— leges Antoninę (uchwalone na wniosek trium-wira Marka Antoniusza w latach 44-43 p.n.e.) 1. o poświęceniu piątego dnia wielkich igrzysk rzymskich pamięci Juliusza Cezara- 2. o miesiącu Quintilis, który nazwano lulius na cześć Cezara;

3. o zniesieniu dyktatury; 4. lex iudiciaria, do­dawała w trybunałach sądowych do dekurii senatorów i ekwitów dekurię centurionów;

5. o prawie odwołania się do ludu w razie oskar­żenia o gwałt lub o obrazę majestatu; 6. uzna­wała za prawomocne wszystkie zarządzenia Ce­zara.

— lex AtUia Marcia z r. 311 p.n.e. przenosiła na lud prawo wyboru trybunów wojskowych.

— tex Awelia z r. 75 p.n.e. przywracała trybu­nom ludowym odebrane im przez Sullę prawo piastowania urzędów kurulnych.

— lex Calpurnia de repetundis z r. 149 p.n.e. dotyczyła wymuszeń.

— lex Canuleia z r. 445 p.n.e. zezwalała na za­wieranie małżeństw pomiędzy patrycjuszami i plebejuszami.

— lex Cloudia z r. 218 p.n.e. zabraniała sena­torowi lub synowi senatora posiadania większego okrętu dla zajmowania się handlem.

— leges Clodiae ustawy uchwalone na wniosek trybuna ludowego Publiusza Klodiusza z r. 58 p.n.e.: m. in. 1. znosiła opłaty za zboże dawane ludowi; 2. przywracała zakazane w r. 64 p.n.e. stowarzyszenia i tworzyła nowe; 3. ustalała karę wygnania dla każdego, kto by kazał stracić oby­watela rzymskiego bez wyroku sądu.

— leges Corneliae 1. z r. 57 p.n.e. dotyczyła odwołania Cycerona z wygnania, 2. lex Cornelia konsula Cynny z r. 87 p.n.e. o odwołaniu Ma­riusza; 3. leges Corneliae wydane przez Sullę w latach 82 - 79 p.n.e. miały na celu przywrócenie ustroju przedgrakchańskiego; 4. lex Cornelia Baebia (z r. 181 p.n.e.) de ambitu przeciw sto­sowaniu przekupstwa przy ubieganiu się o urzędy.

— lex Didia z r. 143 p.n.e. przeciwko zbyt­kowi.

— lex Domitia z r. 103 p.n.e. wprowadzała za­miast kooptacji wybory kapłanów i augurów.

— leges Duiliae z r. 449 p.n.e.: m. in. o przy­wróceniu urzędu konsulów.

— leges duodecim tabularum zob. Prawo dwu­nastu tablic.

— lex Famda z r. 161 p.n.e. przeciw zbytkowi.

— leges frumentariae dotyczące sprzedawania zboża ludowi po niskiej cenie: 1. ustawa Gaju-sza Grakchusa z r. 123 p.n.e. o wydawaniu zboża po cenie 6¹1'3 asa za modius; 2. ustawa Satumina z r. 100 p.n.e. oraz 3. ustawa Liwiu­sza Druzusa z r. 91 p.n.e. obniżające cenę jeszcze bardziej.

— lex Gabinia z r. 67 p.n.e. dotyczyła powie­rzenia Pompejuszowi naczelnego dowództwa w wojnie z piratami.

— lex Gellia Cornelia z r. 69 p.n.e. zatwierdzała nadane przez Pompejusza prawa obywatelstwa.

— leges Genuciae ustawa z r. 342 p.n.e. zabra­niająca pożyczać na procent.

— lex Hortensia z r. 287 p.n.e. postanawiała, że uchwały zgromadzeń plebejuszów obowiązują wszystkich Rzymian.

— leges iudiciariae dotyczyły procedury sądowej i organizacji sądów.

— lex lulia z r. 90 p.n.e. nadawała obywatelstwo rzymskie Latynom i tym sprzymierzeńcom, któ­rzy nie wystąpili przeciw Rzymowi lub też mieli w krótkim czasie złożyć broń.

— leges luliae (z czasów Cezara), 1. dwie usta­wy z- r. 59 p.n.e. pozostawiały nienaruszone dawne posiadłości, ustalały nowy podział ziemi i kolonie; 2. ustawa z r. 59 p.n.e. zatwierdzała wszelkie zarządzenia Pompejusza w Azji; 3. de repetundis, dotyczyła nadużyć na prowincjach;

na niej opierali się później cesarze; 4. z r. 49 p.n.e. regulowała sprawę długów; 5. nadawała obywa­telstwo rzymskie mieszkańcom Gades; 6. z r. 46 p.n.e. nadawała obywatelstwo mieszkańcom Galii Transpadańskiej; 7. lex frumentaria redukowała liczbę ludzi, którym rozdawano zboże, z 320 000 do 150000; 8. określała czas zarządzania pro­wincjami do jednego roku w prowincjach pretor-skich, do dwu lat w prowincjach konsularnych;

9'. dotyczyła ograniczenia zbytku.

— leges luliae (z czasów Oktawiana Augusta):

l. z r. 18 p.n.e. nazwana lex lulia de maritandis ordinibus, była wymierzona przeciw bezżenności, przeciw małżeństwom bezdzietnym i przeciw roz­wodom; 2. przeciw lichwie zbożowej.

— leges Liciniae Sextiae uchwalone na wniosek trybunów ludowych Licyniusza i Sekstiusza w r. 367 p.n.e.: 1. dotyczyła spłaty długów; po potrąceniu spłaconych odsetek resztę kapitału należało zwrócić w trzech rocznych ratach;

lex

416

Libanos

2. ustalała, że jeden z konsulów powinien być plebejuszem.

— lex Lwia uchwalona z inicjatywy trybuna Liwiusza Druzusa z r. 122 p.n.e. znosiła nakazany ustawą Tyberiusza Grakchusa z r. 133 p.n.e. (lex Sempronia) zwrot ziemi państwowej, ager publicus oraz dotyczyła założenia 12 kolonii.

— leges M anilinę (trybuna Maniliusza): 1. z r. 67 p.n.e. przyznała wyzwoleńcom prawo głosowania w tribus ich patronów; 2. z r. 66 p.n.e. o powie­rzeniu Pompejuszowi dowództwa w wojnie z Mitrydatesem.

— lex Ogulnia z r. 300 p.n.e. dotyczyła przyj­mowania do kolegiów kapłańskich określonej liczby plebejuszy.

— lex Oppia z r. 215 p.n.e. przeciw zbytkowi kobiet.

— lex Pacmia z r. 8 n.e. wprowadzała zmianę nazwy miesiąca Sextilis na Augustus, ku czci Oktawiana Augusta.

— lex Papla z r. 65 p.n.e. dotyczyła obywatel­stwa rzymskiego: nakazywała wysiedlenie z Rzy­mu tych, którzy nie byli obywatelami, oraz śledztwo sądowe wobec tych, którzy obywatel­stwo rzymskie otrzymali bezprawnie.

— lex Petronia z r. 32 p.n.e. zabraniała właści­cielom niewolników wyznaczać ich do walki z dzikimi zwierzętami bez zezwolenia właściwego urzędnika.

. — lex Plautia Papiria z r. 89 p.n.e. nadawała obywatelstwo rzymskie sprzymierzeńcom za­mieszkałym w Italii, zgłaszającym się u pretora w ciągu 60 dni; uzupełniała ona lex ludia z po­przedniego roku.

— lex Poetelia Papiria z r. 428 p.n.e. łagodziła kary za długi, zabraniała sprzedaży dłużnika w niewolę oraz karania śmiercią.

— lex Pompeia z r. 89 p.n.e. nadawała prawo latyńskie mieszkańcom Galii Transpadańskiej.

— leges Pompeiae uchwalone na wniosek Gneusza Pompejusza Wielkiego: 1. wprowadzała obo­wiązek obecności w Rzymie kandydatów na urzęd­ników w czasie wyborów; 2. dotyczyła przedłu­żenia Cezarowi władzy w Galii na dalsze pięć lat.

— lex Parcia z II w. p.n.e. dotyczyła prawa od­wołania się obywateli oskarżonych w procesie karnym do zgromadzeń ludowych.

— lex Publilia z r. 471 p.n.e. dotyczyła wybie­rania edylów plebejskich przez plebejuszów.

— leges Publiliae (uchwalone na wniosek Publiliusza Philo) z r. 339 p.n.e.: 1. ustawa, w myśl

której uchwały zgromadzeń plebsu obowiązują wszystkich kwirytów; 2. o tym, że jeden z cen­zorów powinien być plebejuszem.

— lex Roscia theatraUs uchwała ludu z r. 67 p.n.e. przyznała ekwitom 14 rzędów miejsc w teatrze oraz określała cenzus dla ekwitów w wysoko­ści 400 000 sesterców.

— leges Sulpiciae z r. 88 p.n.e.: 1. o wpisywaniu nowych obywateli i wyzwoleńców do wszystkich tribus; 2. o odebraniu władzy Sulli i powierzeniu Mariuszowi prowincji Azji, jak również dowódz­twa w wojnie z Mitrydatesem.

— leges sumptuariae tak nazywano ustawy wy­mierzone przeciw zbytkowi.

— leges tabellariae wprowadzały głosowanie na tabliczkach zamiast dotychczasowego ustnego.

— lex Terentia Cassia z r. 73 p.n.e. o rozdzielaniu ludowi zboża.

— lex Yaleria o prawie odwołania się ludu od wyroku konsulów w sprawach karnych (z r. 509 p.n.e.).

— leges Yaleriae Horatiae z r. 449 p.n.e.:

l. o tym, że uchwały comitia tributa plebis obo­wiązują cały lud; 2. o nietykalności trybunów ludowych.

— lex Vatinia z r. 59 p.n.e. dotyczyła przyzna­nia Cesarowi prowincji Galii i Illirii na okres 5 lat.

— lex Yillia annalis z r. 180 p.n.e. ustalała pewne warunki, którym winien odpowiadać oby­watel ubiegający się o urząd (minimum wieku, przerwa dwuletnia między sprawowaniem posz­czególnych urzędów).