-OJd :3pJOdOJd nfBZpOJ o33p[BfOAp BUZ B3[33JS
ayiizs nsazo o3ai po "apnzaAtt bu SB2oq9Xiop qoKnBAOSO»s 'q3^nz3X»do ifoJOdOJd 'Am.)3[8łiqoJB B(p Bsoin»3H b '^qzazJ bip azsalpy zazJd aniq
-opodopMBJd 'Bni9zoi(qo op AlABispod (Bp i Bp$
-OMonzAzozsBjd BMOSBZ3qaĄop o8af z oSap[38J8
-M( 3IUBMJ3Z (BAYOpOAOdS 3iaZB(BnA^ •IUIBjpT»
9tt
malarstwo antyczne
447
malarstwo antyczne
ski i cztery rodzaje farb kamacyjnych przejęte z nauki Hippokratesa wskazują, że system ten pochodzi z czasów klasycznych, a świadectwo Kwintyliana przypisuje go jednoznacznie Zeuksi-sowi, którego osobiste kontakty z Hippokratesem potwierdzają współcześni pisarze greccy. Ten to system praktycznego a racjonalnego zastosowania światłocienia malarskiego łącznie z przyjęciem czterech rodzajów karnacji przyniósł Zeuksisowi sławę, uznanie, bogactwa, tak że w epigramowych sygnaturach swych dzieł chlubił się, iż osiągnął granice sztuki i że łatwiej go krytykować niż mu dorównać. Rozdarowy-wał swe obrazy sądząc, że nie może za nie otrzymać współmiernej im wartości. Oczarowany nowym światłocieniowym sposobem malowania król macedoński Archelaos zaprosił Zeuksisa do ozdobienia pałacu takimi malowidłami. M. ścienne było dla Zeuksisa ubocznym rodzajem pracy, podobnie jak i już wspomniane monochromaty. W zakresie tematyki obrazów lubił Zeuksis sceny niezwykłe, jak np. przedstawienie w scenie idyllicznej rodziny Centaurów. Wybitną i wynalazczą osobistością był również Parrasjos, który przyswoił greckiemu m. figuralnemu proporcje optyczne. O ich sposobie stosowania daje pojęcie berkulańskie malowidło ścienne przedstawiające wychowanie Oionizosa. I ten malarz chlubił się w epigramowych sygnaturach swych dzid, że osiągnął granice sztuki, że jest księciem greckich malarzy i że ulepszył greckie m. Jego to zasługą było wynalezienie tempery enkaustycznej i może również tempery woskowej. Dzięki tym wynalazkom greckie m. temperowe uzyskało równie dobre, choć inne efekty artystyczne, jak enkau-styka kauteriowa, z którą współzawodnicząc poczynił Parrasjos te wynalazki. Zajmował się również problemem farby kamacyjnej, dając swemu Tezeuszowi zbyt delikatną nfemęską karnację człowieka żywionego różami, co skrytykował malarz IV w. Eufranor, dając swemu Tezeuszowi karnację żółtą, karnację człowieka, który się żywi mięsem wołowym. Taka bowiem wg antycznej estetyki uchodziła za najodpowiedniejszą dla mężczyzny. Z tego powodu Apelles, najsłynniejszy malarz grecki i portrecista nadworny Aleksandra Wielkiego, w portrecie tego króla zmienił właściwą królowi karnację białą na żół-tobrązowawą. Parrasjos również być może wprowadził do m. greckiego uzyskiwanie tonów łamanych przez nakład optyczny farb, czyli nakładanie jednej lazerunkowej warstwy farby na
drugą. Barwa końcowa była niejako sumą optyczną wszystkich warstw składowych i odznaczała się wielką czystością, siłą kolorystyki i połyskliwością powierzchni. Celowe i chwilowo aż do przesady doprowadzone operowanie nakładem optycznym farb (hen heni epifźrein, epipólasis, epipolS) i farbami lazerunkowymi (wlores florldl, chrómata cmthera) i następnie ściszanie tej kolorystyki za pomocą szarej lazury końcowej, było cechą twórczości Apellesa i spowodowało w owych czasach modę na m. lazerunkowe. Apelles poszerzył również zakres farb kamacyjnych odpowiednich dla kobiet, malując swe słynne Afrodyty i Pakate czy Pankaste w karnacji różowej. Ówczesne malarstwo greckie pod wpływem nauki Hippokratesa i sofistyki doskonaliło sposoby oddawania charakterystyki psychologicznej postaci. W taki sposób namalował Parrasjos Filokteta jako uosobienie cierpień fizycznych i duchowych, co jest naśladowane w dekoracji pucharu Chejrisofosa, a w personifikacji Demosu dał syntezę wad i zalet ludu ateńskiego. Na taki majstersztyk mógł sobie pozwolić tylko malarz najwyższej klasy, a zrobił to może na sposób naśladowany przez maski sceniczne, dając jednej połowie twarzy Demosu wyraz uczuć szlachetnych, drugiej — uczuć niskich. Dla żartu czy dla zysku malował miniaturki, paryae tabellae, o tematyce pornograficznej. Współpracował ze słynnym toreutą Mysem, rysując dla niego scenę Centauromachii na tarczy Ateny Promachos lub dekorację na wykonywanych przez Mysa toreutycznie luksusowych naczyniach. Parrasjos zasłynął również jako mistrz w traktowaniu konturów dała ludzkiego (Uneae esctreniae), malował okazyjnie martw?, naturę, jak np. zasłonę na obraz w konkursie z Zeuksisem; przedstawił ją tak realistycznie, że zwiódł samego rywala, który musiał mu przyznać palmę pierwszeństwa. Działał również wówczas w Atenach malarz Arystydes Starszy. Pliniusz przekazał o nim wiadomość, że wynalazł enkaustykę. Ponieważ odpada tu enkaustyka cestrowa, znana na starożytnym Bliskim Wschodzie od tysięcy lat, i enkaustyka pędzlowa, znana również wcześniej w m. stosowanym (a dla m. sztalugowego przyswoił ją malarz sikioński Pau-zjas lub ateński Nikiasz), przeto Arystydes może być jedynie, i był, wynalazcą enkaustyki kauteriowej, której wynalezienie przypada za jego życia. Ten to rodzaj enkaustyki, na równi z sofistyczną estetyką, która przyznawała prawo
malarstwo antyczne
448
malarstwo antyczne
do życia również dziełom, w których forma górowała nad treścią, dopomógł do dojścia do głosu i utrzymania się przy życiu impresjonistycznemu, plantowemu sposobowi otrzymywania tonów łamanych, który polegał na kładzeniu obok siebie plam barwnych bez powiązania ich tonami przejściowymi. Taką technikę pracy zna już Platon około r. 387 i określa ją tym samym terminem technicznym, co Arystoteles: hę par fileta thesis. Tak właśnie wyglądał obraz wykonany w enkaustyce kauteriowej po pierwszej fazie pracy, po naniesieniu plam barwnych na tło, a jeszcze bez powiązania ich tonami przejściowymi. Taką to właśnie uproszczoną, oligo-chromiczną i impresjonistyczną techniką malował swe obrazy Nikomachos, malując w ten sposób naturę lub sceny zbiorowe, a jego uczeń Filoksenos, naśladując szybki sposób malowania mistrza wynalazł jeszcze bardziej uproszczone m., picfura compendiaria, o której już była wzmianka. Obrazy wykonane techniką impresjonistyczną, zwane skiagrafemata, trzeba bvło oglądać z większego niż zwyczajnie oddalenia, bo przy oglądaniu z bliska nie rozumiało się nawet treści obrazu. Takie obrazy zestawiał Platon z sofizmatami, wyśmiewał ich niskie ceny i uważał je za odpowiednie dla ogłupiania prostaczków lub dzieci. O twórczości Filoksenosa, o tematyce mitologiczno-historycznej, daje pojęcie obraz batalistyczny, naśladowany w słynnej mozaice Aleksandra Wielkiego z casa del Fauno w Pompejach. Wymienieni dotychczas malarze należeli albo do jońskiej, albo też do attyckiej szkoły malarskiej, a działali przeważnie w Atenach. Obok tych dwu ośrodków malarskich zyskała rozgłos w epoce klasycznej jeszcze sikiońska szkoła malarska. Sława jej datuje się od wystąpienia Eupomposa, działającego w drugiej poł. V w. p.n.e. i opiera się głównie na podstawach dydaktyczno-teoretycznych. Eupompos zastąpił dotychczasową systematykę greckiego m. — opierającą się na kryterium podziału regionalnym i wyróżniającą dwie szkoły malarskie, szkołę Grecji lądowej, genus Helladicum i szkołę azjatycką genus Asiaticum — przez systematykę opartą na kryterium etnicznym, wyróżniając trzy szkoły: jońską, attycką i sikiońska, reprezentującą pierwiastek dorycki. Jego następca Pamfilos raz jeszcze zreformował systematykę greckiego m., stosując zgodnie z duchem czasu kryterium techniczne i wyróżniając techniki:
penicillo pingentes — malujące pędzlem i en-
causto pingentes — malujące enkaustycznie. Pamfilos był wielkim reformatorem studiów malarskich w Grecji. Do jego czasów malarze zdobywali wiedzę przez terminowanie w warsztatach malarskich, a więc na sposób rzemieślniczy. On natomiast w założonej przez siebie, pierwszej w dziejach świata akademii malarskiej wprowadził za opłatą jednego talenta dwunastoroczną naukę ot. Na program studiów składało się wykształcenie średnie ogólnokształcące (Pliniu-szowe omnia ante graphicen docerentur), następnie zwykłe studia techniczne i wreszcie nauki pomocnicze ot., jak proporcje naturalne i optyczne, perspektywa liniowa i barwna, optyka malarska. Ze szkoły Pamfilosa wychodzili po raz pierwszy malarzeartyści, a nie malarzerzemieśl-nicy. Dzięki autorytetowi Pamfilosa wprowadzono naukę ot. do zwykłych szkól greckich najpierw w Sikionie, a następnie w całej Grecji. Pamfilos zasłużył się również piśmiennicze dla greckiego m; pisząc pierwsze o nim specjalne dzieło: O malarstwie i sławnych malarzach. W drugiej części swego dzieła dał pierwszą próbę historii greckich malarzy. Jego uczniami byli Melantios — bezpośredni następca w sikiońskiej szkole, Apelles, Pauzjas. Melantios lub Apelles byli twórcami zreformowanej systematyki greckiego ot., tej Pliniuszowej, w której, by utrzymać w mocy kryterium techniczne „pędzel", uczyniono wyjątek od reguły dla wprodzonej przez Pauzjasa czy Nikiasza około połowy IV wieku enkaustyki pędzlowej. Nikiasz polichromował Praksytelesowi jego marmurowe posągi, a rzeźbiarz te cenił najwyżej, których ganosis i polichromię wykonał mu Nikiasz. Szkoła sikiońska faworyzowała enkaustykę jako główną technikę pracy. Wybitną i ciekawą, acz stojącą na uboczu osobistością był Protogenes z Rodos, malarz-samouk, który w pięćdziesiątym roku życia przerzucił się z ot. okrętowego do ot. sztalugowego. Przez szacunek dla jego sztuki i osoby król Demetrios, prowadząc w r. 304 wojnę z Rodos, nie zajął miasta, żeby oszczędzić Protogenesa, który spokojnie w ogrodzie na przedmieściu miasta malował swe najsłynniejsze dzieło, Jałysosa, przodka Rodyjczyków. Dzieło to malował przez siedem lat, częściowo wśród szczęku broni, poszcząc, żywiąc się moczonymi w wodzie łupinami. Ślinę u pyska psa, towarzyszącego bohaterowi, namalował w sposób przypadkowy, gdy nie mogąc jej zadowalająco odtworzyć, rozgniewany rzucił w to miejsce wilgotną
Malchos
449
Malecki Antoni
gąbką. Największą jednak osobliwością obrazu była jego strona techniczna; obraz składał się z czterech warstw farb, przedstawiających cztery razy ten sam motyw, nałożonych jedna na drugą i oddzielonych od siebie lazurą przeźroczystą wewnętrzną. Taki system pracy stosował Proto-genes w tym celu, by po zniszczeniu każdej górnej warstwy można było uzyskać spod niej dolną, podobnie wyglądającą. Podobną techniką pracował w epoce renesansu Albrecht Diirer. Protogenes był przedstawicielem kierunku skrajnie realistycznego, werystycznego. Obrazy swe opracowywał z pedantyczną drobiazgowością, w czym życzliwy malarzowi Apelles widział niebezpieczeństwo przemęczenia obrazu i pozbawienia go świeżości i wdzięku, naczelnych cech malarstwa Apellesowego. Rywalem Apellesa był nadworny malarz Ptolemeusza Sotera, Antifilos z Aleksandrii. Naśladując m. staroegipskie wprowadził on do greckiego m. karykaturę, grylloj. Artyści epoki hellenistycznej szukali tematyki w życiu codziennym, w scenach pracy. M. o takiej tematyce określano terminem rhyparografia — malarstwo o tematyce brudnej, lub rhopo-grafia — malarstwo o tematyce kramarskiej. Tak Simos namalował folusznię, starożytną pralnię i prasowalnię, Filiskos pracownię malarską, Pejrajkos zakład fryzjerski i szewski. Malarze tej epoki malowali również chętnie martwą naturę lub czerpali tematykę z ówczesnej komedii, o czym daje pojęcie mozaika Dioskuridesa z Samos. Na ogół jednak m. epoki hellenistycznej i czasów rzymskich jest dość jałowe w porównaniu z m. epoki klasycznej. Przejście malarzy w stan zależności materialnej i politycznej najpierw od dworów diadochów jako nowych centrów artystycznych, a następnie od Rzymu, nie wyszło na dobre rozwojowi greckiego m. sztalugowego. M. straciło swobodę ruchów. Z tęsknoty za świetną przeszłością najpierw klasycyzowano, jak Timomachos z Bizancjum, a następnie kopiowano. W czasach rzymskich powstaje tylko jeden styl oryginalny w m., styl antycznego ekspresjonizmu, powstały ze skrzyżowania się dorobku greckiego z wpływami starożytnego Bliskiego Wschodu. W zakresie techniki dokonywało się przypuszczalnie wówczas krystalizowanie się techniki mieszanej, woskowo-olejnej i wreszcie olejnej. Zob. wazowe m; ścienne m.
Malchos (Malchus) 1. wódz kartagiński ok. 600 - 550 p.n.e.; odznaczył się w walkach z Libią. 2. król Nabatejów w Arabia Petraea, sprzymierzeniec Juliusza Cezara, podczas wojny aleksandryjskiej. 3. M. z Filadelfii palestyńskiej, autor Byzantiakd (Historie bizantyńskie) w VII księgach, obejmującej wypadki z lat 470-480 n.e. Dzieło znamy z wyciągu Focjusza i z zachowanych fragmentów. 4. zob. Kleodemos.
małe parta małe diiabuntur tac. przysłowie:
to, co się zdobywa nieuczciwie, idzie na marne. Powiedzenie poety Newiusza przytoczone przez Cycerona (Filipiki II, 27, 65).
Malea 1. najdalej na południo-wschód wysunięty przylądek Peloponezu (w Lakonice), trudny do opłynięcia, niebezpieczny dla żeglarzy z powodu częstych burz. 2. przylądek na Lesbos, wysunięty najdalej na północo-wschód, naprzeciw wysp Arginuz.
Maleventum zob. Benewentum.
Maliacus sinus Zatoka Malijska na Morzu Egejskim, na południowo-wschodnim wybrzeżu Grecji środkowej, między krainami Malis, Oj-taja i Lokris, zamknięta od wschodu Eubeą;
tu znajdowało się ujście rzeki Sperchejos.
Malijska Zatoka zob. Maliacus sinus.
Malis kraina w Grecji pomocnej, nad Zatoką Malijska (Maliacus sinus).
Maiła miasto na Krecie.
Mallii Malliusze, ród rzymski, 1. Cnaeus Mallius Maximus, konsul w r. 105 p.n.e., brał udział w walkach przeciw Galom i Cymbrom. Zwyciężony przez Cymbrów pod Arausio. 2. M. Glaucia, posłaniec Cycerona. 3. Lucius M., prokonsul Galii Zaalpejskiej, poległ w walce z Sertoriuszem w r. 78 p.n.e. 4. Gaius M. zob. Maniii 17. 5. Flayius M. Theodorus, konsul w r. 399 n.e., człowiek o wielostronnych zainteresowaniach; zachowało się niewielkie jego dzieło o zasadach metryki: liber de metris ad filium.
Malliusze zob. Mallii.
Malloea zob. Malloja.
Malloja (Malloea, Maloea) miejscowość w Tesalii, nad jednym z dopływów Penejosu (Europosem lub Titaresiosem).
Maiłoś stare miasto w Cylicji, położone nieco na wschód od ujścia rzeki Pyramus. Wg tradycji miało być założone przez Amfilocha i Mopsosa w czasie wojny trojańskiej. Posiadało port Ma-garsa (identyfikowany z dzisiejszym Karatasz).
Maloea zob. Malloja.
Maluginensis przydomek rodu Korneliuszów (zob. Comelii).
Malecki Antoni (1821 - 1913) profesor historii
29 — Mała encyklopedia kultury antycznej
małżeństwo
450
Manethon
literatury polskiej na uniwersytecie lwowskim (1856-1874). W latach 1850-1853 był profesorem filologii klasycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ogłosił Prelekcje o filologii klasyczne] i /ej encyklopedii (Kraków 1851), w których podkreślał znaczenie filologii i omawiał jej poszczególne dyscypliny, oraz przekład Elekiry Sofoklesa (Poznań 1854).
małżeństwo zob. matrimonium.
Mamercus syn Numy, protoplasta rodu genu Aemilia (zob. Aemilii), stąd jeden z przydomków tego rodu.
Mamerkos tyran Katany na Sycylii w IV w. p.n.e., pochodził z Italii.
Maniers zob. Mars.
Mamertyni (Mamertini) najemnicy pochodzący z Kampanii, służący w wojsku tyrana syraku-zańskiego Agatoklesa, po którego śmierci zajęli Messanę, wymordowawszy obywateli. Zorganizowali tam własne państwo i podbili znaczną część Sycylii. Poskromieni przez Hierona II szukali pomocy u państw możniejszych, częściowo u Rzymian, częściowo w Kartaginie. W obawie przed wzrostem wpływów kartagińskich Rzymianie zgodzili się na udzielenie pomocy. Stało się to przyczyną I wojny punickiej. Zob. Messana.
Mamili! (Man\ulii) Mamiliusze, ród latyński z Tuskulum. 1. Octavws Mamilius Tuskulanus, zięć Tarkwiniusza Pysznego, poległ w bitwie nad jeziorem Regillus w r. 499 (lub 496) p.n.e. 2. Lucius M. Tusculanus, dyktator w Tuskulum w r. 460 p.n.e.; za pomoc okazaną Rzymianom w starciu z Herdoniuszem otrzymał obywatelstwo rzymskie. 3. O.uintus M. Yitulus, konsul z r. 262 p.n.e., zdobywca Agrygentu w I wojnie punickiej. 4. Całus M. Limetanus, trybun ludowy w r. 110 p.n.e.; przeprowadził ustawę o ukaraniu przekupionych przez Jugurtę.
Mammaea lulia matka cesarza Aleksandra Sewera, brała czynny udział w sprawowaniu rządów; jej żądza władzy, chciwość oraz intrygi przyczyniły się w znacznej mierze do strącenia Aleksandra z tronu. Została zamordowana razem z synem w r. 235 n.e.
Mamurius Veturius legendarny rzeźbiarz, brą-zownik, który za czasów króla Numy miał wykonać dla Saliów tarcze zwane ancilia; czczony był w pieśni Saliów, jemu także poświęcone było święto Mamuralia.
Mamurra ekwita rzymski pochodzący z For-miów; służąc w wojsku Cezara w Galii, dorobił
się wielkiego majątku, który szybko roztrwonił. Katullus atakował go w swych utworach.
Mana Genita bogini śmierci, jedno z najdawniejszych bóstw rzymskich o charakterze chto-nicznym; wiadomo, że w ofierze składano jej psa, modląc się, aby chroniła od śmierci. Wg Plutarcha podwójne imię oznacza zarówno boginię urodzin, jak i śmierci.
Mancinus zob. Uostiiii 5-7.
Mandane córka króla Medów Astyagesa, żona Kambyzesa, matka Cyrusa Starszego.
Mandela miasteczko w kraju Sabinów (w Sa-binum), nad rzeczką Digencją.
Mandrokles grecki budowniczy z Samos. W czasie wyprawy Dariusza przeciw Scytom zbudował (prawdopodobnie w r. 514 p.n.e.) na Bosforze most na okrętach; za część otrzymanej zapłaty nabył obraz (nie zachowany) przedstawiający przejście Persów przez Bosfor. Obraz ten, jako wotum, M. ofiarował do świątyni na Samos.
Mandubiowie (łac. Mandubif) naród w Galii, sąsiadujący od północy z Eduami; głównym ich miastem była Alesia.
Manduria miejscowość w Kalabrii, na drodze z Tarentu do Hydruntum, nad jeziorem Manduria (dziś Andoria); pod M. Messapiowie pokonali króla Sparty, 'Archidamosa, w r. 338 p.n.e. Podczas II wojny punickiej zdobył M. konsul Kwiiilus Fabiusz.
Maneros (z egipskiego: pieśń, prawdopodobnie o charakterze żałobnym) większość autorów starożytnych widziała w M. imię własne i utożsamiała M. z greckim Linosem. Wg Herodota — zmarły w młodości jedyny syn pierwszego władcy Egiptu (prawdopodobnie Manesa).
nianes zob. many.
Manethon (Manethon, Manethos, z egipskiego Ma-n-thoth, dosł. prawda Thota) z Sebennytos, kapłan egipski; za panowania Ptolemeusza Fi-ladelfa (283 - 243 p.n.e.) napisał po grecku pierwszy podręcznik historii Egiptu, Ajgyptiakd (w 3 księgach). M. oparł się na starych dokumentach egipskich. Z historii tej zachowały się wyciągi przekazane przez trzech chronografów chrześcijańskich: Sextusa luliusa Africanusa, Euzebiu-sza z Cezarei i Georgiosa Synkellosa, stanowiące cenne źródło dla egiptologii, m. in. ze względu na dokładne katalogii królów poszczególnych dynastii. M. był autorem również kilku innych, nie zachowanych, dzieł dotyczących historii obrzędów religijnych. Przypisywany mu
mango
451
Manili
niegdyś tzw. poemat pseudo-Manethona o wpływie gwiazd na ludzi powstał prawdopodobnie w IV w. n.e. z połączenia kilku poematów.
mango (łac., l.nm. mangones) handlarz niewolnikami. Mangones w odróżnieniu od zwykłych kupców (mercatores) nazywano też yenall-ciarii. Handel niewolnikami uważany był za poniżający, niemniej zajęcie to było bardzo zyskowne i nieraz stawało się przyczyną rozgłosu. Do najbardziej znanych handlarzy niewolników należał Toranius za czasów Augusta i Gargilia-nus za Flawiuszy. Zob. niewolnicy.
Mania 1. mit. grecka personifikacja szału. Zwykle w 1. mn. Mania/, Manie, boginie spokrewnione lub utożsamiane z Eumenidami. 2. mit. dawna italska bogini, uważana za matkę .Manów, później Larów. Prawdopodobnie wymyślona przez rzymskich uczonych z czasów Warroria, imię jej łączono bowiem z nazwą wełnianych laleczek — numiae, składanych w kapliczkach Larów w czasie Kompitaliów (zob. CompitaUa). 3. żona Zenisa z Dardanii, (V wiek p.n.e.), po śmierci męża otrzymała od Farnaba-zesa zarząd Eolii; zawładnęła szeregiem miast na zachodnim wybrzeżu Azji Mn., posługując się najemnikami. Została zamordowana w r. 399 p.n.e. przez swego zięcia, Mejdiasa ze Skepsis.
Manili! Maniliusze, rzymski ród plebejski. 1. Marcus Maniltus, konsul w r. 149 p.n.e., otrzymał naczelne dowództwo w wojnie z Kartaginą; przyjaciel Laeliusza i Scypiona, wybitny prawnik, autor zbioru formuł używanych przy zawieraniu umów o kupno (leges venalium ven-dendorum). 2. Caius M., trybun ludowy w r. 66 p.n.e., zwolennik Pompejusza; przeprowadził ustawę lex de imperia, o powierzeniu Pompeju-szowi dowództwa w wojnie z Mitrydatesem.
3. M. Antiochus, niewolnik, w czasie ni wojny punickiej zajmował się w Rzymie astrologią.
4. M. Marcus, poeta rzymski z I w. n.e., autor poematu dydaktycznego w pięciu księgach Astronomica, zadedykowanego Tyberiuszowi i opiewającego wpływ gwiazd na życie ludzi i państw. M. stoi na stanowisku panteistycznym, a jednocześnie jest racjonalistą i fatalistą. Temat poematu wykazuje wpływ Lukrecjusza; pewną monotonię ujęcia okraszają liczne dygresje i opowiadania mitologiczne.
manipulus łac. jednostka taktyczna w wojsku rzymskim, powstała w okresie wojen samnickich. W skład legionu wchodziło 30 m. W każdym było 120 żołnierzy i 40 lekkozbrojnych
(yelites), rekrutujących się spośród sprzymierzeńców. Legion składał się z 10 m. hastati (zob.), 10 m. prfncipes •(zob.) i 10 m. triartt (zob.). Af. triariów liczył 60 żołnierzy. W n w. p.n.e. wyłoniła się potrzeba większej jednostki taktycznej; w wyniku reformy wojskowej Mariusza jednostką taką staje się kohorta, stanowiąca połączenie trzech m.
Manius (łac., od mane rano) męskie imię rzymskie (praenomen) oznaczane skrótem M' w odróżnieniu od imienia Marcus, oznaczanego skrótem M.
Dostları ilə paylaş: |