Medenî”; “şehirli, şehre ait, şehre özgü

İ. Askerî Teşkilat:

İslam medeniyetinde barış esas olmakla birlikte gerektiğinde savaşa hazır olunması, savaşılması, savaş sonrası uygulamalar ile ilgili temel ilkeler Hz. Peygamber zamanında tespit edilmiştir. Hz. Peygamber döneminde özel olarak muvazzaf bir ordu ve iç güvenlik için de polis teşkilatı mevcut değildi. O dönemde eli silah tutan her Müslüman ihtiyaç duyulduğunda İslam devletinin askeri sayılırdı. Ordu klasik şekilde öncü, ardcı, sağ cenah, sol cenah ve merkez olmak üzere beş kısma ayrılırdı. Askeri birlik ve kıtaların toparlanması kabilelere bırakılırdı. Hz. Peygamber bilgi toplamak için casus kullandığı gibi, düşman casuslarına da karşı casusluk (İKK) tedbirleri alırdı.

Hz. Peygamber, hicret de dâhil, katıldığı savaşlarda ve gönderdiği seriyyelerde bayrak (Liva) ve sancak (Râye) kullanmıştır. İklim şartlarının savaşan askerler üzerindeki tesirlerini bildiğinden ona göre tedbirler alıyordu. Yine savaşlarda koruyucu olarak zırh, kalkan ve miğfer; yaralayıcı ve öldürücü silah olarak da kılıç, ok, yay, mızrak, kargı, mancınık ve debbabe kullanıyordu. Düşman tarafında savaşan erkekler dışında kalan sivillerin, yani çocukların, yaşlıların, din adamlarının, işçilerin, hizmetçilerin, sakatların, kadınların ve savaşa ilgili bulunmayan diğer kimselerin, savaşa katılmadıkları sürece öldürülmelerini yasaklamıştır.

İslam medeniyetinde askerî alanda teşkilatlanma Hz. Ömer döneminde başlamıştır. Askerî yapıda da büyük düzenlemeler yaparak, yeni kışlalar ve karakollar inşa ettirmiştir. Vilayetlerde 4000 kişilik askerî garnizonlar yaptırarak, eğitimli askerler yetiştirmiştir. Hz. Ömer askerlerin tarım, ticaret ve sanatla uğraşmalarını yasaklamış ve onlar ile ailelerinin ihtiyaçlarını devlet hazinesinden karşılamıştır.

Hz. Ömer’in başlatmış olduğu askerî kurumsallaşma Emeviler döneminde geliştirilerek devam etmiştir. Mecburi askerlik sistemini getiren Abdülmelik b. Mervan döneminde askerler sadece Araplardan oluşuyordu. Emevilerde beş bölümden oluşan askerî diziliş, II. Mervan’dan sonra hamis denilen sistem değiştirilmiş ve “kurdûs” adı verilen küçük bölükler şeklinde olmuştur.

Abbasiler döneminde ordunun esasını, maaşlı ve her türlü ihtiyaçları devlet tarafından karşılanan nizamî ve daimî statüdeki ücretli askerler (murtazika) oluşturuyordu. Abbasi ordusu beş gruptan oluşuyordu: