Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Y ıl: 2 0 1 4 • Cilt: 9 - Sayı: 121-122

---

Seda İrem ÇAKIRCA
duğunda uzlaşmaktadırlar. Mehir kurumunun Müslüman kadınlan güçlendiri­
ci bir yanı olduğunu savunanlar için mehir sözleşmesi kadının özgür iradesiy­
le razı olduğu bir hukuki işlemken; karşıt görüşlüler için ise kadın mehir söz­
leşmesini baskı altında imzalamaktadır69. Ancak mevcut feminist tartışmaların 
sonucunda mehir kurumunun salt bekaretin satın alınmasıyla veya kadının 
saygınlığı ile ilişkilendirilmesi doğru değildir. Zira mehir kurumu ne kadının 
güçlendirilmesinin soyut ne de kadının boyunduruk altına alınmasının somut 
bir simgesine indirgenebilir70. Mehir, evlilik sözleşmesinin taraflarının, aile 
kurumuna ilişkin sözleşmesel yükümlülüklerine ilişkin müzakere sürecinde 
kullandıklan bir çeşit pazarlık gücüdür. Dolayısıyla mehrin sadece ekonomik 
veya sosyal güvence sağlama amacına sahip olduğunu kabul etmek, eksik bir 
bilgi üzerinden hareket etmek anlamına gelecektir.
Ne 743 sayılı Türk Kanunu Medenî’sinde ne 4721 sayılı Türk Medeni 
Kanunu’nda ne 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda ne de 6098 sayılı Türk Borç­
lar Kanunu’nda normatif olarak düzenlenen mehir kavramına dair çıkan ihti­
laflarda, meselenin çözümünün uygulamaya bırakıldığı anlaşılmaktadır. Türk 
uygulaması açısmdan mehrin kurumunun amacı yukanda sayılanlardan farklı 
olduğu görülmektedir. Mehir kurumu, Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu dü­
zenlemeleri karşısında daha çok sembolik bir nitelik taşımaya devam etmekte­
dir. Şöyle ki; mehir Türkiye’de gerçekleştirilen çoğu evlilikte resmi nikah dışın­
da yapılan dini evlilik seremonisinin sembolik bir parçası şeklinde kendine yer 
edinmiştir. Buna karşın, tslami düşüncelerin baskın olduğu ve mehir kurumun 
gerçek anlamının bilindiği sınırlı bir çevrede mehir sembolik anlamının ötesine 
geçmekte ve yukanda amlan anlamlan kapsayacak şekilde uygulanmaktadır71. 
Bu durum karşısında; kan ve kocamn mehri sembolik olarak değil; İslam hu­
kukundaki gerçek işlevini gerçekleştirmesi amacıyla kararlaştırmalan halinde, 
mehrin ödenmesi aşamasında bir takım ihtilaflar ortaya çıkabilmektedir. Zira 
böylesi bir durumda; mehir dini evliliğin sembolik bir ritüeli olmaktan çıkmak­
ta ve kan için bir hak, koca için ise bir ifa edilmesi gereken bir borç haline 
dönüşmektedir. Evlilik ilişkisine giren taraflann özgür iradeleriyle belirledikleri 
mehrin ödenmesine ilişkin meydana gelen ihtilaflann çözümünde ise ilk olarak 
mehir kavramının hukuki niteliğinin belirlenmesi gerekli olacaktır.