Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

IV. MEHİR SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ
tslami inanışlara göre yaşamanın yaygınlaştığı ve hatta norm olduğu İran 
gibi ülkelerde evlenen çiftlerin yüksek mehir bedelleri üzerinde anlaştıklan
69 Foumier, 2010, s. 13.
70 Fournier, 2010, s. 17.
71 Okur Gümrükçüoğlu, s. 252.
B a h ç e ş e h ir Ü n iversitesi H ukuk Fakültesi D ergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
görülmektedir72. Mehrinböylesi yüksek bedeller üzerinden belirlenmesi, mehir 
kurumunu yalnızca dini evliliğin bir ritüeli olarak değerlendirmeyi imkansız 
kılmaktadır. Bu gerçeklik karşısında mehir kavramının hukuki niteliğinin tes­
pit edilmesi ve mehir sözleşmesinin geçerli olarak kurulabilmesi için gerekli 
koşulların belirlenmesi şarttır. Zira mehrin evliliğin ölümle veya boşanma ile 
sona ermesi halinde ödenmesine ilişkin sorunlar gündeme gelebileceği gibi, 
evlilik öncesinde veya sonrasında ödenen mehrin ölen eşin mirasçıları tarafın­
dan muris muvazaası adı altında iadesinin talep edip edemeyeceği tartışmaları 
da mehir sözleşmesinin İslam hukukunda düzenlediği şekliyle uygulandığı 
durumlarda vukuu bulacaktır. Diğer bir sorun ise mehir sözleşmesinin tarafla­
rı için sembolik bir ritüeli gerçekleştirmekten başka bir anlam ifade etmediği 
durumlarda, sözleşmeye konu olan bedelin ifasının istenip istenemeyeceğidir. 
Başka bir ifadeyle; tarafların mehir sözleşmesini hukuki sonuçlarıyla birlikte 
yapma iradesinin olup olmadığı bu noktada araştırılması gerekmektedir. Ça­
lışmanın bu bölümünde İslam hukukunun yürürlükte olmadığı Türk hukukun­
da mehrin hukuki niteliği, Almanya’da meselenin değerlendiriliş biçimi de 
dikkate alınarak tespit edilmeye çalışılacaktır.
İslam hukukunun geçerli olmadığı ülkelerde de mehir sözleşmesinin hu­
kuk niteliğinin saptanması problemi ile karşılaşılmaktadır. Özellikle Müslü­
man göçmen işçilerin yoğun olarak çalıştığı ülkelerdeki yabancılık unsuru 
içeren boşanma davalarında, mehrin nasıl nitelendirilmesi gerektiği ve mehrin 
iadesine veya ifasına ilişkin taleplerin nasıl değerlendirilmesi gerektiği tartış­
malı olmuştur73. Çoğu Türk birçok Müslüman göçmeni bünyesinde barındıran 
Almanya, belki de mehrin hukuki niteliğini belirlemek için en çok çaba sarf 
eden ve etmek de zorunda kalan Avrupa ülkesidir74. Alman uygulaması mehrin 
hukuki niteliğinin belirlenmesine ilişkin birçok farklı karar75 verilmişse de,
72 Yassari, Die Brautgabenachiranischem Recht, StAZ, 2003, ss. 198-201.
73 Rohe, in Iranian Family Law and Succession Laws and their Application in German Courts, 
Editedby Jürgen Basedow, Najma Yassari, Mohr Siebeck, 2004, s. 25. Alman yargılamasının 
mehir meselesini ele alış biçiminin gelişimine dair genel bir bakış açısı için bkz.: Jones-Pauly, 
The Islamic Marriage Contract Case Studies in IslamicFamilyLaw, Editedby Asifa Quraishi, 
Frank E. Vogel, Harvard UniversityPress, 2008, ss. 303-321.
74 Alman uygulaması sadece mehir bağlamında değil İslam hukukuna veya Musevi hukukuna dair diğer 
dini kurumlann uygulanmasını da seyrek de olsa kabul etmektedir. Foumier/McDougal, s. 442.
75 Alman yargılamasında mehrin hukuki niteliği hakkında birbirinden çok farklı kararlar görül­
mektedir. Bazı mahkemeler mehri, Alman Kanunlar İhtilafı Kuralları’nm 28. maddesi uyarınca 
sözleşmesel bir borç olarak ele almıştır. OLG Düsseldorf, 12. 08. 1992, FamRZ, 1993, ss. 187- 
189; OLG Köln, 21. 04. 1993 - 13 U 251/92, NJW-RR 1994, ss. 200-201. Buna göre; mahkeme 
mehir sözleşmesini yorumlarken, tarafların gerçek amaçlarını gözetmeli ve lafzi yorum yap­
maktan kaçınmalıdır. BGH, 28. 01. 1982, FamRZ, 1987, ss. 463-466; OLG Hamburg, 21. 05. 
2003; FamRZ, 2004, ss. 460. Öte yandan Alman Federal Yüksek Mahkemesi, mehir sözleşmesi 
yorumlanırken, sözleşme yapıldıktan sonra değişen şartların ve iyi niyet ilkelerinin de, mehrin