Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Y ıl: 2 0 1 4 • Cilt: 9 - Sayı: 121-122

---

Seda İrem ÇAKIRCA
Ortaçağ Alman hukukunda ise Wittum adı verilen uygulama ile karının 
kabilesine, mehir kurumuna eş değer bir bedelin ödenmesi sağlanmaktaydı39. 
Kilise hukukunun yaygınlaşmasıyla birlikte ise mehir kurumu evliliğin gerçek­
leşme şartlarından biri olarak kadının velisine veya vasisine ödenen bir bede­
le dönüşmüştür. Hıristiyan evliliği eşlerin birbirleriyle anlaşmaları sonucunda 
gerçekleştiği için, kadının velisi/vasisi ile bu hususta anlaşılması hukuka aykırı 
olarak görülmeye başlanmıştır. Bunun sonucunda Wittum’\m kadına evliliğin 
sona ermesi halinde ekonomik bir güvence sağlayan bir bedel olarak verilme­
sinden vazgeçilmiştir40. Mehir, kocanın kanya evliliğin ilk gecesi sonrası, cinsel 
ilişkinin gerçekleştiğinin bir simgesi olarak verdiği basit bir hediyeye dönüş­
müştür41. Ancak buradaki hediye bir hakka değil, ahlaki bir ödeve dayanmaktay­
dı ve dolayısıyla evliliğin geçerlilik şartı olarak değerlendirilemeyecek ve her 
evlilik ilişkisinde böylesi bir hediyenin verilmesi beklenmeyecektir. Yahudi ve 
tslam hukukundan farklı olarak Hıristiyan hukukunda, evlilik sebebiyle erkeğin 
kadına, düğün hediyesi dışında bir hediye vermesi beklenmediği için Wittum 
kurumu zaman içerisinde kaybolmuş ve Avrupa hukuk sistemlerinde kendine 
yer edinememiştir42. Mehir 1756 tarihli Bavyera Medeni Kanunu (Codex Maxi- 
milianeus Bavaricus Civilis = CMBC)43 ve 1794 tarihli Prusya Medeni Kanunu 
(Das Allgemeine Landrechtfürdie Preußischen Staaten = ALR)44 ve 1812 tarih­
li Avusturya Medeni Kanunu’nda (Das Allgemeinebürgerliche Gesetzbuch = 
ABGB)45 basit bir hediye biçiminde varlığını sürdürmüştür.
Osmanlı Devleti’nde de mehir tslam aile hukukunun ve eski Türk gele­
neklerinin etkisiyle varlığını devam ettirdiği görülmektedir46. Lale Devri’nin 
ünlü şeyhülislamlarından Yenişehirli Abdullah’ın (1718-1730) Behçetü’l 
Fetava’da yer alan fetvalarından anlaşıldığı üzere; kadın mehrin nişan veya 
cihazdan farklı olarak, kendi malvarlığına geçirilmesini doğrudan talep ede­
biliyordu47. Kadının mehir üzerindeki hakkının iki durumda zayıfladığı kabul 
ediliyordu: Mehir olarak koca tarafından kanya verilen malların yasal sahi­
39 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 535; Handworterbuchzurdeutschen Rechtsgeschichte: 
HRG/hrsg. von Adalbert Erler, Ekkehard Kaufmann, Dieter Werkmullerunterphilol. Mitarb. 
von Ruth Schmidt-Wiegand, V. Band, Erich Schmidt Verlag, Berlin, 1998, s. 1470.
40 Handworterbuchzurdeutschen Rechtsgeschichte, s. 1471.
41 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 535.
42 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 536.
43 16, 16 CMBC.
44 II 1,207 ALR.
45 § 1232 ABGB.
46 Okur Gumriikpuoglu, ss. 230-233.
47 Imber, in Women in the Ottoman Empire Middle Eastern Women in the Early Modem Era, 
Editedby Madeline C. Zilfi, Brill, 1997, s. 92.