Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

o
Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
karının, ölüm veya boşanma halinde ke iubba üzerindeki talep hakkım hayata 
geçirebilmek için kocanın bütün malvarlığı üzerinde genel bir rehin hakkı 
doğmaktaydı32. Ancak tslam hukukunda mehrin bu şekilde garanti altına alın­
ması mümkün değildir. İslam hukuku uyarınca mehir bedeli karının uhde­
sine mutlak surette verilmelidir; zira mehrin sahibi kadındır ve kural olarak 
bu malvarlığı üzerinde dilediğince tasarruf edebilir. Dolayısıyla kan, Yahudi 
hukukunda olduğu gibi bir güvenceye sahip olmamakla; kocanın ödenmesi 
ertelenen mehri muacceliyet kesbettiği anda söz konusu bedeli ödeme kabili­
yetine sahip olmamasına katlanmak zorunda kalır33.
Mehir kurumu Roma hukukunda da uygulama alanı bulmuştur. Roma’nın 
doğu bölgelerinde, kocadan bir hediye istenmesi evlilik sözleşmesinin inikat 
etmesi şartlarından biri olarak kabul edilmekteydi34. İmparatorluk zamanında 
ise mehir kocanın karıya verdiği bir hediye haline dönüşmüştür. Bu hediye 
evlilik sözleşmesi yapılmadan önce garanti altına alınmalı veya en azından 
bu husus hakkında söz verilmeliydi (donatioarıtenuptias)35. Klasik zamandan 
sonra ise mehrin teminat altına alınması zamanı, evlilik sözleşmesinin yapıl­
dığı ana kaydırılmıştır (donatiopropternuptias)36. Iustanius döneminde düzen­
lenen yasalarda yapılacak bağışlamanın, gelinin babasının geline veya üçüncü 
bir kişiye verdiği hediyenin (dos) değerine denk olmasının gerekli olduğu 
belirtilmiştir37. Ancak Doğu Roma şehirlerinde donatio ve dos değerlerinin 
denkliğine dair bu kuralın uygulaması gerçekleşmemiştir; zira bu yörelerdeki 
yaygın gelenek yüksek değerli evlilik hediyelerinin verilmesiydi. Doğu Roma 
şehirlerinde evlilikte donatiopropternuptias'ın en önemli varlık sebebi, evli­
lik ilişkisinin devamını sağlamak ve kadının boşanma veya kocanın ölümü 
sonrasında ekonomik olarak korunmasını mümkün kılmaktır38.
32 Foumier/McDougal, False Jurisdiction? A Revisionist Take on Customry (Religious) Law in 
Germany, Texas International Law, Vol.: 48: 435, 2013, s. 440.
33 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 533.
34 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 534; Honsell, Römisches Recht, Siebte, 
ergänzteundaktualisierte Auflage, Springer Verlag, Heidelberg, 2010, s. 181; Kaser/Knütel, 
Römisches Privatrecht Ein Studienbuch, 20. überarbeiteteunderweiterte Auflage, Verlag C. H. 
Beck, München, 2014; § 59 Rn. 29.
35 Mousourakis, Fundamentals of Roman Private Law, Springer Verlag, 2012, s. 106, dn. 103; 
Borkowski/duPlessis, Borkowski’s Textbook on Roman Law, Fourth Edition, Oxford Univer­
sity Press, 2010, Rn. 5. 2. 5. 5; Harke, Römisches Recht, Verlag C. H. Beck, München, 2008, §
17 Rn. 18.
36 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 534; Mousourakis, s. 106.
37 Mousourakis, s. 104; Borkowski/duPlessis, Rn. 5. 2. 5. 5; Harke, § 17 Rn. 18; Kaser/Knütel, § 
59 Rn. 29.
38 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 534; Honsell, Römisches Recht, s. 181; Mousourakis, s. 
106; Borkowski/duPlessis, Rn. 5. 2. 5. 5; Kaser/Knütel, § 59 Rn. 31.