Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Y ıl: 2 0 1 4 • Cilt: 9 - Sayı: 121-122

---

S e d a İre m Ç A K IR C A
m şöyle tanımlayabiliriz: kocanın evlenme sözleşmesi sırasında veya evlilik 
sürerken veya evliliğin sonra ermesi halinde karıya, belirli bir mal veya para 
gibi piyasa değeri olan bir şey vermeyi taahhüt etmesine mehir denir.
II. MEHİR KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Mehir kavramının tarihsel kaynağı halen daha tam olarak aydmlatılabil- 
miş değildir. Genel olarak kabul edilen; mehrin başlık parasından (Brautkauf) 
kaynaklandığıdır.24 Azınlıkta kalan diğer bir görüş ise mehir kavramımn dev­
let öncesi toplumlardaki akrabalık düzeninden köklerini aldığını ileri sürmek­
tedir25. Mehir zaman içerisinde Doğu hukuk sistemlerinde kadın eşe evlilik 
sebebiyle verilecek hediye adı altında ele alınmaya başlanmıştır. İslam iyet’in 
yayılması da bu değişimin hızlanmasına yol açmıştır26.
Bir görüş27, mehrin İslam hukukunun en önemli kavramlarından28 biri ol­
duğunu iddia etmişse de, mehir İslam hukukuna özgü bir kurum değildir29. 
M ehir ilk olarak eski Doğu hukuk sistemlerinde görülmüştür. Bu bağlamda 
Yahudi aile hukukunda ke iubba adı verilen ve evlilik sırasında erkek eşin 
boşanma veya ölüm halinde kadın eşe bir m iktar para ödemesini öngören ya­
zılı bir sözleşmenin varlığı, mehr-i müeccelin ilk görünümü olarak karşımıza 
çıkar30. Bu para önceleri doğrudan gelinin babasına ödenmiş, daha sonra za­
manla karının evliliğin boşanma veya ölümle sona ermesi halinde belirli bir 
ekonomik güvenceye sahip olmasını sağlamak amacıyla kendisine ödenmeye 
başlanmıştır31. Talmut’un uygulanmaya başlanmasından itibaren kadının hu­
kuki konumu farklı açılardan güçlendirilmiştir. Koca ke iubba diye anılan be­
deli kendine saklayabilir ve işleri için kullanabilirse de, böylesi bir durumda
24 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 532, dn. 25.
25 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 532.
26 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 533.
27 Cin, s. 211.
28 Mehir İslam hukukunda, evlilik sözleşmesinin geçerlilik şartlarından biri değilse de; usulü­
ne uygun olarak akdedilmiş bir evlilik sözleşmesinin sonucudur. Kadının evlilik ilişkisi so­
nucunda elde ettiği en önemli hakkı olarak İslam hukukunda kendine yer edinen mehir, halen 
daha varlığını sürdürmekle İslam hukuku açısından ne kadar değerli ve vazgeçilmez olduğunu 
göstermektedir. Buna ek olarak, çalışmanın ilerleyen kısımlarında daha ayrıntılı olarak anlatıl­
maya çalışılacağı üzere mehir, kimi zaman kadın açısından bir müzakere gücü kimi zaman da 
boşanma sonrasında ekonomik güvence anlamına gelmektedir. Koca açısından ise boşanma ve 
tekrar evlenme kararı verirken daha dikkatli düşünmesine yol açan bir etkendir. Zira mehrin 
ekonomik etkileri hem kan hem de koca için kayda değerdir. Bu sebeple; İslam hukukunun 
yürürlükte olduğu toplumlar açısından mehir, sadece sembolik olmaktan çıkmaktadır.
29 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 533.
30 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 533.
31 Okur Gümrükçüoğlu, s. 225.